Uit het feit, dat Flexner door 1 en 2 sterker geagglutineerd wordt dan Kruse, mag m. i. niet de gevolgtrekking gemaakt worden, dat de patienten aan een Flexner- en niet aan eene Kruse-infectie leden, daar men niet weet of misschien Flexner een zeer gemakkelijk agglutinabele stam is, waar wij toch uit de ervaringen bij typhusstammen weten, hoezeer de agglutinatie-titer bij een zelfde serum voor verschillende echte typhusstammen uiteen kan loopen. Kruse vond zelfs bij dysenteriestammen nu en dan de groep-agglutinatie even hoog als de hoofdagglutinatie. ').

In het laboratorium van Kruse ') is voor het identificeeren van verschillende dysenteriestammen een methode toegepast, die berust op de waarneming, dat bij groep-agglutinatie de bacteriën, waarmede geïmmuniseerd werd, alle agglutininen binden, terwijl die bacteriën, die tot de medegeagglutineerd wordende groep behooren, slechts een deel der agglutininen binden. Zij immuniseerden nu een aantal geiten met de verschillende te onderzoeken stammen, vermengden vervolgens verschillende porties van elk serum met elk der te onderzoeken bacteriën in overmaat en centrifugeerden na eenigen tijd. Daarna werd van het bovenstaande heldere serum nagegaan, of dit nog de bacterie, waarmede het dier, dat het serum geleverd had, geïmmuniseerd was, agglutineerde. Was dit niet het geval en gedroeg zich het serum a tegenover stam b en a even als het serum b tegenover stam a en b, dan beschouwden zij de stammen als identiek; bleven er na het centrifugeeren nog agglutininen over voor den oorspronkelijken stam, dan zijn zij niet identiek.

Het gelukt op deze wijze onderscheid aan te toonen tusschen verschillende stammen, waar het met de gewone wijze van agglutineeren niet gelukt.

') Kruse, Rittershaus, Kemp und Metz, Dysenterie u. Pseudodysenterie. Zeitsch. f Hygiene, LV11 S. 442.