culosis and Health association” geeft een aetiologische, anatomische, physiologische en functioneele indeeling van de hartziekten aan de hand, volgens welke de beoordeeling moet geschieden.

Voortreffelijk behandelt Grünbaum de anamnese, het kennis nemen van de subjectieve klachten van den zieke, de omstandigheden waaronder die optreden en van de geheele voorgeschiedenis. De belangrijke gegevens, die de onderzoeker kan krijgen, wanneer de onderzochte van de belangstelling van den arts overtuigd is, zijn meer waard dan de meest gecompliceerde klinische onderzoekingsmethoden.

Het groote belang van het inachtnemen van lichaamsbouw en constitutie wordt naar voren gebracht ten einde een blind staren op de orgaanafwijkingen in engeren zin te voorkomen. De functioneele onderzoekingsmethoden (bloedsdrukamplitude, gefixeerde of labiele hypertensie, de kracht der arterietonen en de waardeering der geruischen, wateruitscheidings- en concentratieproef bij gelijktijdige controle der haemoglobincurve, de proefstropbantininjectie volgens Fraenkel enz.) worden naast bet röntgenonderzoek en de electrocardiograpbie aan een kritische bespreking onderworpen.

Een schematisch onderzoek-protocol zal hierbij misschien voor het verzamelen van statistische gegevens van belang zijn, maar zal nooit het persoonlijk combinatievermogen van den geneesheer kunnen vervangen. De beoordeeling van de arbeidsmogelijkheid en arbeidsgescbiktbeid bij de verschillende organische hartafwijkingen, het afbakenen van bet begrip hartneurose, het verband tusschen trauma en hartafwijking worden uitvoerig uiteengezet.

Tenslotte wordt een belangrijk hoofdstuk gewijd aan de behandeling en sociale voorzorg. Inderdaad houdt Grünbaum, die zelf leider is van de Versorgungskuranstalt (für Kriegsbescbadigte) in Bad Nauheim, een pleidooi voor de 4-wekelij kscbe kuur in een speciale inrichting, ten einde door deskundige behandeling (medicamenteus en physisch-therapeutisch), door geschoolde verpleging en door diatetische maatregelen de ~Betriebsstörung” meester te worden en den patiënt te leeren die meester te blijven. Hij erkent echter zelf, dat het effect van een kuur, niet in de eerste plaats afhankelijk is van die of die inrichting, met welke hulpmiddelen dan ook uitgerust, maar wel van het kennen en kunnen van den arts.

Voorzorgsmaatregelen moeten een tweeledig doel nastreven: I®. hartziekten te voorkomen; 2®. voor verergering van bestaande