Nederlands dagblad : gereformeerd gezinsblad / hoofdred. P. Jongeling ... [et al.]

Vfearvoor staat de VBOK? Leest ND

NE STERKE mannen van •hé en Suriname hebben de Slopen dagen intensieve jgrekingen gevoerd. Maar *t tot twee keer toe stelde Kadhafi van Libië *• kostbare tijd beschikbaar gen onderhoud met Desi Sterse- Jawel, het kan \Lerad l°Pen met een voor" ge Steenwijkse sportler in het Nederlandse leger, tfant wat men ook van de man an zeggen, er is serieuze in«mationale belangstelling oor hem en voor het land dat Tregeert. Anderzijds is dit ~tJurlijk niet de verdienste *n Bouterse en zijn medestanders. Het gaat er alleen ar om, dat grotere mogendheden in Suriname een pion Ln die mogelijk goed bruikbaar is in het grote internatio„le schaakspel Legerleider Bouterse en jün relatief zware delegatie Relatief, want - met alle res- Let voor onderofficieren - uiteindelijk gaat het voorna„glijk om mensen die in de van sergeant thuishoren) hebben het met hun Libische gesprekspartners vooral gehad over economische onderwerpen. Volgens premier Udenhout heeft Libië een hulpprogramma ter waarde van honderd miljoen dollar toegezegd. Overigens loopt iet met die hulp niet direct zon geweldige vaart, want de principe-afspraken moeten kennelijk eerst nog omgezet worden in concrete programma's alvorens Libië met het geld over de brug komt. Zou Kadhafi een slag om de arm hebben willen houden? Een interessant punt in het jader van de Libische hulpverlening is de oliewinning in Suriname. Wanneer die oliewinning een krachtige stimulans zou krijgen, zou zij voor het arme Suriname een belangrijke bron van inkomsten kunnen gaan betekenen. De produktie bedraagt momenteel slechts duizend vaten per dag. Ook op dit punt hebben de Libiërs nog geen keiharde toezeggingen gedaan. Er schijnen binnenkort wel een paar olie-experts uit Libië naar Suriname te komen. Maar voor omvangrijke Libische hulp bij de exploitatie van de olievelden in Suriname moeten eerst regelingen met de OPEC worden getroffen.

Naast economische onderwerpen zijn tijdens het bezoek van Bouterse c.s. aan Tripoli ook andere zaken aan de orde geweest. Direct na aankomst van de Surinamers in Libië splitsten zij zich op in een economische en een politiekmilitaire delegatie. Maar over het wedervaren van die laatste groep is maar weinig aan de pers meegedeeld. Eén van de delegatieleden heeft wel gezegd, dat over mogelijke militaire opleidingen (van Surinamers door Libiërs) is gepraat en er bestaat een aan zekerheid grenzend vermoeden, dat het onderwerp wapenleveranties ook op de agenda heeft gestaan. Wat ten slotte de politieke kant van de zaak betreft: Bouterse zegt het als zeer leerzaam te hebben ervaren, van zo dichtbij de 'totale volksrevolutie' te zien werken. „Maar natuurlijk dienen we dit wel te vertalen naar de Surinaamse omstandigheden."

De Surinaamse legerleider Bouterse

De Libische kolonel Kadhafi

WANNEER Libië metterdaad een hulpprogramma van honderd miljoen dollar gaat uitvoeren dan heeft Bouterse in economisch opzicht in ieder geval wel succes gehad in Tripolis. Honderd miljoen dollar is meer dan het geld dat Nederland in één jaar uit zou trekken voor hulp aan Suriname wanneer het de ontwikkelingshulp niet zou hebben stopgezet. Dat betekent tegelijk, dat - nogmaals, wanneer het allemaal wordt uitgevoerd - Libië de grootste geldschieter van Suriname wordt.

Dat is voor de Surinamers van het allergrootste belang, want financieel staat hun land nog steeds op de rand van de afgrond. De stopzetting van de Nederlandse ontwikkelingsgelden is een grote aderlating (ondanks de parmantige verklaring van een van de onderofficieren dat het eigenlijk allemaal niets uitmaakt) voor het bewind in Paramaribo. Bovendien is de regering-Udenhout er het afgelopen jaar niet in geslaagd, leningen of kredieten los te krijgen bij banken of internationale instellingen.

Deze omstandigheden zijn er de oorzaak van, dat legerleider Bouterse en de andere Surinaamse leiders wel min of meer een pragmatisch beleid moeten voeren. Men kan de mond vol hebben over revolutie van het volk en wat dies meer zij, maar zulke mooie idealen verdwijnen meestal vlug wanneer er geen brood op de plank komt. Het slagen of mislukken van de Surinaamse revolutie gaat momenteel haast parallel met het al dan niet overleven in economisch opzicht. Daarom kan Bouterse bij het zoeken van internationale vrienden niet al te kieskeurig zijn op het punt van de politieke ligging. Economische hulp is echt een absolute prioriteit.

Deze situatie in aanmerking genomen, kan hij goed in Libië terecht. Het mag de laatste jaren dan wat minder goed gaan in de oliehandel, kolonel Kadhafi heeft altijd nog wel een paar oliedollars achter de hand voor deze of gene revolutionair die steun wil bewijzen aan Libische idealen. Die idealen vloeien voort uit een sterke anti-westerse en vooral anti-Amerikaanse instelling. Wanneer Kadhafi zijn steentje kan bijdragen aan het anti- Amerikaanse gewroet in Midden en Zuid-Amerika zal hij dat dan ook niet nalaten. In die zin kan Suriname best een interessant steunpunt voor hem zijn.

ENKELE LANDEN in Zuid- Amenka vrezen dat kennelijk ook, want zij zijn helemaal niet zo enthousiast over de internationale capriolen van hun kleine buurman. Dat geldt wel heel sterk voor Suriname's oostelijke buurland Frans Guyana, een van de weinige restanten van een koloniaal tijdperk. Op zichzelf is er aan dat hele Frans Guyana niet zo veel bijzonders te beleven, ware het niet dat er een belangrijk ruimtevaartcentrum is gebouwd, Kourou, op slechts 150 kilometer van de grens met Suriname. Hier bevindt zich de peperdure, maar ook prima functionerende lanceerinrichting, vanwaar onder andere de Europese Ariane de ruimte wordt ingeschoten.

De verhouding tussen Suriname en Frans-Guyana is toch al niet vlekkeloos, omdat enkele jaren geleden van hieruit een poging werd gedaan het bewind-Bouterse omver te werpen. Ook daarna is gebleken, dat een paar Surinamers probeerden Frans-Guyana te gebruiken als uitvalsbasis voor een aanslag op het regime in Paramaribo. Nu hebben de Guyanen en de Fransen op zichzelf van Suriname weinig te vrezen; het Franse garnizoen moet sterk genoeg worden geacht eventuele avontuurtjes van de Surinamers te weerstaan. Maar men kan zich voorstellen dat de Fransen er niet zo op gesteld zijn Libiërs dicht in de buurt van het zo belangrijke ruimtevaartcentrum te hebben.

Ook andere landen in de buurt houden Bouterse natuurlijk goed in de gaten. Het belangrijkste buurland van Suriname, Brazilië, probeert door middel van verschillende vormen van samenwerking de relatie goed te houden en zo ook enige invloed op de gang van zaken in Suriname uit te oefenen. Anderhalf jaar geleden al bood het Suriname leningen en wapens aan. Brazilië deelt een vrij lange grens met Suriname en het zou niet graag zien dat er over die grens revolutionaire infiltratie zou plaatsvinden. De Brazilianen zagen enkele jaren geleden dan ook bezorgd toe hoe Suriname zeer nauwe banden met Cuba aanknoopte.

Maar die tijd is intussen al weer voorbij. Op een gegeven moment leek Suriname helemaal in Cubaans vaarwater terecht te komen. Delegaties vlogen over en weer. Cuba vestigde een kolossale ambassade in Paramaribo en op allerlei gebieden leek de samenwerking uitgebreid op gang te komen. Maar vermoedelijk onder invloed van de Amerikaanse invasie op Grenada, anderhalf jaar geleden, verbrak Bouterse op eigen initiatief de banden abrupt. Tot verbijstering en woede van de Cubanen konden zij allemaal hun biezen pakken; de ambassade werd gesloten. Even bleek een glimp van het voor Bouterse soms noodzakelijke pragmatisme: de Cubaanse aanwezigheid leek op dat moment meer nadelen dan voordelen op te leveren.

TOT OP zekere hoogte is dit Cubaanse voorbeeld een geruststellend gegeven in verband met - wat genoemd wordt - de Libische connectie van Suriname. Diplomaten in Paramaribo blijken er nu al serieus rekening mee te houden, dat de prille liefde tussen Bouterse en Kadhafi zo maar weer over kan zijn wanneer een van beiden voordeel ziet in wisseling van partner.

Aan de andere kant mag men de voorgenomen samenwerking met Libië wel zien als een signaal dat het nog helemaal niet de goede kant op gaat in Suriname. In dat verband moet men de binnenlandse en de buitenlandse politiek met elkaar in verband brengen. Terwijl op binnenlands gebied nog niet het begin van een tendens in de richting van democratisering valt te bespeuren, oriënteert Bouterse zich in het buitenland op een van de meest walgelijke dictaturen die er bestaan.

Begin dit jaar kwamen er in Suriname een nieuwe regering en een nieuw parlement, in Suriname tegenwoordig assemblee geheten. Maar van werkelijke verandering was daarbij geen sprake. Het kabinet werd met enkele ministers uitgebreid, maar de militairen houden hun doorslaggevende invloed in de regering. Dat geldt evenzeer voor de assemblee, een college van 31 lieden, die onder de bevolking nauwelijks enige bekendheid genieten. Zogenaamd bevindt Suriname zich in een overgangsperiode, die vanaf 1 januari 1985 27 maanden zou duren. Maar van zulke overgangstijden heeft Suriname er sinds de staatsgreep van 1980 al heel wat gekend. Men moet zich vooralsnog dan ook niet te veel voorstellen van de doelstelling aan het eind van deze periode een nieuwe grondwet in werking te laten treden.

Intussen gaan politieke stagnatie en economische malaise in Suriname hand in hand. Dat zal Libië willen uitbuiten. Juist afgelopen zaterdag bevestigde kolonel Kadhafi nog tegenover het Libische 'Volkscongres' (ook zon fraaie instelling) zijn wil de Libische revolutie naar het buitenland te exporteren. Kadhafi heeft het bij dit soort gelegenheden meestal gemunt op de westerse landen en op de Joden. (Merkwaardig eigenlijk, dat deze anti-semiet eerste klas zo weinig bekritiseerd wordt in ons land.) Welnu, ruim een maand geleden gaven vertegenwoordigers van Suriname en van de PLO een gemeenschappelijke verklaring uit, waarin sprake was van de gezamenlijke strijd tegen 'het zionisme en het Amerikaanse imperialisme. Dat sluit prachtig aan bij wat Kadhafi zich ten doel stelt.

~Zeg mij wie uw vrienden zijn, en ik zal zeggen wie u bent." In dat licht bezien, gaat het met Bouterse en met Suriname helemaal de verkeerde kant op.

JLijn va..., mijn vader zit steeds aan me. Mijn vader dwingt me met hem te vrijen". Met deze. woorden, stamelend en met neergeslagen blik gesproken, vertelt Amelia in de televisiefilm: 'Er is iets met Amelia' over de seksuele relatie met haar vader. Ze vertelt het aan een lerares die heeft gemerkt dat er iets met het meisje aan de hand is. De relatie met haar vader is twee jaar geleden begonnen en steeds verder uitgebreid, tot geslachtsgemeenschap toe. De film toont de situatie van het gezin en de gevolgen van het bekend worden van de incest voor dat gezin. Pas sinds enkele jaren krijgt het probleem incest aandacht. Vrouwen die in hun jeugd zon relatie hebben meegemaakt, durven er over te praten. De hulpverlening probeert attent te zijn op het vóórtomen van dit probleem. De NCRV-televisie besteedde vorige week tweeëneenhalfuur zendtijd aan dit onderwerp. Incest komt veel meer voor dan oen dacht, ook in gereformeerde gezinnen.

De omschrijving van het befrip incest is moeilijk en niet 'oor iedereen hetzelfde. Meestal verstaat men onder j^est het seksuele contact ■"nnen de familie. Hoewel °°k de seksuele contacten tus***! kinderen onderling hieronder zijn begrepen, beperk ik ""j nu tot de relaties tussen 'olwassenen en kinderen. Het •*ssuele contact wordt door fe ouder aangegaan om zijn seksuele verlangens te bevre- De aard van het contact arieert van het strelen van torsten tot geslachtsgemeenschap. foeest komt veel voor. In • ederland is er nog weinig on'e^oek naar gedaan. Uit het jjnaerzoek dat verricht is, ulkt dat seksuele relaties ■* ouderen voorkomen bij va ,,Van de meisJes en bij 6% «i de jongens. Bij de meisjes r*1 het in 97% van de geval- I? om een relatie met een £*< meestal de vader, een Ttlaa een stiefvader. De geadelde leeftijd van de doch, 's 11 jaar. De incest-relatie driejaar. * r bestaan veel misverstan*elv Ver' wat incest is- in 5,.1*6 gezinnen het voorkomt D_ n°e vaak het voorkomt. 1 nu meer aandacht '51a,.... rt gezin en voor de Stoffers.

...allereerst zijn er de aevolgen voor het gezin. On langere termijn blijken deze kinderen slecht in staat goede contacten met anderente onderhouden...

Een vraag die veel gesteld wordt, is: „Waarom kan incest zo lang blijven doorgaan?

Waarom weigert het meisje niet, waarom spreekt ze er met niemand over?" Het kind is niet in staat haar vader tegen te houden. Soms is lichamelijke bedreiging hiervan de oorzaak. Veel vake is het kind bang voor de gevolgen die het naar buiten brengen van de incest heeft voor het gezin. Het kind is bang dat de ouders zullen gaan scheiden. Het kind is bang dat de vader dan andere gezinsleden zal gebruiken voor zijn seksuele bevrediging. Het kind offert zich op terwille van het gezin: doorgaan met incest is nodig om het gezin bij elkaar te houden, en spreken over de incest wordt erger dan de incest zelf.

Een tweede aspect dat een rol speelt, is dat kinderen hun ouders trouw willen blijven. Een kind dat zijn ouders verwerpt, verwerpt zijn wortels en daarmee een deel van zichzelf. Een derde aspect dat ik wil noemen, is dat het kind denkt dat zij de enige is die zoiets overkomt. Van vriendinnetjes hoort ze er nooit iets van en dus durft ze er zelf ook niet over te beginnen.

*

In gezinnen waarin incest voorkomt, is de onderlinge afhankelijkheid vaak erg groot. De gezinsleden zijn sterk op elkaar aangewezen. Er wordt hard gewerkt om het gezin bij elkaar te houden en er wordt veel moeite gedaan om het thuis gezellig te doen zijn. Problemen worden het liefst onder de tafel geschoven.

Er is ook iets te zeggen over de ouders in 'incest-gezinnen'. Het blijkt dat zij als kind vaak mishandeld of verwaarloosd zijn. Ook in hün ouderlijk gezin kwam incest voor. Kinderen die in hun jeugd veel warmte tekort gekomen zijn, zoeken die warmte en geborgenheid bij hun echtgenoot. Als die huwelijksrelatie niet geeft wat ze ervan verwachten, dan zoeken ze verder. In zon situatie kan de vader proberen in het seksuele contact met zijn dochter te vinden wat hij zoekt. De vader zoekt in zijn dochter vervanging voor zijn echtgenote. Incest kan ook ontstaan als de vader vindt dat hij recht heeft op zijn dochter, ook voor zijn seksuele bevrediging. Zijn dochter vervangt haar moeder, die het te druk heeft met het huishouden en de andere kinderen. De dochter ervaart dat ze in de seksuele re.atie met haar vader warmte vindt, die hij haar niet op een indere wijze wil geven. De vader misbruikt dan zijn macht in het gezin.

De verklaringen zijn Deperkt en gebrekkig. Er is veel meer onderzoek nodig om inzicht te krijgen in dit probleem. Slechts het topje van een ijsberg is op dit moment te zien.

De gevolgen van incest voor het meisje zijn groot. Allereerst zijn er de gevolgen voor het gezin. Op langere termijn blijken deze kinderen slecht in staat goede contacten met anderen te onderhouden. Wanneer zij ondanks dat een huwelijkspartner vinden, levert dat nogal eens problemen op in de seksuele relatie.

Er zijn vrouwen die pas na vele jaren durven praten over het voorkomen van incest in hun gezin. Soms vertellen ze het aan iemand die ze vertrouwen, soms vragen ze door hun gedrag aandacht voor hun moeilijkheden. Afwijkend eetgedrag (anorexia nervosa) en zelfmoordpogingen komen daarbij nogal eens voor.

Het is sinds enige tijd duidelijk dat incest veel voorkomt. Daarom vond ik het belangrijk daaraan in dit artikel aandacht te besteden. Er is echter één risico aan dit verhaal verbonden. Dat risico vind ik zo groot, dat ik het nu al wil noemen en er op in wil gaan.

Het risico bestaat dat u na het lezen van dit artikel tot de conclusie komt dat opnieuw is bewezen hoe gevaarlijk seksualiteit eigenlijk is. Omdat u in het gezin dagelijks met uw kinderen omgaat, lijkt de dreiging van seksuele contacten daar extra groot.

De getrokken conclusie is niet juist. Seksualiteit is niet iets om bang voor te zijn. Verkeerd gedrag op het terrein van de seksualiteit heeft grote gevolgen, maar dat geldt voor vele andere terreinen ook. Seksualiteit (= lichamelijkheid) is heel belangrijk in de opvoeding van een kind. Gebrek aan warmte en geborgenheid is één van de factoren die incest in de hand werken. Nu is warmte en geborgenheid niet hetzelfde als seksueel contact. Dat laatste is echter wel een heel belangrijk middel om die geborgenheid te tonen.

ledere relatie tussen twee mensen heeft een geestelijke kant, die ik met vertrouwelijkheid wil aangeven, en een lichamelijke kant die ik met intimiteit wil aanduiden. Intieme contacten zijn lichamelijke contacten zonder dat daarbij sprake hoeft te zijn van geslachtsgemeenschap of bevrediging in de zin van een orgasme. In de opvoeding van een kind spelen vertrouwelijkheid en intimiteit een even belangrijke rol. Een kind moet zich veilig voelen bij zijn ouders. Alleen dan is het in staat de wereld om zich heen te ontdekken en zich te onwikkelen. Voor dat gevoel van veiligheid is intimiteit tussen ouders en kinderen noodzakelijk.

Wat betekent dit in de praktijk? Dit betekent dat ouders intimiteit gebruiken om hun kinderen duidelijk te maken dat ze van hen houden. Kin^^, ren hebben geen moeite met intieme contacten.• Er wondt, hun verteld dat het op een zekere leeftijd raar is als je bij je ouders op schoot zit. Vooral het contact tussen vader en dochter wordt al snel als seksueel' aangeduid: gericht op bevrediging. Moeder is verzorgster en heeft in die functie meer gelegenheid voor intimiteit.

Het is ook voor kind en ouders belangrijk dat er gelegenheid is voor intimiteit, omdat het zon belangrijke mogelijkheid is om uit te drukken dat je van elkaar houdt. Het leert kinderen verantwoord om te gaan met intimiteit, zowel binnen het gezin als later in verkering en huwelijk.

Waar liggen de grenzen voor de intimiteit in de ouder-kind relatie? Ik denk dat die grenzen liggen bij het bekijken en aanraken van borsten en geslachtsorganen. Uit de incestverhalen is gebleken dat deze vorm van intimiteit juist afbreuk doet aan het idee van veiligheid. Een relatie echter die alleen vertrouwelijkheid kent en geen intimiteit, is uit balans en valt in stukken.

In de inleiding heb ik gezegd

dat incest ook in gereformeerde gezinnen (veel) voorkomt. Dat lijkt misschien onwaarschijnlijk. In niet-gereformeerde gezinnen wordt immers veel vrijer gedacht over seksualiteit. Daar zal men dus ook wel minder moeite hebben met het seksuele contact tussen vader en dochter. In gereformeerde gezinnen wordt vaak gewaarschuwd tegen seksueel contact voor en buiten het huwelijk. Daarnaast verbiedt de Bijbel gemeenschap met bloedverwanten (Leviticus 18). Reden dus om te denken dat er zoveel remmende factoren aanwezig zijn, dat incest in deze gezinnen niet of zelden voorkomt. Deze gedachte is niet juist. De laatste jaren krijgen hulpverleners steeds vaker te maken met gevallen van incest in deze gezinnen. Ook hier durven meer mensen erover te spreken en hulp te zoeken. Onderzoek naar precieze aantallen en het verband tussen godsdienstige achtergrond en incest is nog niet verricht.

Toch wil ik proberen een verklaring te geven voor het (veel) voorkomen van incest in gereformeerde gezinnen. Deze verklaring steunt op twee pijlers.

In de eerste plaats lijken gereformeerde gezinnen veel op het genoemde patriarchale gezin. De gedachten over de onderlinge verhouding van man en vrouw en de verhouding ouders-kinderen zijn hiervan de oorzaak. Ik wil in dit verband wijzen op de brief van Paulus aan de gemeente te Efeze (Efeze 5:22-6:4). De man wordt daar het hoofd van de vrouw genoemd. Kinderen worden opgeroepen hun ouders gehoorzaam te zijn. Het beeld van vader als baas in het gezin die zijn vrouw en kinderen als een bezit ziet, lijkt veel op het beeld van vader als hoofd %Tan zijn vrouw en als gezaghebbend over zijn kinderen.

Ik heb gezegd dat die beelden op elkaar lijken. Ze zijn dus niet gelijk. In hoofdstuk 5 mogen we vers 22 niet lezen zonder ook vers 25 te lezen. Hetzelfde geldt voor hoofdstuk 6 vers 1 en 4. Misschien krijgen de woorden: 'mannen, hebt uw vrouw lief' en Vaders, verbittert uw kinderen niet' te weinig aandacht. Zijn die laatste oproepen voor ons vanzelfsprekend of zijn we vooral bang voor emancipatie en vrije opvoeding? Uit de praktijk blijkt in ieder geval dat deze woorden onze aandacht waard zijn.

In gereformeerde gezinnen gehoorzamen kinderen hun vader, óók als die om seksueel contact vraagt. Kinderen voelen een spanning tussen het vijfde en het zevende gebod. Omdat ze het zevende op hun jeugdige leeftijd niet doorzien, houden ze zich aan het vijfde.

Een tweede pijler is het feit dat seksualiteit in gereformeerde gezinnen weinig waardering en aandacht krijgt. Seksualiteit is gevaarlijk. Daardoor is het kind niet in staat de handelingen van haar vader op waarde te schatten. Daarnaast is er weinig aandacht voor het lichaam en de beleving daarvan. Er is weinig of geen lichamelijk contact met de ouders. De incest wordt door het kind als vreemd en overweldigend ervaren en het kind weet niet hoe met dat contact om te gaan.

Seksualiteit verdient dus meer aandacht in de opvoeding, in positieve zin en niet alleen in het geven van informatie over de herkomst van de kinderen. Daarvoor tot slot onze aandacht.

Als we spreken over hulp bij incest, dan is het allereerst belangrijk dat we ook daarin elkaar helpen door te praten over opvoeding en intimiteit, te spreken over de omgang met onze kinderen. Hen die zelf met incest geconfronteerd zijn of worden, wil ik verwijzen naar hulpverleners die zich met deze problemen bezighouden. U kunt daarbij denken aan de huisarts. Daarnaast zijn er in alle grote steden vertrouwensartsen met wie men kan gaan praten, eventueel anoniem (zie het telefoonboek bij Vertrouwensarts).

De gereformeerde stichting voor maatschappelijke dienstverlening en jeugdbescherming 'De Driehoek' houdt zich eveneens bezig met hulpverlening bij incest-problemen (tel. 050-182270; 053-320879; 01820--20355).