negatief uitvallen van het bloedonderzoek op malaria m.i. groote waarde.

3e De bepaling der leucocyten-formule. Zoo betrekkelijk weinig waarde deze heeft voor het stellen der malaria-diagnose (daar men zooveel bloedpraeparaten maken kan als men wil, zonder den patiënt ook maar in het minst te schaden), zooveel waarde heeft deze formule bij het stellen der Kala-Azar-diagnose voor het motiveeren der milt-punctie.

4e Ziet men nu nog tegen de te ondernemen milt-punctie op, dan kan men, den raad van Patrick Manson volgende, in plaats van de milt, de lever puncteeren.

Ten slotte wil ik nog op twee punten de aandacht vestigen:

le Volgens mijn patiënt kende hij te Tjantoeng (Poeloe Laoet), nog drie personen, die volgens zijn zeggen aan dezelfde ziekte leden. Hij drukte dit volgenderwijze zeer typisch uit: „Banjak deman, koeroes sekali sama peroet besar", hetgeen wil zeggen, dat de zieken veel aan koortsen leden, daarbij zeer vermagerd waren en tevens opvielen door hun gezwollen buik. Deze drie personen zijn allen reeds gesuccombeerd.

2e Volgens mondelinge mededeeling van collega Minkema (indertijd aan boord van H. M. flottielje-vaartuig Siboga) zag hij in Noord-Boengkoe (O. Celebes) onder de inlandsche bevolking in aansluiting aan een hevige koorts-epidemie met groote mortaliteit vele gevallen van zware cachexie met enorme milt-zwelling (in die mate zelfs, dat de zieken alleen over hun gezwollen buik klaagden) en waarin het hem niet mocht gelukken, in het bloed der patiënten malaria-plasmodiën aan te toonen. De diagnose werd door hem op malaria-cachexie gesteld en over zijne bevindingen een officiëel rapport bij de Regeering uitgebracht. Zonder hier dadelijk gevolgtrekkingen aan te willen vastknoopen, vind ik deze feiten toch belangrijk genoeg, om ze hier niet met stilzwijgen voorbij te gaan.