zal gelukken. Daarvoor zijn de omstandigheden te uiteenloopend, en de ervaring heeft dan ook geleerd, dat met wat in Ismailia succes had, in Mian Mir en in Freetown, waar geheel volgens het systeem van Ross werd gewerkt, absoluut geen effect is verkregen.

Ja, ik kan nog verder gaan. Ross heeft op het 14e congres voor hygiëne te Berlijn een voordracht gehouden, waarin hij de resultaten der malariabestrijding volgens zijne methode heeft uiteengezet, en waarvan een der conclusies luidt: „for tropical sanitation against both malaria and yellow fever general Mosquito reduction is by far the mostfundamental method, at least in thickly populated areas".

(De gele koorts, waarbij geheel andere verhoudingen bestaan, laat ik, als niet ter zake, hier buiten beschouwing). Gaat men nu in de voordracht van Ross na, waarop die uitspraak gebaseerd is, dan vindt men, dat op verreweg de meeste plaatsen, ook te Ismailia, niet alleen is gewerkt in de richting der muskietenverdelging, maar dat te gelijker tijd ook de andere bestrijdingsmaatregelen, zooals chininisatie en mechanische prophylaxe, zoo rigoureus mogelijk werden toegepast. Slechts in twee gevallen heeft men zich beperkt tot maatregelen ter muskietenverdelging, en eigenlijk zijn dus alleen die twee plaatsen geschikt om te dienen tot staving der bovenaangehaalde conclusie van Ross, nl. Mian Mir en Freetown, en daar heeft de campagne volledig fiasco gemaakt. Overal elders, waar de strijd tegen de muskieten met andere maatregelen werd gecombineerd, is de proef niet zuiver meer en mag men niet zeggen, dat het verkregen succes in de eerste plaats het gevolg is geweest van de verdelging der muskieten. Zonder dus in het minst de groote waarde en de beteekenis der muskietenverdelging als middel ter bestrijding van malaria te willen ontkennen of te willen verkleinen, geloof ik toch, dat het niet bewezen is, dat zij overal als hoofdwapen in den strijd zal kunnen dienen, en dat het van locale omstandigheden afhangt, of