eenige weken lang de toediening van chloral en brometa vereischten.
Rabies kwain niet voor. Wel werden hondenbeten nu en dan gerapporteerd, doch dan bestond er öf geen aanleiding tot opzending naar het Instituut Pasteur, öf men weigerde zulks.
Zelfmoord werd 1 maal, middels een geweerschot, gepleegd.
Dengue kwam van half December 1908 tot Juli 1909 in behandeling. Hevig was de epidemie echter niet.
Diphtherie: Één geval van deze ziekte, afkomstig van Tondano, kwam vrij laat in behandeling.
In de maand Juli aten 12 personen op het eiland Menado toea van éénzelfde schildpad; allen werden zwaar ziek, met het gevolg, dat 3 overleden.
In dezelfde maand kwamen te Menado 2 acute sterfgevallen voor na hevige buikverschijnselen; beide zieken hadden krabben gegeten.
In Augustus kwamen eenige gevallen van goedaardige amoebendysenterie voor, waarbij clysmata met oplossingen van sulfas chinini 1 °/00 zeer goede diensten bewezen.
De afdeeling bevat: 765 Europeanen, 2806 Chineezen, 338 Arabieren en 45710 Inlanders.
De polikliniek werd bezocht door 5200 nieuwe patienten, terwijl 16719 consulten werden verleend, d.i. ± 14 respectievelijk 46 per dag.
De lighal aan het strand bewees wederom goede diensten.
Gorontalo. Door de herhaalde, kleine overstroomingen, die hier in verslagjaar zijn voorgekomen, waarna geregeld modder en plasjes overbleven, zoodat muskieten, (waaronder anopheles) steeds voorkomen, is malaria hier een van de belangrijkste ziekten. Onder de meest uiteenloopende verschijnselen, z.a. hardnekkige pijnen, diarrhee