Ook hier weder staat de sterfte aan tuberculose bij landlieden aardig in de buurt van het getal, dat wij voor onze koelies vonden. Verdere waarnemingen moeten uitmaken, of hier slechts bloot toeval in het spel is.

Herhaaldelijk heb ik bij de andere lijkopeningen teekenen van weinig uitgebreide of genezen tuberculose gevonden. Een nauwkeurig onderzoek in deze richting eischt evenwel veel meer tijd, dan ik er aan kon wijden. De vraag, in welk percentage de cadavers teekenen van infectie met tuberculose vertoonen, is voor de tropen nog niet opgelost.

E. Ankylostomiasis.

De ankylostomiasis is als doodsoorzaak soms moeilijk te beoordeelen; wanneer mag men haar anatomisch als doodsoorzaak vaststellen? Moet men daartoe een bepaald aantal wormen in het darmkanaal vinden en mag men eerst dan besluiten, dat het de wormen waren, die den dood hebben veroorzaakt?

Het spreekt van zelf, dat in de eerste plaats een sterke anaemie moet zijn te constateeren en dat verder een aantal ankylostoma moet zijn te vinden, doch het lijkt mij onjuist, principieel een bepaald aantal vast te stellen, vooral ook omdat reeds een aantal der wormen of door toegepaste wormkuren öf door andere oorzaken vóór den dood kunnen zijn afgegaan. Men doet het best, de klinische gegevens mede in acht te nemen en er nauwkeurig op te letten, of er gedurende het leven of na den dood afwijkingen zijn gevonden, die eveneens tot anaemie aanleiding kunnen geven.

Niemand zal er mijns inziens aan twijfelen, dat in het volgende geval de diagnose op ankylostomiasis moest worden gesteld, al bestond er tevens een arteriosclerose met een atrophia renum en een aandoening der hartkleppen.

S. 4, Chinees, 58 jaar, sterke anaemie, matig veel vet, geen oedemen; hart: linker ventrikel hypertrophisch, twee kleppen van de aorta