NRC Handelsblad

Door onze correspondent DIRK VLASBLOM singapore, 23 sept. De East Coast Road, een zesbaans snelweg die het centrum van de stad Singapore verbindt met het vliegveld Changi en de gelijknamige gevangenis, is om vijf uur 's morgens totaal verlaten en de taxi-chauffeur negeert zowaar de maximumsnelheid. Rechts van de weg zijn de boordlichten zichtbaar van de honderden schepen op de rede, links de nachtverlichting van een eindeloze rij flats waar geen teken van leven te bespeuren valt. Over één uur wordt in de beslotenheid van de Changi-gevangenis het doodvonnis voltrokken van de Nederlander Johannes Van Damme. Het moet gebeurd zijn voordat de andere gevangen gewekt worden. Singapore executeert zijn ter dood veroordeelden als iedereen slaapt. Het buitenhek van de gevangenis is op dit vroege uur hermetisch gesloten. Een onheilspellend bord, waarop een bewaker staat afgebeeld die zijn geweer richt op een indringer, maakt duidelijk dat

het complex nu meer dan ooit verboden terrein is. Met een tussenpoos van enkele minuten stoppen er taxi's voor de poort. Een zestiental Nederlandse journalisten, onder wie twee cameraploegen, verzamelt zich voor het laatste bedrijf van het drama Van Damme. Er wordt weinig gepraat, de presentator van het journaal schaaft aan zijn tekst. Een oudere Singaporese collega, die naar eigen zeggen vijfentwintig jaar ervaring heeft met rechtbankverslaggeving, vertelt dat er hier sinds de jaren zeventig zo'n 75 mensen, Singaporezen en buitenlanders, zijn opgehangen wegens drugssmokkel. Hij kan zich niet herinneren dat buitenlandse media ooit in zo'n groten getale zijn uitgeruk voor een terechtstelling in Singapore. Plaatselijke journalisten, zegt hij, staan geen uur eerder op voor een terechtstelling. De Singaporese pers

neemt genoegen met een kort communiqué van de autoriteiten en plaatst dat een dag later routineus op een binnenpagina. De deze • ochtend aanwezige Singaporees is een man met ervaring en hij geeft een sobere toelichting bij die gang van zaken binnen de muren. Om vijf uur is Van Damme, volgens een vast patroon, gereedgemaakt voor zijn terechtstelling. Hij is in witte kleding gestoken en kreeg canvas schoenen aan. De executiekamer bevindt zich slechts enkele meters gaans van de dodencellen, achter op het gevangenisterrein. Doorgaans worden er drie veroordeelden tegelijk ter dood gebracht, maar niemand kan vertellen wie de lotgenoten van Van Damme zijn. De beul, vertelt de oudgediende, is doorgaans een gepensioneerde gevangenbewaarder. De man die vandaag dienst doet, zegt hij, is een oude kennis, met wie hij regelmatig

cricket speelt. Hij zegt het zonder boosaardigheid; executies maken in Singapore deel uit van het leven. Het is werk, dat gedaan moet worden. Om half zes arriveert dominee Joop Spoor, de Nederlandse geyangenispredikant die Van Damme gisteren de zegen gaf. Hij is vannacht rond enen nog gebeld vanuit Den Haag door de advocaat Spong, die hem bezwoer een dringende boodschap over te brengen aan Van Damme's advocaat, Edmond Pereira. Spoor kreeg van Spong een fax met daarin de telefoonnummers van drie mensen die beweerden te kunnen getuigen dat Van Damme in de val zou zijn gelokt door de Nigeriaanse mafia. De dominee belde Pereira uit zijn bed, maar die maakte hem duidelijk dat dit geen zin meer had. Daarop liet Spoor de boodschap faxen naar het presidentieel paleis. „Ik vond

het mijn plicht om deze koeriersdienst te verrichten', zegt hij. Wat ook de betekenis van de boodschap geweest mag zijn, hij heeft niet mogen baten. Er is geen vast tijdstip voor terechtstellingen in Changi, doorgaans gebeurt het een uur vóór zonsopgang. Het ontbreken van een exact tijdschema geeft de 'getuigen' buiten de muren een onwezenlijk gevoel: het kan in feite al gebeurd zijn. Om tien over half zeven, als de oostelijke hemel bijna onmerkbaar oplicht, gaan de poorten open en rijdt een politiebusje naar buiten. De Singaporees kijkt veelbetekenend en zegt: „het is voorbij; dat zijn de politiemannen die de executie volgens voorschrift moeten beveiligen. Hun werk zit er kennelijk op". Via de alom voorhanden portofoons verneemt het gezelschap om 06.35 uur dat de Nederlandse ambassade is verwittigd van de executie.

Als alles volgens voorschrift gaat, en waarom zou dat niet zo zijn, is het lichaam van Van Damme inmiddels onderzocht door een arts, die de dood moet vaststellen, en een patholoog anatoom, die de doodsoorzaak moet bepalen: 'legal execution'. Daarna wordt de ter dood gebrachte opgebaard in het provisorische mortuarium van de gevangenis, in afwachtig van de familie of haar vertegenwoordigers, die het formeel moeten opeisen. Intussen is ook bekend dat op aandringen van de familie is gekozen voor een discreet vertrek. De lijkwagen zal niet door de hoofdpoort uitrijden. Om half elf, ongeveer vijf uur na de executie, verzendt het Central Narcotics Bureau van Singapore een persverklaring waarvan de eerste drie regels aldus luiden: „Een veroordeelde drugssmokkelaar, Johannes Van Damme, een man van 59 jaar en een Nederlands staatsburger, is hedenmorgen, 23 september 1994, in de Changi-gevangenis ter dood gebracht". Het Singaporese recht heeft zijn loop gehad.

UTRECHT — Een van de spandoeken van de actievoerende wegwerkers op het verkeersknooppunt Oude Rijn. (Foto Bas Czerwinski)

den haag, 23 sept. De 25-jarige Roemeen Constantin Rudaru krijgt 75.000 gulden schadevergoeding van de Staat. Dat heeft de Haagse rechtbankpresident A. van Delden vandaag in kort geding beslist. Rudaru eiste vorige week 250.000 gulden als voorschot op een veel grotere, nog nader te bepalen som geld, omdat hij twee jaar geleden door toedoen van de marechaussee op Schiphol onherstelbaar gehandicapt raakte. Begin 1992 vroeg de Roemeen in Nederland om asiel. Dat kreeg hij niet. Op 10 april moest hij met het vliegtuig terug. Daarbij verzette hij zich hevig. Op Schiphol boeide de marechaussee hem aan handen en voeten en plakte zijn mond met tape dicht.

Waarschijnlijk ten gevolge var. ademnood liep Rudaru blijvend letsel op. Hij is spastisch en nagenoeg blind geworden. Het afplakken is sindsdien verboden. De man, die een verblijfsvergunning om humanitaire redenen kreeg, woont nu in een verpleeghuis. In kort geding verweet zijn advocaat, J. Jager, dat de marechaussee een onaanvaardbaar zwaar middel gebruikte om de asielzoeker in bedwang te houden. De rechter is het daarmee eens. De Roemeen wil in een bodemprocedure nog meer geld eisen, maar weet nog niet hoeveel. Van het nu toegekende geld wil hij onder meer zijn ouders op bezoek laten komen. (ANP)

Door een onzer redacteuren rotterdam, 23 sept. Wegwerkers voeren sinds vanochtend een landelijke actie die moet leiden tot veiligere werkomstandigheden. Reflecterende spandoeken bij het knooppunt Oude Rijn en op de Al2 bij Bunnik moeten automobilisten erop wijzen welk gevaar zij kunnen vormen voor wegwerkers. Bij wegrestaurants en bij op- en afritten van snelwegen worden aan automobilisten pamfletten uitgedeeld en worden handtekeningen verzameld, die volgende week worden aangeboden aan minister Jorritsma (verkeer en waterstaat). De actievoerders eisen van Jorritsma extra veiligheidsmaatregelen, zoals meer omleidingen bij wegwerkzaamheden,

strengere snelheidsbeperkende maatregelen en permanente snelheidscontroles. De acties, georganiseerd door de Bouw- en Houtbond FNV, duren een week en houdt verband met de ongevallen van vorige week waarbij twee mensen tijdens wegwerkzaamheden omkwamen. Sinds woensdag voert de politie extra controles uit langs weggedeelten waar werkzaamheden gaande zijn. In de nacht van woensdag op donderdag werden op de A2 ter hoogte van Vinkeveen 874 voertuigen gecontroleerd op een weggedeelte waar tijdelijk slechts zeventig kilometer per uur mocht worden gereden, 714 chauffeurs reden te hard.

pjor onze redacteur HARM VAN DEN BERG OTTERDAM, 23 SEPT. Rechercheurs van het Interpolfraudeteam in de Nigeriaanse havenstad Lagos hebben J. van Damme begin 1991 laten weten dat hij en zijn dochter Jacky slachtoffers dreigden te worden van een bende > n iets ontziende criminelen'

nat blijkt uit het vertrouwelijke CRl-raPP° rt over ^ an Damme, in ianU ari 1993 opgesteld op verzoek van het ministerie van buitenlandse ^en. Ze waarschuwden hem jt de buurt te blijven van wat omschreven werd als „deze grote roep zware misdadigers die tot rjies in staat zijn". De Nigeriaanse afdeling van Interpol bleek „orvolnens zelf niet bij machte de bende op te rollen. Toen het CRI-verslag werd opgesteld zat de van oorsprong Nederlandse zakenman 15 maanden j n de Singaporese gevangenis wegens drugssmokkel. Het verslag maakt deel uit van een dossier dat door de CRI over de Van Damme is samengesteld en begin vorig jaar ook aan de advocaat van Van Damme in Singapore is gestuurd. Die heeft er in zijn verdediging echter geen gebruik van gemaakt. Van Dammes dossier bevat volgens de Nederlandse advocaat mr.G.Spong ook? een door de rechtbank Haarlem in februari 1991 uitgesproken vonnis wegens smokkel van marihuana. Van Damme werd toen veroordeeld tot tien weken gevangenisstraf. Het verslag van de CRI bevat onder meer een opsomming van schimmige en gevaarlijk genoemde contacten die Van Damme had met Nigeriaanse criminelen.Die waren ontstaan nadat hij en eerder ook zijn dochter voor enkele tienduizenden guldens waren opgelicht door deze misdadigers. In het najaar van 1990 waarschuwde Van Dammes dochter de CRI dat de bende in Nederland actief zou worden. In januari 1991 werd Van Damme zelf gehoord door de CRI over de fraude. Hij kwam

daarop met enkele verhalen over andere berovingen en oplichterijen. Uit het verslag blijkt niet dat Van Damme is gebruikt om inlichtingen te verzamelen. In het rapport wordt echter wel het woord „samenwerking" gebruikt in de beschrijving van de contacten tussen de rechercheur C. Schep en Van Damme. „Voor wat betreft de bestrijding van de criminelen was hij naar mijn mening wel eens onvoorzichtig en naief', concludeert Schep. Het lijkt hem daarom niet ondenkbaar „dat hij door Nigeriaanse criminelen is misleid in de zaak waarvan hij nu wordt verdacht". Op grond van de in 1991 door Van Damme verstrekte inlichtingen is Schep drie maanden later naar Lagos gereisd voor overleg met Interpol. Hij heeft Van Damme toen aangeraden uit de buurt van de criminelen te blijven, maar de zakenman zei te verwachten dat men hem niet met rust zou laten. „Ongeveer een maand later had ik weer contact met hem en hij vertelde me dat hij ernstig ziek was geweest en dat een vergiftiging was geconstateerd. Van Damme maakte op mij een bange en bezorgde indruk", aldus Schep. De Nigeriaanse bende is nooit gepakt. De CRI-medewerker zegt hierover: „Hoewel de samenwerking met Van Damme uiteindelijk niet heeft geleid tot de veroordeling van een groep criminelen in Nigeria is zijn informatie van groot belang geweest om inzicht te krijgen in de aard en omvang van de door Nigerianen geplegde criminaliteit".

Door onze politieke redactie den haag, 23 sept. Een meerderheid in de Tweede Kamer !f>eeft gisteravond in hoofdlijnen ingestemd met het kabinetsbeleid voor 1995. Op een aantal punten 1S het kabinet tegemoet gekomen aan wensen van de Tweede Kamer. Zo is het voorstel van de PvdA-fractie gehonoreerd om volgend jaar honderd miljoen gulden extra te besteden aan ciminaliteitsbestrijding. De grootste oppositiepartij, het CDA, kwam met twee wijzigingsvoorstellen voor een bedrag van 260 miljoen op een totale begroting van ongeveer tweehonderd miljard gulden: deze werden afgewezen De Kamer heeft ook besloten dat er een onafhankelijk onderzoek moet komen naar de ondergrondse gasopslag in het Drentse Langelo. Alle partijen, met uitzondering van CDA en VVD, steunden de motie van GroenLinks waarin op onderzoek werd aangedrongen. Dat werd gisteravond duidelijk aan het slot van e u Algemene en politieke beschouwingen in de Tweede Kamer. Ook wordt onderzocht op welke manier een compensatie kan worden gegeven aan mensen met én °f meer kinderen en een inkopten tot modaal (40.000 gulden). Jr e? u e groep wordt getroffen door , bezuinigingen op de kinderbijs 'ag en in het Regeerakkoord is «gesproken dat zij hiervoor worden gecompenseerd via de indiviau elc huursubsidie. Op instigatie yi" fractievoorzitter Van Dijke IKPF) wordt nagegaan of de compensatie ook kan gelden voor Wensen uit deze groep met een eigen huis. Het voorstel van VVD-fractiev porzitter Bolkestein om af te zien van de bezuinigingen op cultuur zal bij de financiële beschouwingen over twee weken opnieuw gorden besproken. De VVD-leioer gaat uit van 22 miljoen gulen maar premier Kok spreekt oy er 13 miljoen waar extra uitgaven

van 15 miljoen tegenover zouden staan. Kok deed de toezegging dat er vóór de financiële beschouwingen een brief naar de Tweede Kamer wordt gestuurd waarin de voorgenomen bezuinigingen van het kabinet precies in kaart worden gebracht. Ook de door Bolkestein aangedragen suggesties om met de rente op de omroepreserves en gelden uit de STER- en de loterij-opbrengsten de cultuurbegroting weer sluitend te krijgen, zullen in die brief aan de orde komen. De suggestie van de PvdA-fractie om de eigen bijdragen voor kunst- en hulpmiddelen (zoals rolstoelen of protheses) voor iedereen te schrappen, komt terug bij de behandeling van de begroting van Volksgezondheid. Volgens het Regeerakkoord zouden alleen ouderen en chronisch zieken van die maatregel kunnen profiteren. Wallage wees er op dat het gereserveerde bedrag van 200 miljoen gulden voldoende is om ook andere groepen daarvoor in aanmerking te laten komen. Op deze manier kan „een pijnlijke discussie over de vraag wie er chronisch ziek is en wie niet" volgens Wallage worden vermeden. De grootste oppositiepartij CDA kwam met wijzigingsvoorstellen op de plannen van het kabinet. Daarbij ging het om een vermindering van de bezuinigingen op de kinderbijslag met 130 miljoen gulden en een afwijziging van de bezuinigingen op het technologie-beleid van ook 130 miljoen gulden. De fractievoorzitters van PvdA, VVD en D66 constateerden dat het CDA weinig afstand neemt van het kabinetsbeleid. „Aanpassingen van 260 miljoen op een totale begroting van ongeveer 200 miljard, dat noem ik schamel", aldus Bolkestein gisteren. De twee CDA-moties werden niet aangenomen, en dat gold ook voor een aantal moties van de kleinere oppositiepartijen.

Door een onzer redacteuren rotterdam, 23 sept. Vrouwen die op jonge leeftijd langer dan vier jaar de pil hebben geslikt, lopen een tweemaal zo grote kans om voor hun 36ste borstkanker te krijgen dan vrouwen die de pil korter slikten. Onderzoekers van het Nederlands Kanker Instituut/Antoni van Leeuwenhoekziekenhuis in Amsterdam schatten dat hierdoor jaarlijks in Nederland 150 vrouwen borstkanker krijgen. Dat is de helft van de driehonderd vrouwen jonger dan 36 bij wie ieder jaar in Nederland borstkanker wordt gevonden. In het Engelse medisch-wetenschappeliike tijdschrift The Lancet verschijnt morgen een artikel van twee epidemiolgen van het Nederlands Kanker Instuut waarin het pilgebruik van ruim negenhonderd borstkankerpatiëntes van 20 tot 54 jaar oud is vergeleken met de 'pilhistorie' van even oude vrouwen die geen borstkanker hebben. Onderzoekster F. van Leeuwen: „Het lijkt een schokkend resultaat, maar borstkanker op jonge leeftijd is erg zeldzaam. Van de achtduizend jaarlijkse nieuwe gevallen van borstkanker worden er maar driehonderd bij

vrouwen jonger dan 36 jaar gevonden. Uit gezondheidsoogpunt is er geen reden om de pil te laten staan. Nederland is het land met het hoogste pilgebruik en het laagste abortuscijfer ter wereld. Als jonge vrouwen stoppen met de pil leidt dat tot ongewenste zwangerschappen, met de bijbehorende medische risico's. De pil beschermt ook tegen bepaalde vormen van kanker zoals eierstok- en baarmoederkanker, hoewel dat effect pas op latere leeftijd tot uiting komt." Tussen het 36ste en 54ste levensjaar verhoogt pilgebruik de kans op borstkanker niet, zelfs niet bij vrouwen die langer dan twaalf jaar de pil hebben geslikt.

Hoe de kans boven het 55ste jaar door pilgebruik wordt beïnvloed is nog niet vast te stellen omdat pas in de jaren zeventig vrouwen massaal aan de pil gingen. Van die generatie zijn er te weinig oud om het risico vast te stellen. Het lijkt er overigens niet op dat laaggedoseerde ('lichte') pillen een lager risico op borstkanker op jongere leeftijd geven. De onderzoekers gingen van iedere vrouw in het onderzoek na welke merken pil ze slikten. Pillen met de hormonen norethisteronacetaat en desogestrel geven een iets verhoogde kans op vroege borstkanker, maar het is mogelijk dat dat komt doordat pillen met deze hormonen worden voorgeschreven aan vrouwen met een verhoogd risico. De Nederlandse onderzoekers vonden het verhoogde risico vooral bij vrouwen die al voor hun twintsigste met de pil begonnen. Van Leeuwen: „Een eventuele verklaring is dat de borsten zich dan nog ontwikkelen en er dus veel delende cellen zijn waarin onder invloed van de hormonen iets mis kan gaan, maar in tegenstelling tot onze andere resultaten wordt deze waarneming nog niet door buitenlands onderzoek bevestigd."

Door onze Amsterdamse redactie amsterdam, 23 sept. Het aantal geregistreerde straatroven in de Amsterdamse Bijlmermeer is in de eerste helft van dit jaar gehalveerd. Vorig jaar deden in de eerste zes maanden van het jaar nog 798 mensen aangifte van beroving, dit jaar waren dat er 398 Het totaal aantal misdrijven in de Bijlmer daalde met 21 procent. De politie verklaart de afname van de straatroven uit de activiteiten van het zogenoemde 'roofteam' dat sinds een jaar in de Bijlmer actief is. De kans om beroofd te worden was in 1993 in de Bijlmer 15 keer zo groot als in de rest van de stad. Dit blijkt uit een onderzoek van criminoloog W. de Haan dat deze, week is gepubliceerd in het Tijdschrift

voor de Criminologie. Hoewel de misdaadcijfers in de binnenstad een daling vertoonden, steeg het aantal aangiften van straatroof in de Bijlmer in 1993 met 7,8 procent. In 1992 steeg het aantal straatroven daar met vijftig procent: van duizend naar 1.500. De helft van de straatrovers bestaat volgens het onderzoek uit zwervers en drugsgebruikers, de zogenoemde 'broodrovers'. Veel van hen waren voorheen vooral actief in de binnenstad, maar door de harde aanpak van de politie hebben zij zich verplaatst naar de Bijlmer. De andere helft bestoa; vit statusrovers'. jongeren die roven om binnen hun groep aanzien fe verkrijgen.

Ingezonden mededeling H0UDT U VAN KOKtN Dn Ltïk'KER. ETEkl ? MAR!AH C0EMEN KEUKENS UDENHOUT "IEL 0^2^1-1001

den haag, 23 sept. Het ministerie van justitie verwacht eind volgende maand de grootste achterstanden in de behandeling van asielverzoeken te hebben weggewerkt. Aan het begin van dit jaar liep Justitie deze achterstanden op als gevolg van een sterk toegenomen aantal asielverzoeken en een wijziging van de Vreemdelingenwet. Op 1 juli van dit jaar moest de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) van het departement nog 20.000 mensen horen die voor een tijdelijke of een permanente verblijfsvergunning in aanmerking kwamen. Als gevolg van de inzet van extra personeel verwacht Justitie eind oktober met nog 5.000 verzoeken een „normale werkvoorraad" te hebben, aldus een woordvoerder.

amsterdam, 23 sept. In de periode 1985-1988 heeft een aantal mensen afkomstig uit de Dominicaanse Republiek 110 vervalste geboorte-akten overlegd aan de gemeentelijke dienst van het bevolkingsregister in Amsterdam. In Nederland verblijvende Dominicanen wendden voor dat zij het kind waren van Domenicaanse vrouwen die wel de Nederlandse nationaliteit bezaten. Zo verkregen zij ten onrechte het Nederlanderschap en konden zij gebruik maken van voorzieningen als bijstand en huursubsidie. In totaal is voor een bedrag van 4,8 miljoen gefraudeerd.

den oever, 23 sept . Het Centraal Orgaan Opvang Asielzoekers (COA) ziet af van de vestiging van een centrum voor 330 asielzoekers in Den Oever. Tegen hun komst ontstond deze zomer fel verzet onder de bevolking. Welzijnswethouder T. Beneker van Wieringen meent echter dat „deze opstand" zeer waarschijnlijk geen rol gespeeld bij het besluit van het ministerie. Volgens de gemeente en het COA is het niet mopelijk om de beoogde accommodatie, twee voormalige mobilisatiegebouwen aan de rand van het dorp, voldoende uit te breiden.

Ingezonden mededeling nA* 25 JAAR ^ * SUN,-° E JAN VAN DER MAST Films, vaders en neuzen 'Groteske en grillige humor; shandyeske trekjes' De Groene Amsterdammer Rijk boek; 'boek vol frisse weemoed' De Standaard 'Vaderkenner en filmfan met klasse' Het Nieuwsblad 'Fraai absurdistisch debuut' Trouw 'Moest dat nou zo?' De Volkskrant 2 54 blz.; /34.5o UITGEVERIJ SUN IN DE BOEKHANDEL