plegen te ontbreken, maar aan den anderen kant doet het vrij hooge gemiddelde aantal vlooien per huisrat in andere deelen van Pasoeroean ons wachten, al te gunstige dingen voor de toekomst van Nederlandsch-lndië uit de resultaten der vlooientelling af te leiden. Ten slotte wil ik er op wijzen dat ctenopsylla nagenoeg tot de afdeeling Malang beperkt schijnt. Slechts zelden ontving ik exemplaren uit de afdeelingen Pasoeroean en Probolinggo. In Soerabaia, Kediri en Deli schijnt deze vloo niet voor te komen.

VI. Verdere factoren die het periodiek karakter van Pest bepalen.

Pest is een ziekte die in landen waar het klimaat periodieke schommelingen vertoont, een van deze schommelingen afhankelijk periodiek karakter draagt. Naar het tegenwoordig inzicht over de wijze, waarop de besmetting tot stand komt, een inzicht dat geheel past in het kader van dedoorKoCH gegeven stelling over het strikte parasitisme van de meeste pathogene mikroben, doet de invloed van het klimaat zich niet rechtstreeks op den pestbacil gelden. Pestbacillen buiten het lichaam van rat, mensch of vloo hebben geen beteekenis voor de verbreiding van de ziekte; de gevoeligheid van de bacillen voor warmte of koude, droogte of vochtigheid, zon of schaduw doet niet ter zake. Naar dit zelfde inzicht moet de verklaring van den invloed van het klimaat op pest langs een omweg worden gezocht, en wel door het nagaan welke climatologische factoren in het leven van rat, vloo en mensch een rol spelen. Een voorbeeld, voor rat en mensch geldend, geeft het onderzoek van Gotschlich voor de epidemie in Egypte, waar eenige jaren geleden winterepidemieën van longpest afwisselden met zomerepidemieën van bubonenpest.

De bubonenpest verklaarde Gotschlich door de sterke vermeerdering van de ratten in dat seizoen, die hij uit het