In de sawah's nestelt een variëteit van mus rattus, invariabel van kleur (ietwat groenachtig bruingrijs met grijswitten buik), staart meestal korter dan lichaam, en 12 mammae.

Als bron van besmetting voor den mensch komt in de afdeeling Malang slechts mus rattus, huisrat in aanmerking. Voor deze rat is aangetoond: 1° abnormale sterfte, die aan pest kan worden toegeschreven; 2° het voorkomen van pestzieke exemplaren in of in de nabijheid van pesthuizen, 3° een zoodanig samenleven met den mensch dat het overgaan der ziekte van rat op mensch mogelijk voorkomt, 4° het herbergen van xenopsylla Cheopis in zulk aantal dat de ziekte, naar onze voorstelling, onder de ratten kan voortschrijden en op den mensch overgaan.

Bij mus rattus-sawahrat daarentegen is geen bijzondere sterfte opgemerkt; de afstand tusschen de nestelplaatsen van deze dieren en de woningen der menschen is zeer groot, terwijl het gemiddelde aantal parasieten gering is.

De beteekenis van de buitenshuis voorkomende ratten van huisrattype is nog niet vastgesteld. Daar deze ratten op grond van hun vrij hoog parasietenaantal geacht kunnen worden geregeld de huizen te bezoeken, en dus met pest besmet kunnen worden, is het niet uitgesloten dat zij een rol spelen bij de diffuze verbreiding van rattepest (van dessa tot dessa).

De in het veld voorkomende gunomys-soort kan door haar geringe frequentie en het missen van parasieten geen beteekenis hebben voor de pest.

Mus decumanus komt in de afdeeling Malang niet voor, daarentegen wel in plaatsen langs de kusten (Soerabaia en Pasoeroean) als ook in het binnenland langs groote rivieren (hoofdplaats Kediri).

Door haar levensgewoonten kan deze rat niet de beteekenis hebben als bron van infectie voor den mensch, die aan mus rattus toekomt. Mus decumanus is even gevoelig voor pest

15