slechts wel bij varen en bovendien wordt de kans voor infectie van anderen verminderd ').

Ik moet toestemmen, dat het bezwaar van Kiewiet deJonge, dat een algemeene bestrijding der wormziekte op Java door middel van thymolkuren onuitvoerbaar is, alle reden van bestaan heeft; dit is evenwel geen reden omniet al vast op alle punten waar de gelegenheid zich voordoet, den strijd aan te vangen, zooals bij militairen, gevangenen, mijnarbeiders, enz.

Bij de bestrijding der ankylostomiasis als volksziekte treedt de zorg voor de faecaliën op den voorgrond; de vraag is, hoe men de ontlasting, die de eieren bevat en dus de bron is van alle kwaad, onschadelijk kan maken. Slechts indien de Inlander leert, zijn ontlasting op daartoe bestemde plaatsen te deponeeren, kan de ziekte allengs gaan verdwijnen. Er lijkt mij daartoe slechts één weg mogelijk, de eenige die leiden kan tot een algemeene hygiënische verbetering in de omgeving van den Inlander: nl. de verspreiding van kennis en Europeesche reinheidsbegrippen. De enkele Europeanen hier kunnen aan volksopvoeding weinig of niets doen zoolang zij zich niet onder de Inlanders zelve een grooten aanhang en een groot aantal helpers hebben bezorgd. De DokterDjawa-school levert ons ieder jaar een aantal dier helpers en al mag het soms in de praktijk tegenvallen,.doordat ook zij vaak niet op den duur bij onze ideeën kunnen blijven, dan bewijst dit alleen, dat ons onderwijs niet intens genoeg geweest is.

Voorloopig is het aantal ontwikkelde Inlandsche helpers zeer gering en zoolang niet het volksonderwijs bijna algemeen is geworden, zullen ook zij slechts een beperkten invloed kunnen uitoefenen. Op het gebied van volkshygiëne zullen

i) Manson neemt in leerboek „Tropical Diseases" hetzelfde standpunt in. Bij zijne beschrijving van de pathologisch-anatomische veranderingen spreekt hij zelfs van „a few dozens up to many hundreds", die als oorzaak van zware anaemieën kunnen worden gevonden.