sermann en Bruck ') werd voor de tuberculose aangetoond, dat, zoolang de ziekte beperkt is tot een bepaald orgaan, antistoffen in het bloedserum niet kunnen worden aangetoond, maar eerst daarin optreden wanneer tuberculine wordt ingespoten, of wanneer de tuberkelbacillen in liet bloed circuleeren (acute miliair-tuberculose). Of dergelijke verhoudingen bij kwaden droes bestaan, zal eerst door onderzoekingen op ruimere schaal, dan waartoe ik dit jaar in de gelegenheid was, kunnen worden uitgemaakt. Misschien doet zich de gelegenheid daartoe nog wei eens voor.

Voor de bereidwilligheid, waarmede de dirigeerende paardenarts H. J. ^Tromp de Haas het materiaal te mijner beschikking stelde, zij hem ook te dezer plaatse dank gezegd.

') Wassermann und Bruck. Experimentelle Studiën über die Wirkung von Tuberkelbacillenpraeparaten auf den tuberculös erkrankteu Organismus. Deutsche medic. Wochenschr. 1906. No. 12.

31