om er serum van daan te laten halen) proeven nemen met het serum der beide patiëntjes. Wij onderzochten twee stammen van den patiënt van Dr. Worster (W.) en de twee stammen uit de faeces van die patiëntjes gekweekt (E.) met het volgende resultaat.

El. E2. Wl. W7.

Serum Erna 1/50 compl. 1/50 compl. 1/100 compl. 1/1C0 compleet „ Karei 1/100 „ 1/100 .. 1/200 „ 1/200 „

Hier was overal een samenballing der bacteriën waar 'te nemen. Een controle met bloed van een typhuspatiënt en met typhusbacteriën gaf geen agglutinatie.

Eén verschil bleef er tusschen onze stammen en den bacillus dysenteriae, zooals die door Kruse beschreven is, nl. de vorm der koloniën op gelatine. Terwijl toch Kruse 31) bij alle onderzochte stammen vindt, dat de oppervlakkige koloniën duidelijk van de diepe onderscheiden zijn, en een op een druivenblad gelijkende figuur vertoonen, waren zoowel onze oppervlakkige koloniën als de diepe onveranderlijk rond. De rand was altijd volmaakt glad, alsof zij met een passer geteekend was. Het midden onderscheidt zich meestal van het meer perifere deel door wat geler tint en wat dichtere structuur, terwijl er meestal een scherpe grens tusschen die beide deelen is, die ook een cirkel vormt. De breedte van de buitenzöne is wisselend, en er komen ook af en toe meer dan een ring voor, zoodat men concentrische banden waarneemt. Nu is het wel eigenaardig, dat Shiga aanvankelijk dezelfde waarneming bij zijne koloniën gedaan heeft.

Waar deze groei in gelatine toch altijd eene moeilijkheid bleef, die zich ook reeds bij de uit de Kangeanarchipel en uit de twee gevallen van Dr. de Haan geïsoleerde bacteriën hadden voorgedaan, meenden wij tot meerdere zekerheid een vergelijking te moeten maken tusschen de bekende stammen en de onze. Wij bestelden daartoe stammen van