omdat liet toevalligerwijze juist in hoofdzaak deze zijn geweest, die den duur hunner ziekte konden aangeven, zoodat de gemiddelde duur van 28, resp. 25 dagen geldt voor herstelde lijders. De twee overledenen, die op den staat voorkomen, loopen in ziekteduur zoodanig uiteen, dat zij geen invloed hebben op het gemiddelde; zij bewijzen, wat trouwens wel van zelf spreekt, dat de doodelijke afloop bij typhus zeer vroeg zoowel als zeer laat kan plaats hebben.

Thans het koortstype. Hierbij zij aangeteekend, dat geen antipyretica werden gegeven en ook geen baden zijn toegediend, zoodat alle teniperatuurwijzigende medicatie is vermeden.

Ik beschik slechts over twee ongecompliceerde gevallen, waarbij de temperatuur van af het allereerste begin der ziekte is opgenomen; bovendien heb ik echter nog een vijftal waarnemingen, die zoo vroeg onder behandeling kwamen, dat men zou mogen verwachten, nog iets te zien te krijgen van de typische „staffelförmige Ansteigung". Gaan wij dit zevental nader beschouwen, dan blijkt het volgende:

1. Geval X. G. Europeesch fuselier, 20 jaar oud, was tot voor drie maanden gezond; toen begon hij koortsaanvallen te krijgen, aanvangend met koude rillingen en eindigend met zweeten. De koorts begon in den regel voor den middag en eindigde 's avonds. Hij kwam 2.2.'04 in het hospitaal op zaal 1. Had op den dag van binnenkomst koorts, die den volgenden dag terugging. Twee dagen daarna kreeg hij duidelijke herpes labialis. Naar malariaparasieten werd niet gezocht. Of patiënt chinine heeft gebruikt, is niet meer na te gaan. Met het oog op het koortstype, dat 's morgens hooger was dan 's avonds, de herpes en de anamnese houd ik het voor waarschijnlijk, dat patiënt aan malaria leed, toen hij werd opgenomen. Weldra kreeg hij echter opnieuw koorts, thans evenwel van geheel anderen aard. De temperatuurcurve (curve no. 1) vertoont in de eerste vier of vijf dagen een zeer typische trapvormige stijging; daarop volgt een week met licht remitteerende koorts; dan komt er een periode met sterke, resp. zeer sterke remissies, en ten slotte ziet

!) Om de curven niet te lang te maken, zijn alleen de hoogste en laagste dagtemperaturen aangegeven.