Het Parool

Holy Loch - midden in wat de Schotten hun Rivièra noemen - is als basis weinig spectaculair. Op het land ligt niets opgeslagen, alles drijft in de beschutting van de Schotse heuvels. Kern van de mobiele basis is het voorraad- en reparatieschip Hunley met 1200 man aan boord. Een drijvend dok en wat kleine hulpschepen completeren deze springplank van de tien nucleaire onderzeeboten van Squadron 14. Daar beginnen de elkaar afwisselende bemanningen met de regelmaat van de klok om de drie maanden aan hun zware opdracht. Eén maand wordt er in Holy Loch gewerkt om het schip klaar te maken voor zijn missie, dan volgt een duik van twee maanden. Twee, drie schepen liggen als regel binnen in Holy Loch. Elk schip heeft twee bemanningen: een blauwe en een gouden, de kleuren van de Amerikaanse marine. Zij vliegen heen en weer tussen Schotland en hun thuisbasis in New London in Connecticut. De schepen kunnen bijna onbeperkt hun- werk doen en kunnen jaren op één lading brandstof voor de kernreactor blijven varen. Maar het uithoudingsvermogen, zelfs van de zwaarst geselecteerde en best getrainde mannen van de Amerikaanse marine heeft zijn grenzen. De mens is de belangrijkste, maar ook de zwakste schakel van dit perfecte wapensysteem.

De mannen van de subs zijn zeelieden, die bijna nooit de zee zien. Zij varen boven water de rivier de Clyde af en duiken in de lerse zee onder. Twee maanden later zien ze op dezelfde plaats de zon terug. Hun onvindbaarheid in die tussentijd is hun bescherming en de garantie voor hun slagkracht. Zij blijven dus onder. Buitenlucht heeft de atoomreactor niet nodig, evenmin als de bemanning. De luchtzuivering en de zuurstofvoorziening zijn perfect geregeld. De lucht in de onderzeeër is twee maanden lang zó puur, dat zelfs de frisse zeelucht bij het bovenkomen stinkt. 'Het is dan of je op een warme dag over een vismarkt loopt', vertelt Hunley's eerste officier overste Charles H. Cushman. Hij heeft het vele malen ervaren, hij is vergroeid met de onderzeeër. In zijn riante hut op de Hunley heeft hij een stukje onderwaterleven in een klein aquarium gevat. Tussen de sluierstaartjes zweeft een plastic Polaris-onderzeebootje.

Voor overste Cushman en andere marine-mannen met ervaring op oude onderzeeboten, en dat zijn er heel wat bij dit nieuwe wapen, zijn de grote nucleaire schepen van 5900 tot 7000 ton paleizen. Een klassieke onderzeeër heeft één dek en kruipdoor-sluip-door gangen. De George Washington en de iets nieuwere Ethan Allen-types van Squadron 14, hebben drie dekken met verbindingstrappen. De gangen zijn ruim, men kan er rechtop in lopen. Veel van de gebruikelijke wirwar van stangen en buizen is weggewerkt achter schotten van een soort board. ledere kooi, het enige plekje waar de man in de onderzeeër iets van de onmisbare privacy vindt, heeft een leeslampje. De ruimte in zijn kooi heeft de man in de sub te danken aan vice-admiraal Hymanßickover, de beroemde Amerikaanse leider van het onderzeebootproject, die zelf een nacht in een matrozenkooi van een proefmodel heeft geslapen en daarna opdracht gaf tot het scheppen van meer ruimte per man. Dat is typerend'voor de grote aandacht die aan de voor de bruikbaarheid van het Polaris-wapen zo essentiële zaak is besteed: de zorg voor de man en zijn moreel. Technisch lijken .de atoomonderzeeër en de Polaris perfect, maar de man moet er mee omgaan en ze in toom houden. Daarvoor moet hij lichamelijk en geestelijk in topconditiezijn.

Het is niet voor niets dat de onderzeebootmannen het beste eten van de Amerikaanse marine krijgen. Alleen de luxe passagiersschepen, die zij met hun elektronische oren boven zich horen varen, kunnen wedijveren met de piepkleine keukens van de atoom-onderzeeërs. Een huisvrouw, die over zon ruimte zou beschikken, zou mopperen, maar de onderzeebootkoks bereiden er drie maal per dag 130 maaltijden. In drie ploegen per maaltijd, want niet iedereen kan tegelijk aan tafel. Het woord paleis, heeft maar een betrekkelijke betekenis

Shaffy Chantant, alles gericht op vrolijkheid, adoor Paul Hellmann Pagina 3 iiniAiin Moedige terreinverkenning van meubelontwerper IN HU UU Martin Visser Pagina 7 Eerste liefde, kort verhaal door Hans L. Koekoek Pagina 9 Wekelijks bijvoegsel van VOORTS: Het Parool ZarpivJ-,-. o • • 10/ . Politiek (2); Pajehoofc. populair in Sowjet-Unie (5); Wonen (7); Wetenrereag v )anuan 1700 schap (9). Zo zil dat (g). Tip yan RoQS (U). Literatliur (i 2); Kunst (13); No. 6133 Kiaderrubriek, denksporten, cartoontientje (15).

, T\E mannen van de subs hebben ook kerst en oudejaar gevierd. Honderd, twee•U honderd meter onder ivater hebben zij met de Mnd bij de knop hun kalkoen gegeten. Een kleintje, want alles is gecomprimeerd in een onderzeeboot. Er geenwijn bij het feestmaal; de Amerikaanse vloot ligt al zestig jaar droog. Maar er waren wel lichtjes, veel lichtjes. Die horen bij zulke feestdagen. In de $übs zijn ze er .altijd, want tivee maanden lang zien de 130 mannen in de 120

p-door— 1 A.J.SIigting

meter lange stalen atqomvis geen zonlicht. Als het witte licht in de gangen brandt, is het op de wereld boven hen dag, als de rode lampen aan zijn, moet het nacht zijn. Meer merken ze niet van

de tijd. De kaarsjes in hun kerstboom zijn de

honderden lichtjes op de lanceerpanelen. leder lichtje betekent dat een onderdeel van de verschrikkelijke Polaris-raket in orde is. Als ze allemaal branden, kan de vogel vliegen', zegt de man achter het paneel in zijn marine-jargon. Zestien Polaris vogels kan de 'baby', zoals de kernonderzeeè'r in de marine heet, vanuit ziin diepzee schuilplaats laten vliegen. Een per minuut. Amerika's wapen nummer i.

EEN kwartier duurt de vlucht van een kernbom met 25 maal

fo de kracht van de bom op Hi- Steirima naar een vooraf vastget)e ?oel achter het ijzeren gordijn, de ?rimitieveHiroshima-bomdood- De in één klap al 75.000 mensen... bab 2estien Polarissen van één zon Ve>.y bezitten met elkaar evenveel VenH°estende kracht als aHe conziiri le bommen die aan beide g eVen-ln de laat st e wereldoorlog zijn. t\vf°t.ld* Amerika heeft nu bijna.' pc ntlg van die kant en klare sche- Pro' over.g°ed twee jaar moet het zii.Sramma van 41 stuks voltooid aliè' VolSens de grootste paradox on-.r.. tliden moet die onzichtbare, t{„. onkwetsbare vernieb| n°smacht de vorige week overal ongen vrerje 0p aarrje bewaren. Un Ifloet de leiders van het Kremwee k bezinning dwingen en hen de k den van de fatale druk op .knop. Die weten ook hoe desas-2aiUs.. bet antwoord van de'babies' zi.jn. Acht miljard dollar stopt jju ri'

Links: doorsnee-model van de atoomonderzeeër George Washington. 1 = machinekamers; 2 = kernreactor; 3 = lanceerinrichting voor raketten (twee rijen van acht). 4 = controlekamer voor lancering van raketten en besturing van het schip; 5 = hutten voor bemanning; 6 = mess; 7 = torpedokamer.

Rechts: de U.S.S. Robert E. Lee, een van de grimmige met Polarisraketten bewapende Amerikaanse onderzeeërs.

Op zijn sombere vaart van twee maanden zwijgt de Polaris-onderzeeër als het graf. Radio-berichten komen wel binnen, maar gezonden wordt er niet. Dat zou met de moderne opsporingsmiddelen gelijk staan aan het afschieten van vuurpeilen. Om leder spoor uit te wissen, wordt zelfs het afval in verzwaarde zakken, die meteen zinken, via een speciale drukbuis buiten boord gepompt. Slechts een handvol topmensen in Amerika mag weten waar de schepen zijn. Squadron commandant kolonel L.S. Eubanks zegt niet precies te weten waar zijn onderzeeërs ronddolen. 'Ik zie ze hier uit Holy Loch wegvaren en ik weet alleen de dag waarop ik ze terug kan verwachten.' Hun opdrachten komen rechtstreeks uit Amerika, vanwaar reuzenzenders contact onderhouden met alle Polaris-boten in de wereldzeeën. Ter wille van het hoge moreel wordt er ook persoonlijk nieuws voor de mannen doorgegeven. Maar wie een fijne of een droeve tijding krijgt van thuis, kan niet reageren voordat hij weer boven water is in Schotland. Wie weet. dat hij vader gaat worden op zijn reis, neemt do sigaren vast mee. Maar zijn vrouw kan hij niet feliciteren als het bericht komt. HIJ weet echter, dat zij thuis goed wordt verzorgd door zijn collega's van de aüos-bemanning. De Polaris-vloot heeft een uniek thuisfront met een speciaal bureau, waar de gezinsleden van de varende mannen een beroep kunnen doen op de hulp van hun dubbelganger', die thuis Is.

Het volkomen isolement inde stalen huls vergt volgens dokter Taylor evenwichtige mannen, die allea en iedere situatie .aankunnen. Maar het zijn en blijven mannen met ge-

vervolg op pagina 5