tot voorzichtigheid. Muriden toch zijn zeer gevoelig voor een subcutane injectie met virus fixe; volgens Cl. Fermi ') infecteert men muizen met 't virus fixe van Sassari reeds bij aanwending van zeer geringe doses (v. f. verdunning van 1/30.000—1/50.000). Marie kreeg bij honden, welken subcutaan virus fixe werd ingespoten, een mortaliteit van 40°/0, bij konijnen van 75%- Er bestaat dan ook geen reden, om a priori te veronderstellen, dat een voldoende hoeveelheid virus fixe, subcutaan bij menschen ingespoten, niet infectieus zou kunnen zijn. En toch moeten we vlug en krachtig immuniseeren in dié gevallen van rabiesinfectie, waar we te maken hebben met ernstige hoofdwonden (v. n. bij kinderen) of met personen, die eerst laat na den beet onder behandeling komen, hetgeen vooral in Indië uit den aard der zaak nog al eens het geval is.

Deze gevallen zijn het, waar zelfs onze sterkste behandeling menigmaal niet in staat is de patiënten te redden (in 1907 hadden we bij hoofdwonden een mortaliteit van 23°/0, in 1908 van 13°/0 2) en waar we dikwijls machteloos tegenover staan.

Het antilyssaserum nu schijnt in staat te zijn volgens de onderzoekingen van Marie en Remlinger ons deels over deze moeilijkheid heen te helpen. Marie heeft n.1. het idee gehad, om te immuniseeren met mengsels van virus fixe en antilyssaserum. Het antilyssaserum kan, zooals we reeds zagen, het virus in bepaalde verhoudingen neutraliseeren, terwijl het virus toch zijn immuniseerende eigenschappen behoudt. Hierdoor zijn we in staat onze behandeling reeds dadelijk te beginnen met het inspuiten

l) Centralbl. f. Bact. etc. Origin. Bd. 43.

s) Deze cijfers geven aan de totaal mortaliteit der hoofdwonden d. w. z. hierbij zijn inbegrepen dié personen, die binnen 30 dagen na 't begin der behandeling gestorven zijn m. a. w. binnen den tijd, waarin men rekent, dat van de ingestelde behandeling succes kan worden verwacht.