De Volkskrant

p Brrü> beschouwing over de Kroon(Bn Van het Fair Play-toernooi Jjunssum., augustus 1993) zou oD°^'St onvo"edig zijn wanneer niet bestZ n minst enige aandacnt werd vy eed aan een partij waarbij welis•varp Been PriJswinnaars betrokken sPeitn' maar die desondanks tot de toe n.nsche hoogtepunten van het dam*1"00 °f m'sscnien zelfs wel het kenHlaar 1993 moet worden gerept "• Ik doel op het duel uit de vier- S , r°nde tussen onze eigen Auke nolma. en de uit Letland afkomsti- Uirnonis Zalitis.

d.jen et middenspel van die partij, a^lch bijna van meet af aan door de h . Wez»gheid van een zwart stuk op Schrandveld 36 kenmerkt, speelde 'ijk ° • a een zet die er levensgevaarfja .Ultzag en waarvan in de hele dem ratuur dan ook geen preceblijff te vinden zijn. Maar het versta"?nde was dat, toen zijn tegengeerri m tijdnood niet optimaal reaschjf et Bem's' van een witte "ent rP 47 P'otseling volkomen ge- Sch j erd bleek' zozeer zelfs dat van a sP°edig met groot vertoon "macht zou winnen! lijn leronder een beknopte bespreoolf Va" dit oPmerkelijke treffen, dat uit openingstheoretisch oogpunt n belang is.

Scholma-Zalitis

, (Brunssum 1993) 337 t 17_22 2.28x17 11x22 f l 2"17 4-31-26 6-11 5.36-31 83, P-32-27 16-21 7.27x16 22-28 32 g*22 MxX 9.41-37 13-18 10.37--**3 11.39-33 4-9 12.44-39 19-23 13.46-41 14-19 14.33-28!?

Van deze interessante speelwijze, die afkomstig is uit de blindsimultaanpartij Sijbrands-Storm van Den Haag 1982, bediende Scholma zich óók in zijn partij tegen Smeenk, NK 1983. Scholma zou toen in fraaie stijl winnen. 14...10-14 15.39-33 2-8 16.49-44 5-10 17.42-37 20-25 In zekere zin een theoretisch nieuwtje, al vermoed ik niet dat 17...20-25 veel navolging zal vinden. Maar ook de praktijkervaringen die in de loop der jaren met 17...20-24 18.44-39 14-20 19.50-44 enz. zijn opgedaan (in dit verband wil ik, behalve op de in het vorige commentaar genoemde partijen, óók op Clerc- Geurtsen, NK 1986, en op een drietal partijen van Rein van der Pal wijzen), waren over het algemeen weinig bemoedigend voor zwart. 18.44-39 1-6 19.50-44 14-20 20.48-42 10-14 Pas vanaf dit moment heeft Scholma-Zalitis definitief zelfstandige betekenis. Met 20...20-24 had zwart nog via zetverwisseling een stelling uit de partij Vermin-Van Aalten, NK 1986, op het bord kunnen brengen. 21.34-29 23x34 22.40x29 17-22 22...20-24?! 23.29x20 15x24 is praktisch onspeelbaar wegens 24.37--31! 36x27 25.32x21. 23.28x17 11x22 24.32-28 12-17 25.37-32 20-24 Een ander idee was meteen 25...7--11 en 26...17-21, om onder omstandigheden met 19-24 in plaats van 20--24x24 te werken. 26.29x20 15x24 27.41-37 7-11

Deze terugtocht is inderdaad het beste: na 27...8-12?! 28.37-31 36x27 29.32x21 18-23 enz. had zwart aan beide vleugels zeer ernstige moeilijkheden gekregen. 28.16x7 17-21 29.26x17 22x2 30.32-27! De witte positie ziet er veelbelovend uit. Om te beginnen heeft hij links een zee van ruimte. Maar belangrijker nog is dat, wanneer hij 43 naar 32 heeft overgeheveld en zwart eenmaal op het centrumveld 23 staat, met 44-40! en 39-34! de Olympische formatie in stelling kan brengen: vanwege het overtollige stuk op 14 zal zwart zelden of nooit 24-29 of 24-30 kunnen doen. Toch blijkt de zaak ingewikkelder in elkaar te steken dan men geneigd is te menen ... 30...8-12 31.38-32 2-7 32.43-38 3-8 33.37-31 7-11 34.42-37 18-23 35.31-26 11-16(!)

Dit afwachtende zetje moet voor Scholma aanvankelijk een lelijke streep door de rekening betekend hebben. Immers: 36.37-31?? gaat niet (36...16-21!), het opspelen van schijf 26 is weinig aantrekkelijk (al zou daar nog veel over te zeggen zijn), en na 36.44-40? laat zwart zien dat hij niet alleen maar hinder van schijf 14 ondervindt, want in dit geval brengt hij zich met behulp van een onvervalste 'Coup Spinger' (36...24-29!! enz.) in veiligheid. Kortom: wit kampt in de diagramstand met een probleem. Maar Scholma draagt een hoogst originele oplossing aan: 36.47-42!! Prachtig gespeeld! Normaliter is in situaties met een vijandelijk stuk op 36 schijf 47 met handen en voeten aan zijn plaats gebonden. Maar Scholma voelt scherp aan dat we hier met een zeldzame uitzondering op deze regel te maken hebben: doordat wit veld 26 controleert en zal blijven controleren, gaat er van de zwarte voorpost nauwelijks of geen reëel gevaar uit! Overigens: toen ik de stand na 36.47-42 voor het eerst onder ogen kreeg, moest ik wèl even denken aan een oude, van rond de eeuwwisseling daterende foto die in Het Damspel van januari 1958 staat afgedrukt. Op die foto poseren namelijk een zekere P. Smaal sr. en zijn zoon P. Smaal jr. (de laatste zou volgens het bijschrift 'één der grondleggers van de dambeweging in het Dordtse district' geweest zijn) achter een dambord waarop de volgende intrigerende stelling prijkt: vijftien zwarte schijven op 1, 2, 6, 7, 9,10, 13, 14, 17 t/m 20, 23, 24 en 36; vijftien witte schijven op 26 t/m 28,30,32 t/m 35,37 t/m 40, 42, 44 en 50.

De clou van deze ongewone positie, waaraan een - kan het erger - èn in dialect èn op rijm gesteld verhaaltje verbonden is, schuilt hierin dat wie aan zet is, winnen kan. Wit (een zekere 'Krelisoom') aan zet maakt dam met 26-21!, 27--21!, 37-31, 32x12, 12x23, 30x8, 39x48 en 35x4 +. Zou daarentegen de met zwart spelende Jaopikbuur' aan zet zijn, dan laat deze het vernietigende 36-41!, 17-22, 6-11!, 7-11!, 23-29, 13-18, 19x48 en 48x43 + volgen.

Ook schoot mij een fragment tebinnen uit de analyse die ik alweer tien jaar geleden van de partij Andreiko-Tsipes uit het internationale toernooi van Batoemi 1967 maakte. Zie pagina 117 van het in 1990 te Voorst verschenen Andries Andreiko - een damtechnische monografie. Maar in geen van beide gevallen zou ik van een serieuze parallel met de door Scholma op het bord getoverde stelling willen spreken ... 36...12-18 37.28-22! En niet 37.44-40? wegens 37...8--12! 38.39-34 36-41! en 39...24-30 + . 37...6-11 38.33-28 8-12 39.38--33! Onder het motto: nu schijf 47 toch is opgespeeld, kan hij maar het beste zoveel mogelijk bij de strijd betrokken worden! De volstrekt unieke stelling die inmiddels is ontstaan, blijkt bij goed spel van zwart nog steeds in evenwicht. Maar het valt waarlijk niet mee - zeker niet bij opkomende tijdnood - dat correcte vervolg te vinden. Zo zou het complicerende 39...23-29? 40.42-38 18-23 41.44-40! 12-17?! via 42.39-34! 14-20 43.27-21!! 16x18 44.37-31 36x27 45.32x12 23x43 46.12x3 29x38 47.34-30 25x34 48.3x48 tot verlies leiden. Maar ook het terugruiltje waartoe Zalitis zijn toevlucht neemt, voldoet niet. Daarom had zwart, zoals de analyse uitwijst, 39...12-17! 40.42-38 en nu 40...25-30! moeten doen. Wit kan dan op liefst vier verschillende momenten (hetzij meteen, hetzij na 44-40-34 of 45-40-34 of zelfs na 41.44/45-40 14-20 42.40-34 20-25 43.45/44-40 9-14) met 33-29!, 35x24, 28x8, 26-21 en 8-2 enz. naar remise afwikkelen, maar een winnende rondslag met de dam zit er (helaas) niet in.

39...11-17? 40.22x11 16x7 41.42-38 Schijf 47 heeft zijn uiteindelijke bestemming gevonden! 41...25-30(?)

Na deze tweede fout in successie zal zwart kansloos ten onder gaan. Daarentegen had wit er na 41...7--11 42.44-40 11-16 nog hard aan moeten trekken, óók in een offervariant als 43.26-21 (het eveneens kansrijke - alternatief luidt 43.39-34) 12-17 44.21x12 18x7 45.39-34 25-30!? enz. 42.26-21!

Het thans ontstane plaatje is een lust voor het oog! 42...7-11 43.21-16! 14-20 44.16x7 12x1 43...11-17 was taaier geweest, maar had na 44.44-40! (beter dan 44.28-22 17x28 45.33x22 24-29! enz.) ongetwijfeld óók verloren. 45.27-21! 1-7 46.21-16! 20-25 47.44-40 9-14 Versnelt het einde. Maar ook na 47...7-12 48.28-22! 18x27 49.32x21 had zwart niets meer te hopen gehad, bij voorbeeld 49...12--18* (49...9-14/13-18 50.33-28 +; 49...23-29 50.39-34!! +) 50.40-34 9-14 51.45-40 14-20 52.38-32 +.

48.32-27! 23x34 49.40x9 13x4 50.35x22

Zwart geeft het op. Een verbluffende ontknoping!

den,dag werd in het Utrechtse Stg . sP°rtcentrum het eerste All v>du fividual gehouden, een indi_je ccl toernooi voor 24 geïnviteereer StPelers- Deelnemers waren de nati 6 tien geklasseerden van het t,vaalfaal toernooi-circuit, een Paar ar,dere topspelers en een 'hiti I(?Urnalisten. Het toernooi, een pa'at»ef van Nobel Van Dijk & bleek 6n Bridge MaSazine IMP' in j een doorslaand succes. Niet toee Matste plaats kon dat worden natu rreven aan het feit dat een sC|.rUr|ijk biedsysteem was voorgenetjpV n' waaraan iedereen zich conv eld- Zonder ingewikkelde ver| ent'es en gecompliceerde biedsPe| P-n' kan bridge een prachtig Op iZl)n- Het komt dan vooral aan Uiek artwaardering en speeltech- Scho vendien kunnen de toeta ei ers de gebeurtenissen aan Veel makkelijker volgen.

Na t Wer_j ,IWee van de drie zittingen )ans et yeld aangevoerd door Jan het Nr' Ver keer °P "I winnaar van Ma]d C-In de laatste serie vond de reldk aar zi]n Waterloo tegen we- Quri • pioen Jan Westerhof en Neütlnternational Jaap van der een !* Jagende spel leverde hem gedeelde nul op:

west gever, noord-zuid kwetsbaar

west noord oost zuid pas 1* 4+ dbl pas 5+ pas 6* pas 6* pas 6SA pas pas pas

Na de 1 ♦-opening van Westerhof probeerde Jansma met 4* het bieden van noord-zuid te ontregelen. Van der Neut gaf als zuid een negatiefdoublet en noord omschreef met 5+ zijn fraaie driekleurenspel. Zuid liet met 6* noord de keus uit 64, 6V en 64>, maar legde uiteindelijk toch in 6SA aan.

Van der Neut nam de uitkomst van +B met het aas en gooide op tafel een harten weg. Hij testte de ruiten, maar toen oost op 4H niet bekende, gaf hij eerst een harten af. De rest was kinderspel. De leider maakte twee klaveren, drie ruiten, drie harten en vier schoppen. Ook als west naast de vijfkaart ruiten een vierkaart schoppen had gehad, zou het spel zijn gemaakt. West komt dan namelijk in dwang.

Huub Bertens, die net als de meeste zuidspelers 6¥ contract maakte, gaf aan wat de meest veilige speelwijze in 6SA is na de start van ♦B. Zuid moet de kans op een overslag opgeven en in dummy een ruiten weggooien. Hij pakt *A en neemt een safety play in harten: VH en harten naar de 9. Hiermee wapent hij zich tegen VVB-vierde bij west. Oost maakt VB en speelt weer klaveren. Zuid neemt *H en doet nu van tafel VlO weg. Dan volgt een harten naar het aas, ♦H, schoppen naar de vrouw, 4>A en de dertiende harten (VA, drie hoge ruiten en schoppen naar de hand kan ook). Zaten de schoppen rond, dan gaat hierop 46 weg en anders ♦6. De leider maakt dan zijn contract als of de schoppen of de ruiten rond zaten, of als er een dwangpositie ontstaat.

Van der Neut nam mede door dit spel de koppositie van Jansma over en stond die niet meer af. Aan Marco ter Laare, die derde werd, had hij de volgende top te danken.

Ter Laare opende om tijd te sparen op de derde hand met •*♦ en dat was meteen het eindcontract. De uitkomst was 4A, klaveren na. De leider won *H en speelde een kleine harten naar de 10 voor de heer. Ruiten na was voor de heer en het aas, de volgende ruiten voor een noord gever, oost-west kwetsbaar

troefje in zuid. Nu kwam een harten naar de vrouw en een kleine schoppen naar de vrouw. Toen vervolgens onder *A de heer viel, was Ter Laare thuis. Geen enkel ander paar had de kansarme manche geboden.

Wereldkampioen Wubbo de Boer verscheen als tweede in de eindrangschikking. De Utrechter had het slim bekeken. Hij liet zich in de derde zitting vervangen door Frans Bonn, die van de zeventiende plaats snel naar de top oprukte. De bescheiden Bonn gebruikte een speciale techniek. Hij zorgde ervoor dat hij zo min mogelijk spellen moest afspelen. Zo weigerde hij op het volgende spel als noord als eerste sans atout te bieden:

n The Times, de hoofdsponsor van kasparov - Short, is de verslagge- Vlt)g van tweekamp-directeur Ray- Jjiond Keene wat zakelijker gewor°eti De 6-2 stand in Kasparovs 'Oordeel noodt niet tot enthousias- Je chauvinistische verhalen, maar "et verloop van de match is niet de n'ge aanleiding tot de nieuwe so-

Het schijnt dat News Internatio* > het consortium van Rupert dat eigenaar is van The 'mes, allerminst tevreden is over ?e gang van zaken. Toen de directie maart in zee ging met Keene en >)n zakenvrienden, dacht men een Profijtelijke overeenkomst te heb,en gesloten. Inmiddels weet men beter.

, De beloofde opbrengst uit de verkop van entreebewijzen is een illule gebleken en de contracten met °-sponsors leverden veel minder P dan werd verwacht. Met andere «oorden, News International voelt ,,lch bedrogen en het hoeft geen erbazing te wekken als binnenkort °Ppen gaan rollen. De verantwoordelijke man op de pr-afdeling Tne Times zou wel eens op °ek moeten gaan naar een ander fantje en ook de positie van Keene "«at ter discussie.

: A"ders dan bij Timman - Karpov ,net prijzenfonds bij de match in nden niet in gevaar. De contracjp met de PCA zijn getekend en e™s International zal er niet on. en"t kunnen de beloofde vijf mill n gulden aan de grootmeesters te Mocht Keene als schaakmedewerker worden ontslagen, dan hoop ik dat men wacht tot na de match. De analyses die hij twee dagen na iedere partij brengt, zou ik missen. Keene schrijft keurig op wat Short en vooral Kasparov hem vertellen. Vaak heb ik na het lezen van The Times een eerder gegeven oordeel over cruciale stellingen moeten herzien. Een paar voorbeelden uit de laatste week:

Stelling na de 20ste zet van wit in de zesde matchpartij Short - Kasparov. De wereldkampioen maakte hier een fout: 20 ... TbB-c8? Kasparov: 'Ik begreep dat Shorts positie in strategisch opzicht slecht was maar dat hij mogelijk een gevaarlijke aanval tegen mijn koning zou kunnen lanceren. In deze stand stond ik voor een belangrijke keuze. Moest ik mijn toren of mijn dame op de e-lijn plaatsen? Bij nader inzien denk ik dat ik hier een fout heb gemaakt. Ik ben benieuwd hoe Short zich na 20 ... Dc 7! zou hebben verdedigd. Bijvoorbeeld 20 ... Dc 7 21. Dg 4 f 6 22. Tf3 Dxc 2 23. Th 3 Tf7 24. Dhs b.6 25. Dg 6 Dxe4 26. Tdl KfB 27. Lxh.6 gxh6 28. Txh6 KeB 29. Th 7 Dc 4 en zwart wint.' 21. Df3-g4 f7-f6 22. Tfl-f3 TcBxc2 23. Tf3-h3 TfB-f7 24. Dg4--h5 h7-h6 25. Dhs-g6 KgB-f8

Het belangrijkste moment van de partij. In mijn dagverslag stelde ik dat 26. Dh7 voor wit zou hebben gewonnen. Na de partij dachten Kasparov en Short dat ook, maar twee dagen later waren zij minder overtuigd. Een belangrijke variant: 26. Dh7 KeB 27. DgB+ LfB 28. Les! Dc 7 29. Thd3 dxcs 30. TdB+ DxdB 31. TxdB+ KxdB 32. Dxf7 en wit heeft beslissend voordeel. Short gaf toe dat hij niet gezien had dat wit met 28. Les en 29. Thd3 de zwarte d-pion kon winnen: 'Die was ook zo goed verdedigd.' Maar de zaak is minder duidelijk als zwart na 26. Dh7 KeB 27. DgB+ antwoordt met 27 .. . TfB! 28. Dxg7 Dc 7. Er dreigt al remise door eeuwig schaak en wit moet ook op zijn hoede zijn voor 29 ... Dc 4 of 29 ... Dc 3. 26. Le3xh6 Leidt slechts tot remise. 26 ... g7xh6 27. Th3xh6 DdB-b6+ 28. Tds-c5 Gedwongen na koningszetten loopt wit mat. 28 ... Le7-d8 29. Th6-hB+ KfB-e7 30. ThB-h7 Tf7xh7 31. Dg6xh7 Ke7-f8 Remise.

Dan de alom geroemde overwinning van Kasparov in de achtste partij. Na 26 zetten stond het zo:

Short had zojuist het matige 26 ... h7-h6 gespeeld (28 ... Pf6 was beter) en wits volgende zet leek mij opgelegd. Kasparov dacht er anders over. 27. Pf3-h4 Veel sterker is volgens Kasparov 27. Kg 2 Dxfs (27 .. . hxgs 28. Thl verliest) 28. Thl en nu: 1) 28 ... Pf6 29. Del PgB 30. Lds Pce7 31. Lxe7 Pxe7 32. Txh6+ Lxh6 33. Dxh6+ KgB 34. Le4 met een winnende aanval. 2) 28 ... Dg 6 29. Lds PdB (29 ... hxgs 30. Pxgs Pe7 31. Txhs+ KgB 32. Le4 f 5 33. Db 3+) 30. Pxes dxes 31. Dxhs Dxhs 32. Txhs Kh7 33. Le3 met overweldigend eindspelvoordeel voor wit. 27 ... Phs-f6 28. Lgsxf6 Lg7xf6 29. Ddl-h5 KhB-h7 30. Ph4-g2 Hier vindt Kasparov 30. Pf3 beter. Na 30 ... Pe7 31. d 4 exd4 32. cxd4 heeft wit groot voordeel. 30... Pc6-e7 31. Pg2-e3 Pe7-g8 'Een briljante verdediging' volgens Kasparov. 32. d3-d4 esxd4 33. c3xd4 Zie diagram volgende kolom 33 ... Lf6xd4? Ik gaf in mijn verslag 33 ... c 6 als een betere zet, maar Kasparov merkt op dat het na 33 ... Lgs! ongeveer gelijk staat. Helaas geeft hij geen analyses. Misschien kan wit zich 34. f 4 Lf6 35. Pg4 Lxd4+ 36. Kh2 permitteren, waarna 37. f 6 Lxf6 38. Dxh6+ dreigt. 34. Pe3-g4 Kh7-g7 35. Pg4xh6 Ld4-f6 Als weerlegging van 35 ... Pxh6 gaf ik 36. Dgs+ Kh7 37. f 6 Lxf2+ 38. Kxf2 Dfs+ 39. Dxfs+ Pxfs 40. Lc2 Kg 6 41. g 4. Dat zal wel winnen voor wit maar nog gemakkelijker is 36. Dgs+ Kh7 37. Lc2! Lf6 38. Dxf6 TeB 39. Te 6! 36. Lb3xf7 ... Zwart geeft op. De analyses van de schitterende achtste partij staan vandaag in The Times. Op het gevaar af dat ik na het bestuderen van Kasparovs varianten volgende week alles zal moeten herroepen kom ik terug op de kritieke stand:

Stelling in de achtste partij Short - Kasparov na 31 zetten. Met weinig tijd op de klok moest Short een indrukwekkende offerpartij tot een goed einde voeren. Hij begon goed: 32. Le7-f6+! Kg7-h6 Het enige. Het is mat na 32 . .. KfB? 33. De 7+ KgB 34. Dg 7 of na 32 . . . Kg 6? 33. Ld 4+ Kxgs 34. Le3. 33. Pgs-f7 + Ook 33. De 7 is niet slecht. De enige complicatie zit hem in de stelling na 33 ... TagB 34. Pf7+ Kg 6 35. PxhB+ TxhB 36. Lxh.B Dh6+ 37. Kbl Lxg2. Het zou mij verbazen als zwart met een pion minder en een rondzwabberende koning zou kunnen overleven, maar in stellingen met lopers van ongelijke kleur weet je het nooit. 33 ... Kh6-h7 34. Pf7-gs+ Als dit bedoeld was om tijd te winnen is er niets tegen op deze zet. Volgens analyses uit Londen zou wit op slag kunnen winnen met 34. PxhB+, maar dit leidt slechts met verwisseling van zetten tot de variant in de vorige aantekening: 34 .. . TxhB! (veel sterker dan 34 . .. TfB 35. Dfs+ KgB 36. Pg6 Tf7 37. De 6) 35. De 7+ Kg 6 36. LxhB Dh6+ 37. Kbl Lxg2.

In mijn dagverslag stond dat Michael Adams 34. De 7 zou hebben aanbevolen. Ik moet hem mijn excuses aanbieden. Zonder de zet te controleren schreef ik het in mijn haast over uit een persbureau-bericht, maar waarschijnlijk heeft de redacteur zetnummers door elkaar gehaald. 34. De 7? TaeB is onzinnig. Adams bedoelde natuurlijk dat wit 33. De 7 of 35. De 7 moest spelen.

34 ... Kh7-h6 35. Lf6xhB+? Nu heeft zwart de storm overleefd. 35 ... Dhs-g6 36. Pgs-f7+ Kh6--h7 37. De6-e7 Dg6xg2 38. LhB-e5 Df2-fl+ 39. Kcl-d2 Dfl-f2+ 40. Kd2-d3 Df2-f3+ 41. Kd3-d2 Df3-f2+ Remise.

Bonn opende op de derde hand niet met 2SA maar met 14. Op het antwoord van IV bood hij 24 en pas toen zijn partner 2SA had gezegd, wilde hij wel 3SA bieden.

De start was *B voor het aas. Oost nam de nagespeelde +H meteen met het aas en vervolede met zuid gever, oost-west kwetsbaar

een kleine schoppen. West mocht de 10 houden en switchte harten voor het aas. De leider nam vervolgens 4V met de heer (west harten weg), incasseerde drie hoge klaveren en twee hoge ruiten. Omdat ♦10 viel, was 49 de negende slag. Valt 410 niet, dan kan de leider west ingooien door een harten uit te duiken. Hij moet dan wel de juiste taxatie maken dat west begonnen is met vijf harten en drie ruiten. Zou west W-vierde hebben gehad en ♦ l O-vierde, dan dient de ingooi in ruiten plaats te vinden. In dat geval zou west echter op de derde schoppen ongetwijfeld een klaveren hebben afgegooid.

Was er een prijs geweest voor de meest strijdlustige bieder, dan zou Michel Jialal die zeker verdiend hebben:

West opende met een sterke sans, oost gaf een transfer en west bood braaf 2V. Toen dat uitliep naar Jialal vond deze 2* te slap. Dus sprong hij met zijn twee vrouwen en een boer naar 34. Noord oost gever, noord-zuid kwetsbaar

west noord oost zuid

pas pas

ISA pas 24 pas 2V pas pas 34! pas 4* pas pas pas

had geen moeite de vierde schoppen eraan te plakken.

Toen west met een kleine harten startte voor de vrouw in zuid, was het contract meteen gemaakt. Jialal speelde direct een ruiten naar de heer en verloor later alleen een schoppen, een ruiten en een klaveren.

Nadere analyse leerde da,t het contract bij iedere uitkomst gemaakt kan worden. Het beste voor de verdediging is een kleine ruiten. Zuid zet de heer en speelt *H voor het aas van west, die weer een kleine ruiten speelt. Zo komt oost aan slag om harten te spelen. Zuid zet klein in de hand en neemt het aas. Nu volgen *V, ruiten getroefd en de resterende troeven. In het eindspel wordt west gereduceerd tot VH sec en ♦H-klein. Zuid speelt W en west mag tot slot van zijn ♦H af spelen.

| ZATERDAG 25 SEPTEMBER TELEVISIE | MAANDAG 27 SEPTEMBER | | DINSDAG 28 SEPTEMBER | [WOENSDAG 29 SEPTEMBER | I DONDERDAG 30 SEPTEMBER | [VRIJDAG. OKTOBER |

Badminton: Europa Cup: Knstiansand BR (No) - BC Nuenen (Ned), Kristiansand (No). Eredivisie: Drop Shot - Velo (14.30). BCO/Bali - ESCA (18.00), Duinwijck - Zijderveld (19.00). Basketbal: eredivisie, mannen: EBBC Den Bosch - BS Weert (20.00), Red Giants - Akrides (20.00), Zwijndrecht - Goba (20.15). Eredivisie, vrouwen: Tonego - Grasshoppers (19.00), Orca's - MSV (19.45), BV Lisse - Groningen (20.30). Biljarten: Masters (NK) driebanden, kwartfinales en halve finales. De Blauwe Kei. Veghel. Golf: Ryder Cup: VS - Europa. Birmingham. Hockey: int. toernooi, mannen. Den Haag. Voorronden. Honkbal: Holland Series, tweede wedstrijd: Neptunus - Kinheim. Kanovaren: NK slalom. De Efteling, Kaatsheuvel (9.30). Motorsport: int. wegraces. Assen. Roeien: Delft regatta, mannen en vrouwen senior A-achten. Voorronden (8.00), finales (16.30). Finishterrein nabij Kruithuisbrug, Delft. Schaken: FIDE-tweekamp Timman - Karpov. twaalfde partij. Raadzaal stadhuis Amsterdam (15.00). PCA-kampioenschap Kasparov - Short, negende partij. Londen. Schieten: NK KKG 50m staand + 12 m staand. Uden. Tafeltennis: eredivisie, mannen: De Veluwe - FVT Rotterdam (14.00). Harkstede - Oegstgeest (15.00), Odion - OKI (17.00). Eredivisie, vrouwen: Reflex - Hoonhorst (15.00), Rijnsoever - Irene (16.00), Treffers - Shot (16.30). Tennis: Davis Cup, wereldgroep, halve finales: Zweden - Duitsland, India - Australië. Triatlon: EK Run-Bike-Run lange afstand. Koningslutter (Dvi). Veldkorfbal: hoofdklasse A: DEVD - Dalto (15.30). Hoofdklasse B: PKC - Oost Arnhem (15.30). Hoofdklasse C: DKOD - Allen Weerbaar (15.30). Voetbal: profs, eredivisie: NAC - FC Groningen, VVV - Willem 11, FC Utrecht - Sparta. PSV - Vitesse (19.30). Eerste divisie: Fortuna Sittard - Helmond Sport, AZ - NEC, De Graafschap - Heracles, Den Bosch - Emmen, TOP - Haarlem, Veendam - Excelsior, Telstar - Eindhoven (19.30). Amateurs: eerste klasse A: Huizen - Volendam (14.30), Quick Boys - Noordwijk, Excelsior Maassluis - Rozenburg, ARC - Scheveningen, FC Lisse - Ajax, Rijnsburgse Boys - Katwijk, Kozakken Boys - Marken (15.00). Eerste klasse B: DOVO - Zwart Wit '28, Barendrecht - SDVB, SHO - Hoek (14.30), Sparta Nijkerk - Heerjansdam, Spakenburg - Usselmeervogels, Bennekom - Capelle, Lunteren - GVVV (15.00). Eerste klasse C: Drachtster Boys - WHC, UW - Broekster Boys, Flevo Boys - Genemuiden, HZVV - DETO (14.30), ACV - Urk, VVOG - DVS '33, Oranje Nassau - DOSK (15.00). Volleybal: EK, vrouwen: Nederland - Bulganje, Bmo. Zaalhandbal: Europa Cup, eerste ronde: EC I, mannen: Sittardia - Santander (Sp). Sittard (19.45); EC 11, mannen: Blauw Wit - HC Fraternelle (Lux). Beek (20.30); EHF Cup, mannen: E & 0 - SKP Bratislava (Slov). Emmen (20.00); EC I, vrouwen: Dorce Petrov Skopje (Mac)- Swift Roermond. Skopje. TELEVISIE Davis Cup: rechtstreeks verslag dubbelspel in halve finale Davis Cup-duel Zweden - Duitsland, Nederland 3: 14.00 - 17.00. Studio Sport: EK volleybal vrouwen Nederland - Bulgarije, betaald voetbal en WK schaken, Nederland 3: 22.15 - 22.45. Sport op zaterdag: België 1. 22.30 - 23.00. Sportschau: Duitsland 1, 17.30 - 18.10; Bundesliga-voetbal 19.10- 19.50. Das Aktuelle Sport-Studio: Duitsland 2, 22.15 - 23.35. Grandstand: BBC 1. 11.30 - 18.05. Match of the day: BBC 1, 23.40 - 00.45. Golf: Ryder Cup, BBC 2, 17.40 - 19.55. WK schaken: BBC 2, 21.00 - 21.30. Eurosport: van 8.30 tot 2.00.

Atletiek: int. marathon. Amsterdam (vanaf 11.15). Autosport: int. races. Zandvoort (10.30). Grand Prix van Portugal, WK formule 1. Estoril. Badminton: Europa Cup, finales, Kristiansand (No). Basketbal: eredivisie, mannen: Schiestreek Rotterdam - BV Haarlem (14.30), Den Helder - Donar (17.00). Eredivisie, vrouwen: Utrecht - Den Helder (16.30). Biljarten: Masters (NK) driebanden, finale (15.00); om de derde plaats (12.00). De Blauwe Kei, Veghel. Golf: Masters NPGA. Nijmegen. Ryder Cup: VS - Europa. Birmingham. Hockey: int. toernooi, mannen. Den Haag. Finale om 15.00. Bekercompetitie, mannen: Schaeweijde - Amsterdam. Honkbal: Holland Series, derde wedstrijd: Kinheim - Neptunus. Kanovaren: Veluwerally. Start recreatiegebied Rhederlaag bij Lathum aan de IJssel (6.30). Motorsport: GP van Spanje, wegraces, Jarama. Int. wegraces, Assen (11.00). NK cross, 125, 250, 500 cc, Lierop (13.00). Rugby: ereklasse: AAC - Den Haag, Delftse Studenten - Eemland, Haarlem - Ascrum, DIOK - Castricum, 0. Oysters - Hilversum, Dukes - Amstelveen (14.30). Tafeltennis: eredivisie, mannen: De Veluwe - OKI (14.00). Tennis: Davis Cup, wereldgroep, halve finales: Zweden - Duitsland, India - Australië. Veldkonfbal: hoofdklasse A: EKCA - Rohda (14.30). Hoofdklasse B: Nic. - HKV/Ons Eibemest (14.30). Hoofdklasse C: Blauw Wit A. - Deetos (14.30). Hoofdklasse D: AKC (Al) - Fortuna (14.30), DOS '46 - Groen Geel (14.30). Voetbal: profs, eredivisie: Feyenoord - Go Ahead Eagles, FC Twente - Heerenveen, Cambuur - Ajax, Roda JC - MVV, RKC - Volendam (14.30). Eerste divisie: Dordrecht '90 - ADO Den Haag (14.30). Amateurs: hoofdklasse A: Hollandia - ADO, OSV - UW (14.00), AFC - DWV. Holland - Alphense Boys, EDO - RCH, Papendrecht - TONEGIDO, ADO'2O - Aalsmeer (14.30). Hoofdklasse B: Appingedam - Stevo, Rheden - Quick'2o, AGOVV - FVC, Be Quick - Achilles'29, Babberich - HSC2I, Achilles'94 - Sportclub Enschede, Treffers - OVC'BS (14.30). Hoofdklasse C: EHC - Deume, Meerssen - TSC. LONGA - SVN, WVO - Parmingen, Baronie - BW, Wilhelmina '08 - Venray, Geldrop - Halsteren (14.30). Volleybal: EK, vrouwen: Nederland - Kroatië, Bmo. Wielrennen: amateurcriterium. Edam. Finale top-circuit ATB. Rhenen. IJshockey: Eredivisie toernooi. Den Bosch. Zaalhandbal: Europa Cup, eerste ronde: EC 11, vrouwen: V& L - Toten HK (No). Geleen (13.30), EHF Cup, vrouwen: PSV - Spartak Kiev (Oek). Eindhoven (13.30). Eredivisie, vrouwen: SEW - Hellas (13.15), Bollenstreek - OSC (13.30).

TV Sport: Nederland 2. 11.30 -12.00 en 12.0! - 13.00.

Studio Sport: rechtstreeks verslag halve finale Davis Cup-wedstrijd Zweden - Duitsland en beelden van vierspannen in Breda, Nederland 2, 13.30- 17.10; samenvattingen van de wedstrijden Sampdoria - Parma, Barcelona Zaragoza en Sevilla - Deportivo. 22.06 - 22.51.

Studio Sport: met betaald voetbal. NK drieban den, Duindigt, vierspannen in Breda en de ma rathon van Amsterdam. Nederland 3, 18.45 20.15.

Auto- en motorsport: RTL 4: 11.55 - 17.30. RTL Sport: met Engels en Duits voetbal. RTL 4 23.10 - 24.00.

Sportmiddag: België 1, 12.30 - 13.00. Sportweekend: België 1. 19.45 - 20.30. Sport extra: België 2, 13.50 - 16.00. ARD-Sport extra: marathon van Berlijn, Duits land 1, 8.55 - 11.30 en 15.05 - 17.00. Sportschau, Duitsland 1, 18.10- 18.40. Die Sport-reportage: Duitsland 2. 17.20 18.15.

Autosport: BBC 1, 14.00 - 15.45. Golf: Ryder Cup. BBC 1, 00.40 - 1.20. Ryder Cup Grandstand: BBC 2. 12.00 - 18.00. Rugby special: BBC 2. 18.00 - 19.00. GP from Portugal: autosport. BBC 2, 21.40 - 22.15. WK schaken: BBC 2. 22.55 - 00.25. Eurosport: van 7.00 tot 1.00.

TELEVISIE Studio Sport: met om 14.34 buitenlands voet bal, Nederland 1, 13.07 - 15.30. Sportjournaal: Nederland 3, 22.15 - 22.30. RTL Sport: RTL 4. 13.55 - 14.50. Autosport: BBC 2, 8.15 - 8.50. Eurosport: van 8.30 - 1.30.

Basketbal: Ejropa Cup, mannen: tweede voorronde EC 11, eerste wedstrijd: St Vincents Dublin (ler) - Den Helder. Biljarten: BWA World Cup driebanden, voorronden. Hotel De Bussel, Oosterhout (12.00). Handbal: eredivisie, vrouwen: Quintus - PSV. Schaken: PCA-kampioenschap Kasparov Short, tiende partij. Londen. Voetbal: UEFA Cup, eerste ronde, tweede wedstrijd: PSV - Karlsruher SC (20.30). Volleybal: EK, vrouwen: Nedertand - Letland. Bmo. Zaalhandbal: eredivisie, vrouwen: Quintus - PSV (20.30), V & L - Bollenstreek (20.45). TELEVISIE Voetbal: rechtstreeks verslag van UEFA Cupwedstrijd PSV - Kartsruhe, Nedertand 2,20.20 - 22.25. Sportjournaal: Nedertand 3. 22.15 - 22.30. SSSports: Wielrennen, België 1. 17.40 - 17.55. ARD-Sport extra: voetbal: rechtstreeks verslag van de UEFA Cup-wedstnjd Spartak Vladivaskas - Borussia Dortmund. Duitsland 1. 15.15 - 17.30. ZDF Sport extra: met tennis GP-toemooi vrou wen in Leipzig, Duitsland 2, 14.10 - 16.58. WK schaken: BBC 2, 19.15 - 19.45. Eurosport: van 8.30 tot 1.00.

Basketbal: eredivisie, mannen: Donar - BV Haarlem (20.00). EBBC Den Bosch - Red Giants Meppel (20.00), Goba Gorinchem - Schiestreek Rotterdam (20.00). Biljarten: BWA World Cup driebanden, voorronden. Hotel De Bussel, Oosterhout (12.00). Voetbal: Europa Cup, eerste ronde, tweede wedstrijd: EC I: Feyenoord - Akranes (Usl) (20.00). EC II: Ajax - Hajduk Split (Kro) (20.00). UEFA Cup: Bayem München (Dvi) - FC Twente. Vitesse - Norwich City (Eng) (18.45). Volleybal: EK, vrouwen: Nederland - Tsie chië/Slowakije. TELEVISIE Studio Sport: met Europa Cupvoetbal: Ajax - Hajduk Split. Bayem München - FC Twente, Feyenoord - Akranes, Barcelona - Dinamo Kiev. Inter 4 Milaan - Rapid Boekarest, Valencia - nantes, Dinamo Minsk - Werder Bremen, Nedertand 2, 21.25 - 22.12. Sportjournaal: Nederland 3. 22.15 - 22.30. RTL sport: UEFAS Cup-wedstrijd Vitesse - Norwich City, RTL 4, voorbeschouwing: 18.15 - 18.45, rechtstreeks verslag: 18.45 - 20.30 Sportavond: Europees voetbal. België 2, 20.00 - 21.30. ZDF sport extra: met tennis, GP toernooi vrouwen in Leipzig, Duitsland 2, 13.00 - 16.58. Sportsnight: BBC 1, 22.20 -23.35. Eurosport: van 8.30 - 1.30.

Basketbal: Europa Cup-1. mannen, tweede voorronde, eerste wedstrijd: Den Bosch - Bayer Leverkusen (20.00). Europa Cup-1, vrouwen, tweede voorronde, eerste wedstrijd: Tonego - Poznan (Pol) (19.00). Eredivisie, mannen: Akrides - Den Helder (19.00). Eredivisie, vrouwen: Grasshoppers - Den Helder (21.00). Biljarten: BWA World Cup driebanden, eerste ronde. Hotel De Bussel. Oosterhout (13.00). Judo: WK. Hamilton (Can). Paardesport: CHIO, wereldbeker spnngen. Kopenhagen. Schaken: PCA-kampioenschap Kasparov - Short, elfde partij. Londen. Zaalhandbal: eredivisie, vrouwen: Hellas - Swift (20.15). TELEVISIE Studio Sport: Nederland 1, 13.07 - 14.39. Sportjournaal: Nedertand 3. 22.15 - 22.30. RTL Sport: voetbal: Vitesse - Norwich City, RTL 4, 9.10 - 10.05. Barend en Van Dorp: RTL 4. 22.25 - 23.30. ZDF Sport extra: met tennis en golf, Duitsland 2, 13.00 - 16.58. WK schaken: BBC 2. 19.30 - 20.00. Eurosport, van 8.30 tot 2.30.

Biljarten: BWA World Cup driebanden. Hotel De Bussel, Oosterhout. Judo: WK. Hamilton (Can). Paardesport: CHIO, wereldbeker springen. Kopenhagen. Volleybal: EK, vrouwen: halve finales. Bmo (Tsj). TELEVISIE SportjournaaLNederland 3. 22.15 - 22.30. Barend en Van Dorp: RTL 4. 13.00 - 14.00. Sportschau: met Bundesliga-voetbal, Duitsland 1. 23.00 - 23.25. ZDF Sport extra: met tennis en golf. Duitsland 2. 13.00 - 17.00. Die Sport-reportage: Duitsland 2, 22.45 - 23.00. Eurosport: van 8.30 tot 2.00.

Deze maand is de Speciale Catalogus 1994 van de NVPH verschenen. Voor een boek van 550 pagina's in kleurendruk is de prijs van 21 gulden 'te geef - als je een recente vorige jaargang nog niet had. Heb je die wèl, dan voegt de nieuwe editie weinig toe. De nieuwste zegels, en een éénmalig opstel. Dit jaar Langstempels emissie 1852' door dr F. L. Reed.

En prijsveranderingen dan? Vroeger was dat spannend, de hele catalogus door. Sinds eind jaren zeventig zijn de feitelijke marktprijzen eerst sterk gedaald, later min öf meer gestabiliseerd. De NVPH-catalogus heeft dit grotendeels genegeerd. Je ziet dan ook vaak aanbiedingen met prijzen 'vanaf 40 procent NVPH' en dergelijke. De 1994-catalogus brult op het omslag: 'Meer dan 2000 prijsverhogingen. Ra, ra? Kunnen verzamelaars, die het er niet om doen. maar toch, zich rijker rekenen? Nee hoor. Ooit zette de NVPH de minimumpri)S voor de gewoonste zegels (zoals een gestempelde 80-cent- Beatrix) op een kwartje, terwijl die natuurlijk nog geen cent waard zijn. Gelegenheidszegels zonder toeslag (neem bijvoorbeeld de Europazegels) zijn zeker twee keer zo 'zeldzaam. Veel van de 'meer dan 2000 prijsverhogingen' zijn nu verhogingen van zulke zegels van 25 cent tot 50 cent (stuivers en dubbeltjes k3nt de NVPH niet). Ach ja. bij de handelaren moet de schoorsteen ook roken, en service bij verkoop van 'eentjes' mag betaald worden. Maar reken uw verzameling niet rijker, ruil liever zulke zegels, en geniet gewoon van uw hobby. Dirk K. Vrede