als mus rattus, heeft evenveel parasieten, en is in Soerabaia met pest besmet gebleken. De rat speelt een belangrijke rol bij de verbreiding van de ziekte, daar zij zich verder verplaatst dan mus rattus. Op het aantal pestgevallen onder den mensch kan de rat een invloed ten goede hebben, daar zij mus rattus verdringt (Europa).

De kans dat de ziekte van huisrat op mensch overgaat, wordt (volgens de rat-vloo-hypothese) bepaald: 1°. door den afstand tusschen nestelplaats van rat en woon-(slaap) plaats van den mensch;

2°. door de veelvuldigheid der rattenbevolking;

3°. door de veelvuldigheid der aan mensch en rat gemeenschappelijke parasieten;

4°. door den duur der besmettelijkheid van de parasieten.

Hieruit volgt dat de constructie der woningen en verdere omstandigheden die op het voorkomen van de huisrat van invloed zijn (voedsel, mus decumanu§), voorts het gemiddelde aantal vlooien per rat, en ten slotte invloeden van het klimaat de hevigheid van de epidemie onder de menschen bepalen.

Voor Nederlandsch-Indië is nog slechts een'begin gemaakt met het verzamelen van gegevens omtrent deze punten.

Zeker is het dat, in tegenstelling met de toestanden in Britsch Indië, een woningverbetering als maatregel tot pestbestrijding op Java kan worden toegepast.

Verder staat het vast dat in de streken, die op het oogenblik door pest zijn aangetast, het vlooiengemiddelde tot nu toe lager is dan in de pestdistricten van EngelschJndië.

Daarentegen is de klimaatswisseling (stijging van temperatuur en daling van vochtigheid), die elders het voortgaan van de pest stuit, in Nederlandsch-Indië niet zeer belangrijk. ')•

*) Het jaar 1911 heeft een bijzonder karakteristieken oostmoesson opgeleverd, en is dus van dit standpunt bezien zeer gunstig voor het {Stuiten van de pest.