MAART 1939 ARISTO-

dat, indien de revolutionnaire gistingen (menigmaal heilzaam en providentiëel) niet leiden tot een meer degelijke sociale orde dan die welke eraan voorafging, tot een meer natuurlijk en spontaan besef bij een grooter aantal menschen omtrent de noodzakelijkheid en eerbiedwaardigheid der orde en niet leiden tot een hechter gevoel van saamhoorigheid inde enkelingen zoowel als inde menigte, saamhoorigheid, ook met de fundamenteele waarden der moreele, civiele en religieuze tradities, zij tekort zijn geschoten voor hun doel en in hun uitwerking.

Dit is het gevaar der revoluties : wel breken zij soms op het goede oogenblik los, maar zelden weten zij zich uitte balanceeren inde harmonie van het nieuwe evenwicht waartoe zij verlangden te komen ; zoodat men mag beweren dat het moeilijke en heldhaftige niet zoozeer bestaat in het doen ontbranden van het vuur alswel in het richten der vlam en het verspreiden der warmte.

Want ook het geweld als dan geweld noodwendig is wordt beheerscht dooreen wet: de wet van de maat, waaraan het zich niet lang ongestraft kan onttrekken. Misschien zijnde ernstigste excessen te billijken en te vergeven, op voorwaarde dat wie er zich aan te buiten gaat, niet zooals in Rusland gebeurt een systeem ervan make, een onaantastbaar program.

De geschiedenis leert en onze eigen ervaring tevens ■— dat elke crisis, elke beroering eindigt met het oprijzen als een levenwekkende regenboog —• vaneen klaarder lichtende orde, een meer heroïek geestelijk bewustzijn, een hooger evenwicht. Niets dergelijks is ontweid aan het bolsjewisme : doch een chronische chaos, een programmatisch schrikbewind, een automatisch criminalisme. Het is een voortdurende oorlogsverklaring, een oorlog vol cataclismen, een ondergrondsche, gluiperige, aanhoudende aanslag tegen het licht van den hemel en het licht van den geest: het is tenslotte en bovenal de vleeschgeworden haat die, niet tevreden met God te negeeren, tot zelfs den wil, het gevoel of de zekerheid zou willen uitdelgen, welke ook de minst begunstigde der menschen omtrent God kan hebben. Zeker voor ons erfgenamen en behoeders der onsterfelijkste aller tradities, der christelijke en katholieke tradities, moet het aspect van het bolsjewistisch drama en programma voldoende wezen om van deze revolutie de hervormingen als onaanvaardbaar af te wijzen.

GIROLAMO COMI