Het vrije volk : democratisch-socialistisch dagblad

De man met het groenwitte sjaaltje om zijn voorhoofd, schalt zijn boodschap over het nog stille stationsplein in Den Haag. Slaperig kijk je hem aan. Nog maar net ben je met enkele andere vroege vogels uit de trein gestapt op het Centraal Station, de nog stille hal doorgelopen en het plein tussen station en Bezuidenhoutseweg overgestoken. "Vijf gulden. Geen nieuwe kernwapens in Europa. Vijf gulden," roept de man je toe. En nog een beetje verdwaasd vraag je je in de Haagse schemering af of de vrede vandaag echt zo goedkoop zal zijn.

Tussen het Centraal Station en het vlakbij gelegen Malieveld zijn de straten dan nog verlaten. Een staalblauwe lucht. Nauwelijks wind maar vrij fris. Mensen in regenjacks. Een jongen en een meisje stappen hand in hand op de sjaaltjesman af, kopen voor een tientje in en knopen de groenwitte .leuzen bij elkaar om de hals. Even verderop worden de bekende buttons met het Oplandgezinnetje verkocht, worden idem-bedrukte tasjes aan de man gebracht. Of broodjes kaas en ham. Of warme worst. Of blikjes fris. De koopmansgeest is vaardig geworden over Den Haag. Het is vroeg in de ochtend van de 29-ste oktober. Op het nog vrijwel lege demonstratieterrein Malieveld hebben de vele standhouders van politieke partijen, vredesgroepen en vakbonden hun kramen dan al ingericht; ze moeten nog enkele uren wachten op de grote stroom betogers. De zevenhonderd medewerkers van het organiserende Komitee' Kruisraketten Nee zijn vanaf zeven uur op de been. Op het Malieveld heerst al activiteit achter het grote podium, waar twee tenten staan voor medewerkers, sprekers, genodigden en journalisten. Op het veld is een witte kruisraket gekalkt. Je steekt het terrein opnieuw over, koud en nat gras aan de voeten. Bij het tweede demonstratieterrein, het Zuiderpark aan de andere kant van het Haagse stadscentrum, komt de eerste van meer dan drieduizend bussen aan. Uit Woensdrecht, het Brabantse plaatsje dat door het kabinet Lubbers is opgezadeld met 48 niet echt gewenste kruisraketten. In totaal zullen er vijf bussen uit Woensdrecht komen, terwijl er twee jaar geleden precies één naar de vredesdemonstratie in Amsterdam reed. Gemeenteraadslid Plasmans zegt wel verband te zien tussen de grote opkomst nu en de dreigende raketten, "maar we willen ook niet dat die raketten elders in Nederland worden geplaatst," aldus Plasmans.

Talloze borden droegen de demonstranten met zich mee. Wie er allemaal bok tegen waren en voor wie ook werd gedemonstreerd. En wat men er van vond. Klaas had kennelijk wat moeite met het vinden van een passend rijmwoord.

Uit Woensdrecht kwam een vijfmanssterke theatergroep met een even simpel als indrukwekkend optreden langs de Prinsengracht: clowns aan één kant en doodskoppen aan de andere kant. . ;>;°-

Tien jaar na de oliecrisis vertoont het centrum van Den Haag weer de aanblik van een autoloze zondag. Een enkele motoragent. Politiemensen met een button (nee tegen 3% percent korting) op de revers. Een ploeg'van de VARA-radio, die per tandem langs het Malieveld sjeest. De stilte van brede lanen zonder verkeer. Uit alle delen van het land zijn dan al demonstranten onderweg. Uit Groningen en Leeuwarden zijn de eerste twee van in totaal 120 door de Spoorwegen ingezette extra-treinen in alle vroegte vertrokken. Om half tien is het nog rustig op de snelwegen, meldt de verkeerspolitie in Driebergen. In de hal van het Centraal Station verkoopt een voormalig dienstplichtig soldaat het blad van de vakbond WDM. Rond hem komen steeds meer groene gevechtstenues , staan. Later -op de dag zullen ze een stoet vormen van zon driehonderd man, die luid zal worden toegejuicht. "Maar de kans is groot dat we weer gestraft zullen worden," zegt de soldaat in de hal. "We mogen 'niet in uniform demonstreren, zijn iedere ochtend op het appèl in de kazerne gewaarschuwd." -In de hal wordt het snel drukker. Demonstranten die in dikke rijen van de perrons aflopen, moeten wachten voordat ze het station uitkunnen. Mensen die op kennelijk afgesproken plaatsen in de hal elkaar ontmoeten. "Hee, dag Janny." "Kijk, daar heb je Meppel." Wachtende mensen in de stationsrestauratie. ; Een eerste bord: "De kat is ook tegen." En op Hollandse Spoor verzucht de stationschef tevreden, dat dit nog eens iets anders is dan een trein voetbalsupporters. \

'Om tien uur wordt het snel drukker op de Nederlandse wegen, meldt Driebergen. Op de perrons van Amsterdam, Leiden en Utrecht staan mensen te wachten, meldt de NS. De treinen zitten, tot in de bagagerekken toe mudvol. Op een spoortraject ontstaat nog eens extra vertraging omdat enkele koeien mee-demonstreren' op de rails. Later zal het treinverkeer naar het Haagse Centraal Station. worden stilgelegd omdat er een bommelding binnenkomt. Uit Delft arriveren de eerste boten, duizenden mensen die over het water zijn gekomen. Op de wegen rond Den Haag ontstaan de eerste kilometers file. De spanning in de hal van CS.' op het Malieveld en in het Zuiderpark wordt voelbaar: het zou wel eens heel druk kunnen worden. Mensen van het Komitee Kruisraketten Nee hangen tussen het Malieveld en het Binnenhof een spandoek op van ruim anderhalve kilometer lengte. Het bestaat uit 120 kleine' spandoeken en de megadode', een heel lang doek dat door kunstenaars in Amsterdam is versierd met één miljoen kruisjes. Vanaf de weg bij het Malieveld zie je in het tegenlicht van een boven het station opkomende herfstzon de groeiende stroom demonstranten •op je af komen, | steeds meer mensen die kalm voetje voor voetje verder schuifelen. Een aangrijpend schouwspel.

Dan ineens is het vol. Begroet de op elkaar gepakte menigte meldingen van nieuwe files met gejuich. Er wordt ook. al op de wegen gedemonstreerd. Honderden mensen hebben beslag weten te leggen op een radio'tje van de VARA. Elders in Den Haag blijken kleine transistors al een dag eerder te zijn uitverkocht. Op het podium stamelt de Amerikaanse acteur Jim Morris zijn "Welcome, welcome" in een op alle demonstratieterreinen in Europa uitgevoerde imitatieact. Ronald Reagan. "The president from the United States 0f..., uh, 0f..., yeah, America." En dat de inval op Grenada nodig was omdat Nancy dat eilandje zo 'cute' vindt Tegen het middaguur is het Malieveld veranderd in een mensenzee. Is het Zuiderpark zo goed als vol. Lopen overal in de stad nog mensen te zoeken naar de demonstratie. En zitten nog eens 70.000 mensen in bussen ergens in de file. De laatste bus — uit Groningen — zal pas om kwart over drie aankomen. Dit wordt Amsterdam in het kwadraat, laat IKV-voorman Faber weten. Je probeert je aan te sluiten bij de stoet die op weg zal gaan naar het Zuiderpark. Maar waar begint de demonstratie? Bij de Amerikaanse ambassade gaat het al mis. Drie stromen demonstranten komen el-' kaar tegen en niemand kan nog voor- of achteruit. En voor het eerst hoor je die vreemde golf van geschreeuw: Het begint ergens achter, je, zwelt aan, raast over je heen en ebt in de verte weg. Koude rillingen. Het kost uren om de vijver bij het Binnenhof te ronden. Enkele tegenstanders van de demonstratie zijn in die vijver gesprongen om op het eilandje een spandoek te onthullen. De politie laat ze hun gang gaan. Bij dit frisse herfstweer j komen ze vanzelf terugzwemmen. Voorbij het Binnenhof is er telkens weer opnieuw die machtige schreeuw en het ritmisch handgeklap. Verbazing en gejuich als via de radio bekend wordt dat prinses Irene op het podium van het Zuiderpark de menigte toespreekt. „Ze doet het toch maar," zegt een bejaarde dame naast je. Ze pinkt een traan weg. „Een moedige vrouw, dat is ze." Even later boegeroep en gebrul wanneer blijkt dat aanhangers van de Volksunie en de Centrumpartij de betoging willen verstoren. De politie grijpt in. Een korte charge. Zes arrestaties.. f&y t Pas op de , Prinsengracht komt de massa goed in beweging. Opnieuw klinkt er gejuich als de politie meldt dat heel de route over twaalf kilometer vol staat. Vanaf het Zuiderpark zijn de eerste demonstranten dan al bij het Malieveld aangekomen en op weg terug gegaan. Kamervoorzitter Dick Dolman en andere linkse politici als len Dales, Bram van der Lek en Maarten Engwirda voorop. Joop den Uyl voert de andere stoet aan. Hoog boven Den Haag cirkelen vliegtuigjes, vooral van het Oud Strijders Legioen, dat laat weten liever een raket in de tuin te hebbendan een Rus in de keuken. ■■ - , V/,',;;.;

DEN HAAG — Meer dan een half miljoen mensen zijn zaterdag naar Den Haag gekomen om te protesteren tegen de plaatsing van nieuwe kernwapens in Europa. De grootste demonstratie' die ooit in Nederland is gehouden. De omvang van de betoging overtrof die van twee jaar geleden in Amsterdam. Met het half miljoen van Den Haag is het totaal aantal demonstranten in West- Europa van de afgelopen twee weekeinden gestegen tot drie miljoen. In Het Vrije Volk vandaag op drie pagina's uitgebreid aandacht voor de vredesdemonstratie. Over de mensen die er waren en over de mensen die er niet waren. Over de mensen die zwijgend meeliepen en over de sprekers op de podia. Verslaggevers Hans Hoffmann, Joost van den, Hooff en Henk. Blanken beschrijven de mars door Den Haag en de talloze spandoeken en zetten de meningen van prominente Nederlanders nog eens op een rij. De foto's zijn van Tieleman van Rijnberk en anderen.

Overal langs de route hebben kerken hun deuren opengedaan ; voor wandelaars ; met vermoeide voeten of een overvolle blaas. Plassen bij kerkorgelmuziek. Ergens langs de Loosduinseweg zijn tientallen betogers in de stellages rond een blok nieuwbouw geklommen. Ze 'moedigen de stoet aan, schreeuwen mee, laten de menigte klappen. lemand wil weten of er al aantallen bekend zijn. Met zn hoëvelen zijn we? 1 Vierhonderdduizend, een half miljoen, nog meer?

Een dertiger uit Rotterdam komt met vrouw en kind naast je lopen. „Dit moet toch worden gehoord,", zegt hij verbeten. „Zoveel mensen op de been, dat vertegenwoordigt toch wel iets. Als de regering nu toch gewoon doorgaat met plaatsen, dan loopt de zaak uit de hand. Zoveel mensen kun je niet ongestraft frustreren. Dan zullen er groepen zijn die minder vreedzaam demonstreren." „Wij demonstreren ook voor Beatrix en Claus", valt er te lezen in de zee van spandoeken boven de massa, die nu langzaam maar zeker het Zuiderpark nadert. En nog ergens anders verwijst weer een andere leuze naar de opmerking die hare majesteit zou hebben gemaakt tegenover de Amerfkaanse senator Jackson. Ook zij heeft 'stiekem' haar twijfels over de plaatsing, valt er te lezen. Voor Beatrix wordt dus ook betoogd. En voor de hond van de buren, voor 'mijn oma', voor 'onze milkbar'. 'Onze broertjes zijn ook tegen,' lees je. En: 'Flipse is ook tegen. Den , Haag,' dat inmiddels meer demonstranten binnen de gemeentegrenzen heeft dan inwoners, barst deze dag van de vindingrijkheid. Niet alleen bij de demonstranten, van wie er één, een Friese boer, een roestige eg ombouwde tot kanon, daar trappers op monteerde en nu meefietst. Ook de Hagenaars laten de handen wapperen.! Letterlijk overal... zijn krentebollen, koppen erwtensoep, blikjes limonade en bier en appels te koop. Tegen het eind van de middag heeft een groentenman bij het Zuiderpark al 500 kilo appels omgezet. ■ )•-.

Voorbij, het Zuiderpark, waar inmiddels dei tweede groep sprekers op het podium is geklommen, stokt de demonstratie. In de verte klinkt de muziek van een kennelijk Limburgse blaaskapel die overijverig de ene na de andere klassieker bazuint. O when the saint, Het land van Maas en Waal en een zeldzaam swingende versie van het In excelsis deo. Dansend en springend gaan de betogers langs de muziekgroep, achter weer een andere kapel aan de Zuiderparklaan in. Langzaam'begint het al weer te schemeren in Den Haag. De zon is achter de huizen gezakt.

De stoet die vanaf het Zuiderpark aan het eind van de middag terugloopt naar het Malieveld is opvallend stiller geworden. Moeie voeten maken zwijgzaam.-'; Muziekgroepen langs dé route en kleine koortjes spelen bijna ononderbroken het vredeslied. Duizenden demonstranten zijn dan, al op weg naar huis, hebben een route binnendoor gekozen of zijn op weg gegaan naar één van de vele eethuizen in de Haagse binnenstad. Demonstreren maakt hongerig. . ■ ■ .-. V De vele files uit de ochtenduren doen zich, aldus de politie, niet meer voor: De ruim drieduizend bussen beginnen om half zeven te rijden en zijn een uur later vrijwel allemaal op weg, zij het soms met een incompleet reisgezelschap. Bij het'opvangcentrum van de politie zijn 's avonds om zeven uur nog vijftien kinderen in afwachting van de komst van hun oudersM Zeventien ouderparen melden zich ook, maar blijken niet >i>ij de kinderen te passen. Vier ouders gaan zonder kroost met de bus naar huis. De kinderen vinden -'s avonds in Den Haag een onderkomen, i ,!. . Over .de , Valkenboslaan, de Laan van en de Javastraatjkomt de stoet terug bij het uitgangspunt. Het Malieveld vertoont een hartverwarmende, aanblik. De laatste sprekers ljsbben gesproken, ér speelt een; popgroep. De overblijvende demonstranten warmen zich aan vreugdevuurtjes. Voor het, Centraal Station staat een duizendkoppige menigte voqr gesloten deuren. De NS is baig voor al te veel gedrang in de hal en op de perrons en. laat de reizigers in groepen>innen. Vanaf het dak vraagt vadertje Spoor om geduld. Hij wordt telkens met gejuich bejroet. / . ~

Teger negenen is het echt voorbij. Meer dan een half miljoen mensen zijn naar de vredesdemonstratie in Den Haag gekomen. Nooit eerder waren er zoveel mensen tegelijk »P de been. In het donker loop je over hst Stationsplein naar de uitgang van het Centraal Station. 'Boven de nu weer lege straten zie je nog dat ene spandoek: „De aarde heeft geen noodütgang."