plaatsen en later enkele andere kleine havenplaatsen speciaal in die buurt, besmet werden en besmet bleven, nadat herhaaldelijk gedurende een tiental dagen geen cholera was voorgekomen, terwijl de meer noordelijk gelegen havenplaatsen, die evenzeer met de kustplaatsen van Malacca in verkeer staan en in belangrijkheid de zuidelijke havens overtreffen, (b.v. Belawan) geheel vrij bleven.

Ten tweede blijkt bij een nauwkeurige beschouwing, dat de cholera haar weg langzaam van het zuiden naar het Noorden heeft genomen, hetgeen niet in verband is te brengen met een opeenvolging van infecties van uit den overwal, al moet ook de eerste besmetting van uit Malacca zijn gekomen.

Het officieele rapport van den E. A. Officier van Gezondheid Dr. Schijfsma, die zoo vriendelijk was mij de officieele opgaven aangaande de cholera te verstrekken, noemt als eerste gevallen die te Laboean Roekoe in September. Ik geloof, dat de cholera reeds voor September op de Oostkust heerschte.

Ik kreeg nl. een gezondheidsrapport uit Bila in handen, dat nog zuidelijker is gelegen dan Asahan, waar op een der nog kort geopende rubberondernemingen in Juli en Augustus vele gevallen van acuten buikloop met doodelijken afloop voorkwamen (ik meen ongeveer 35 dooden te zamen), volkomen gelijkend op cholera. De medicus schreef die buikloopepidemie aan andere oorzaken toe (onrijpe vruchten), doch bij een epidemie, die op een dergelijke wijze optreedt, mag men zonder angst om zich te vergissen aannemen, dat echte cholera asiatica in het spel was. De aldaar gelegen ondernemingen ontvangen niet alleen hun goederen van den overwal, doch werven ook hun koelies gedeeltelijk in de loodsen te Singapore; in het einde van Juni bestond dus eene ruime gelegenheid voor het overbrengen der infectie.

Nemen wij nu de gevallen, zooals zij ons ter oore kwamen: in Juli en Augustus Bila, in September Asahan en Bedagei en in November te Perbaoengan en Serdang, dat wederom