lymphoïde stadium der tuberculose: minimum laesie met tuberkelbacillen in het weefsel.

Moge nu ook al de frequentie van den intestinalen oorsprong der longtuberculose grooter zijn dan oorspronkelijk werd vermoed, daaruit blijkt nog geenszins de juistheid van v. Behring's stelling: „die Sauglingsmilch ist die Haupt„quelle für die Schwindsuchtentstehung". Ware dit zoo, dan moest in die landen, waar de jonge kinderen uitsluitend moedermelk genieten, geen of bijna geen tuberculose der longen voorkomen. Dat dit niet het geval is, blijkt uit de ethnographische en statistische gegevens, die daaromtrent verzameld zijn door Heymann ').

In Japan b. v. is de prijs van de koemelk zóó hoog, dat het gebruik daarvan alleen binnen het bereik valt van de meer gegoeden en bestaat tegen haar gebruik over het algemeen een zekere tegenzin, zoodat dit alleen geschiedt op voorschrift van den arts. Bovendien staat de moedermelk aldaar sedert overoude tijden in zoo grooten roep van voortreffelijkheid, dat 1 sho (1.8 Liter) moedermelk gelijk gesteld wordt in waarde met 3770 maten linnen, 23000 bundels rijststroo en meer dan 10850 schepels rijst. Des ondanks komt tuberculosis pulmonum in Japan zeer veelvuldig voor. Uit een statistiek over de laatste 25 jaren trekt Heymann de volgende conclusie: „Wir kommen somit zu „dem unzweifelhaften Schluss, dass auch unter denjenigen „Altersklassen der Japanischen Bevölkerung, welche mit vol„ler Sicherheit als Sauglinge oder im spateren Kindesalter „Kuhmilch oder Kuhmilchpraeparate nicht genossen haben, „die Tuberculose, insbesondere auch die Lungentuberculose „weit verbreitet ist.

Heymann. Statistische und ethnographische Beitrage zur Frage über die Beziehungen zwischen Sauglingsernahrung und Lungenschwindsucht. Zeitschr. für Hygiëne und Infektionskrankh. 1904, Bd. 48.