groot; die onder de Chineezen bereikt cijfers, welke in Europa zeer hoog zouden heeten; maar de hoogste en werkelijk bedenkelijk hooge sterftecijfers geven jaarlijks de Inlanders te zien.

In dezelfde volgorde nu als met haar sterftecijfers volgen de verschillende natiën, die Batavia's bevolking bijna geheel samenstellen, ook op elkander uit een oogpunt van hygiene: in voeding, woning, reinheid, kortom in alles, wat hygiene raakt, heeft de Europeaan het't beste, de Inlander't slechtst.

Een tweede conclusie, die bovenstaande cijfers toelaten, is deze, dat het in de benedenstad steeds slechter gesteld is dan in de bovenstad.

Onder de Europeesche landen wordt, wat betreft mortaliteit, het record geslagen door het Russische rijk met een sterftecijfer van 35 '). Dat cijfer nu wordt onder de Inlanders zelfs in de bovenstad, waar 't dan nog 't beste is, bijna altijd overtroffen; en in de benedenstad is de sterfte nog weer veel grooter. Verder kunnen we opmerken, dat in de benedenstad onder de Inlanders in de laatste twee jaren op die toch al hooge cijfers nog een extra verheffing voorkomt. Zoo wordt daar dan in 1908 een sterfte bereikt van nagenoeg een tiende deel van de geheele bevolking. Tegen dergelijke sterftecijfers is geen vrouwelijke vruchtbaarheid opgewassen en de bevolking zou, naar mij voorkomt, in zielental moeten afnemen, zoo er niet een geregelde aanvoer van buiten was. Die is er dan ook. De betrekkelijk groote loonen, die het havenbedrijf te Tandjong-Priok en de industrie betalen, lokken tal van jonge mannen vooral uit het Bantamsche hierheen; en ik houd het ervoor, dat velen daarvan blijven.

De vraag rijst nu, in hoeverre bovenstaande cijfers een conclusie wettigen, wat betreft de hevigheid en de uitbreiding der malaria.

!k ken geen feiten, waaruit een zeker antwoord op die

*) Flügge. Grundriss der Hygiene 1908 S. 3.

46