uitdrukkelijk een uitzondering gemaakt voor werklieden bij de verlichting, reiniging en waterleidingen, alsook voor de ziekenverplegers en verzorgers van dieren. Niettemin hebben hier en daar de arbeiders bij gemeentelijke lichtfabrieken het werk neergelegd ; het bedrijf is echter door de ambtenaren dier fabrieken en vrijwillige arbeidskrachten aan den gang gehouden. Het vervoer met electrische trams, rijtuigen en stoomschepen, bij het begin der staking op veel plaatsen eveneens stopgezet, werd spoedig weer hervat. Toen het bleek, dat ondanks den buitengewonen omvang der staking de maatschappij er bijna geen last van ondervond, werden krachtige pogingen in het werk gesteld om ook de weinige nog niet in de staking betrokken arbeidersgroepen tot deelneming te bewegen. Het gevolg daarvan was, dat den 9en Augustus verreweg de meeste Zweedsche drukkers en zetters het werk neerlegden, waardoor het regelmatig verschijnen der couranten bijna onmogelijk was geworden. Ofschoon het in de bedoeling lag, alleen het drukken van de bekendmakingen van het stakingscomité toe te staan, bleef de Staatscourant in geheel ongewijzigden vorm verschijnen en konden ook de meeste andere bladen hun lezers geregeld de belangrijkste berichten mededeelen. De organisatie der landarbeiders (± 7 000 leden) bepaalde, dat met ingang van 16 Augustus liet werk op eenige plaatsen neergelegd zou worden, aan welke oproeping door ten hoogste 1 000 arbeiders voldaan werd. Bijzonder sterk was de druk der stakers op de buiten de landelijke organisatie staande vereenigingen van spoorwegbeambten van wier aansluiting men veel verwacht had. Daar" de beambten der staatsspoorwegen echter staatsambtenaren zijn en die van de particuliere lijnen ongeveer dezelfde positie innemen, is het gevaar eener storing van het spoorwegverkeer slechts gering geweest. Wel werd op aandrang van de stakers een algemeene stemming gehouden, ten einde te weten te komen, hoe de leden over aansluiting bij de staking dachten, doch het resultaat was, dat daarvan volkomen werd afgezien.

Daar het verkeer over het algemeen niet belemmerd is en groote voorraden levensmiddelen vóór het begin der staking bijeengebracht zijn, bestaat nog nergens gebrek aan levensmiddelen. Zelfs wanneer de strijd van langen duur mocht worden, zullen de voornaamste levensmiddelen wellicht zonder moeite en zonder noemenswaardige prijsverhooging te verkrijgen zijn. De stakers echter, die op grond van een bijzonder besluit ditmaal niet de gewone ondersteuning bij staking ontvangen, zullen ingeval van een langen duur van het geschil aan veel ontberingen bloot gesteld worden. Het stakingscomité acht ook thans het uitkeeren van eenigen onderstand aan die arbeiders, welke bij onderzoek blijken daaraan behoefte te hebben, noodzakelijk. Overal heerschte tot nog toe onder de arbeiders de voorbeeldigste orde. De overal door de plaatselijke besturen genomen maatregelen, bestaande in het geheel verbieden van den verkoop van sterke alcoholische dranken en het bemoeilijken van den verkoop der minder sterke, hebben er ongetwijfeld veel toe bijgedragen, dat wanordelijkheden nog niet zijn voorgekomen. De Minister van Binnenlandsche Zaken had reeds vóór het begin der staking den leiders der werklieden ernstig aangeraden, de maatregelen der plaatselijke besturen tot bewaring der orde te steunen, in verband waarmede zich in de meeste grootere plaatsen uit de aanvoerders der werklieden bijzondere corpsen hebben gevormd, welke overal waar veel arbeiders bijeen zijn de orde handhaven. Bovendien werden in vele steden burgercorpsen opgericht, die ten doel hebben op verzoek der gemeentebesturen of der politie voor de maatschappij direct noodzakelijke werkzaamheden te verrichten, zooals die, welke in verband staan met verlichting, watervoorziening, openbare reiniging enz.

Voor zoover de algemeene werkstaking tegen de drie grootste patroonsorganisaties gericht is, maken de arbeiders slechts gebruik van het hun uitdrukkelijk in de contracten toegekend recht tot algemeene nederlegging van den arbeid, doch bij de talrijke andere bedrijfstakken, waar het werk door de uitbreiding der staking nedergelegd werd, was bij het sluiten van collectieve contracten in het algemeen of stilzwijgend aangenomen, öf wel uitdrukkelijk bepaald, dat tijdens den geldigheidsduur geen werkstakingen mochten voorkomen, zoodat in vele gevallen de betrokken arbeidersorganisaties door aan de uitnoodiging van de landelijke organisatie gevolg te geven, in lijnrechten strijd met haar verplichtingen gehandeld hebben.')

0 In de Soziale Praxis (no. 47) wordt hierbij aangeteekend, dat de patroons daartegenover van toevallige of opzettelijke leemten in de contracten gebruik gemaakt hebben, waarop dan door de arbeiders met hoogere eischen of stakingen geantwoord werd.