T r ij n t je Soldaats
	het boek van



	



	



	



	



	



	het boek van Trijntje Soldaats



	RIJKSUNIVERSITEIT UTRECHT
	0328 7251



	het boek van Trijntje Soldaats
	Met prenten en initialen, in hout gesneden door Johan Dijkstra
	Een woord ter inleiding van Herman Poort
	Te Groningen bij P. NOORDHOFF
	Groninger Volksvertellingen verzameld door Mevrouw E. J. HUIZENGA-ONNEKES Eerste Deel



	



	



	



	Mevrouw Huizenga-Onnekes te Ten Boer vond voor eenige jaren onder de haar nagelaten familiepapieren een volgekrabbeld opschrijfboekje, oud, vies en versleten . . . Het droeg het jaartal 1804 en bleek bij nadere beschouwing een kostbaren inhoud met zich mede te voeren. Want in dat boekje hadden haar bet-overgrootvader Gerrit Arend Arends en diens broer Klaas Arends de geschiedenissen neergeschreven die ze hoorden vertellen door de oude huisnaaister der familie „Trijntje Soldaats”; één der jeugdige schrijvers heeft dat alles zorgvuldig op de binnenkant van het vodderige omslagje vermeld, óók dat „Trijntje Soldaats” eigenlijk een bijnaam was en dat de goede oude sprookjes-vertelster in werkelijkheid Trijntje Wijbrands heette. Mevrouw Huizenga begon te lezen en geraakte aanstonds onder de bekoring der wondervolle verhalen die daar met ongeschoolde hand neergepend waren in kinderlijke woordenkeus en in kinderlijke spelling. Later heb ik het heerlijk-vuile boekje eens van haar mogen leenen en ik heb het, evenals zij, prachtig gevonden. Prachtig om de naïeve volksfantasie en om de kinderlijke verteltoon, prachtig zelfs om de ongegeneerde vergrijpen tegen ons officieel woordgebruik en onze schoolmeesterlijk verordoneerde orthografie. En toen Mevrouw Huizenga het plan opvatte om deze kostelijke sprookjesverzameling uitte geven heb ik haar aangeraden het alles precies zoo te laten drukken als zij het gevonden had met de onwelvoegelijke woorden en spelfouten incluis. Zóó ligt het nu dan voor u als het eerste deeltje der Groninger volksvertellingen welke Mevrouw Huizenga bijeengebracht heeft. Het eerste deeltje . . . , want door het boekje van haar
	Ter inleiding



	bet-overgrootvader was in Mevrouw Huizenga ook de belangstelling gegroeid voor andere oude Groninger volksverhalen. Zij heeft ze van heinde en verre bijeengezocht, zij heeft opgehaald wat er in haar eigen herinnering nog leefde van de „vertelsels” harer jeugd, zij heeft zelfs hier-en-daar in dorp of gehucht een oud mannetje of vrouwtje aan de praat gekregen en het gesprokene haastig neergeschreven om de spontane, bekoorlijke wijze-van-vertellen zoo getrouw mogelijk te behouden. De aldus vergaarde oogst zal binnenkort als tweede deeltje dezer verzameling volgen. Men vindt in deze Groninger volksvertellingen veelal de personen en gebeurtenissen terug uit sprookjes en legenden van elders, maar niet zelden treft u toch een typeerend-plaatselijke bijzonderheid of een eigenaardige Groningsche karaktertrek die heimelijk werd binnengesmokkeld in het hart van reus of toovenaar, en een Groningsch element ligt er bovenal inde soms bijna stugge verhaaltrant die angstig schijnt te zijn voor elke opzettelijke versiering en voor elk te veel aan woorden. En tenslotte: dat deze fantasie-rijke verhalen door de eeuwen heen levende zijn gebleven inde hoofden onzer gewestgenooten, bewijst onwederlegbaar het feit dat het Groningsche volk niet zóó rampzalig van verbeelding en dichterlijken zin ontbloot is als door den vreemdeling veelal gemeend wordt. Zoo heeft Mevrouw Huizenga met de samenstelling van dit boek een, in meer dan één opzicht mooi, goed en nuttig werk verricht. En de waarde dezer publicatie wordt in niet geringe mate verhoogd door Dijkstra’s knappe houtsneden.
	Groningen, Dec. 1927.
	HERMAN POORT.



	



	verteld
	aan G. A. Arends en K. A. Arends ten huize van hunnen vader A. G. Arends in hunne kinderjaren, alwaar die vrouw menigmaal werkzaam was om kleederen te herstellen
	en opgeschreven door Gerrit Arend Arends toen ter tijd pl. m. 1800 tot 1804.
	Vertelseltjes door de vrouw van Wijbe Wijbrands inde wandeling genaamd Trijntje Soldaats



	aar was eenmaal een I grootoog en een kleinoog en het waaren I beide neefs en het I waaren ook heideboeren. en kleinoog had
	een koe en grootoog had veel meer koijen en veel meer land en kleinoog zijn koe kwam in grootoog zijn land. doe zeide grootoog dat als zijn koe er weer in kwam – de koe dood te houwen, doe zeide kleinoog goed doe dat maar. en doe kwam de koe er weer in en doe hoew hy de koe doot en kleinoog ging heenen en vilde de koe en ging er met na de markt met de kaar.
	doe kwam kleinoog ineen Bos en hoorde daar veele gauwdieven geld te telden en doe sloeg hij het koevel om zijn huid en ging er met na de gauwdieven toe en de gauwdieven vlugten voort en meenden dat het een wild dier was en lieten het geld agter en dagten dat dat wild dier haar geld niet zoude krijgen. en daar was het hem Juist om te doen en doe kreeg hij dat geld inde kaar en ging er met na huis en zeide tegen grootoog of hij
	Eerst e vertelling



	zijn Spintvat niet krijgen konde om het geld te meten dat hij voor zijn koevel gekregen had. doe zeide grootoog heeft gij zooveel voor u koevel gekregen dan wil ik mijn koijen ook villen en hij vilde ze en ging er met na de markt en riep haal koevellen haal koevellen en hij kon er niets meer voorkopen als de ordinaire prijs en ging er weer met na huis en doe ging hy naar kleinoog en zeide tegen kleinoog dat hij vannacht gedood zoude worden en doe zeide kleinoog goed en kleinoog had ook nog een oude moeder en grootoog ook. doe zeide kleinoog tegen zijne moeder dat hij vannacht op haar bed wilde slaapen en zij op kleinoog zijn bed doe zeide de moeder goed Want die wist van die moord niets te zeggen en doe het nacht wierde kwam grootoog bij kleinoog zijn bed en meende dat hij er op lag en maakte de oude moeder doot.
	en des morgens ging kleinoog met een wagen met kaas en de oude moeder na het merkt en zette de oude moeder bij de kaazen op de wagen en doe kwam er een heer aan en die vroeg kleinoog of hij kaas te koop had doe zeide kleinoog ja ga maar naar mijn oude moeder toe die weet het wel hoeveel het geld maar zij is wat doof gij moet haar wat aan,, stooten en doe stoote de heer haar met de handstok aan en riep moeder moeder wat geld de kaas en doe viel het hoofd van de



	doe zeide grootoog heeft gij zooveel geld voor u oude moeder gekregen dan maak ik mijn oude moeder ook dood en hij dede dat en ging er met na de merkt en riep haal oude wijven haal oude wijven, maar hij kon er niets voorkopen, en hij ging weer na huis en hij wierd zoo kwaad op kleinoog dat hij hem zoo bedrogen had en zeide dat hij hem inde zak krijgen woude en hem in het water smijten doe zeide kleinoog goed dat moet gij maar doen en doe kreeg hij hem inde zak en ging er met na een brug en hij wilde hem er met een polstok onder drukken onderwijl gingen zij bij een slootgraver langs en hij had zijn polstok vergeten doe zeide hij tegen de slootgraver of hij niet wat op zijn zak passen wilde Antw. Ja. doe zeide kleinoog laat mij er uit en hij liet hem er uit en deden de zak weer vol natte aarde en doe ging kleinoog voort en doe kwam grootoog weer en kreeg
	oude moeder er af en doe riep kleinoog O! stoot gij mijn moeder het hoofd af dat zal ik voort aanbrengen doe zeide de heer hout gij u maar stil ik zal u zoo veel geld geeven als gij maar wild en doe kreeg hij er een heele boedel geit voor en ging er met na huis en zeide tegen grootoog of hij het Spintvat niet krijgen konde om het geld te meten dat hij voor zijn oude moeder gekreegen.



	de zak op de rug en 8jn6 ®F ra dol vwakte die natte aarde door de zaK en aoe zeide'hij al beschits doe of bepist doe nnj, dne 7„i>t er doe aan en doe kwam hij bij de t»rug ra smeet dl zak van boven in het water maar de zak zonk voort weS ®n „rhut"n kwam byn'kleTnodo°gs Sufi en vond IIéSS’SI^S Ig*SS2sM& er weer uit.
	doe wlerde grootoog nog kwader en zeide dat ö£stSöS«sS w-T-ffiSSsffSfc !2 strant en doe het water begon te het SSHSrSfcfS.’CWB
	■**Mrr*



	daar om dat spongat en doe draaide de Beer hem om en doe kwam de staart door het spon cat en stikte hij dat vast en doe ging de Beer met het vat op de loop en tot zoo lang dat het vat in staven viel. doe liep klemoog er nif einc weer naar huis. ~ pn doe kwam grootoog weer bij hem en zeide hoe bist hiS S weer. Ja zeide kleinoog ik heb een heel groot schip gekregen doe zeide trrootooe dat hij hem ook maar ineen tonne bekuipen zoude maar ook honig en een hamer pn een boor en een stik en 50 «' ijzer hebben doe zeide kleinoog goed en ging met tem na de strant en smeet hem inde zee en hij zonk met zijn ijzer voort weg en men zag hem nooit weer.



	aar waren eenmaal een hond en een musch en die gingen met malkander uit te vreijen en toen ze een wijltijd gelopen
	hadden kregen zij ook honger, toen dachten zij dat als de musch inde schoorsteen vloog en maakte de strik van het spek los en dat de hond dan over de achterdeur heen spronk en vong het spek onder de schoorsteen en toen ging dat aan en toen de hond daarbij het vuur kwam zat de vrouw daar te spinnen en er stond een brijpot bij het vuur te koken en toen de vrouw de hond zag smeet zij de hond en gooide een stuk uit de briipot maarde hond wilde met weg eer het spek er aan vallen kwam en toen kwam het spek er aan en de hond nam het inde bek en spronk er met over de deur heen, , en toen gingen zij met malkander m_ het wagenspoor liggen en aten en de hond at hem zoo dik dat hij niet weer uit het wagenspoor komen kon maarde musch zeide dat hij Kon altijd wat weer krijgen . . en toen kwam de boer er aanjagen met een wagen en toen riep de musch jaag mijn
	'
	Tweede vertelling



	de boer dat bij ging op zijn beste paard zitten op de kop en pikte hem het eene oog uit en toen wilde de boer naar de musch houwen en hieuw zijn paard dood. toen was de boer verlegen en hij was zoo kwaad op de musch en ging naar huis en toen vloog hem de musch al agter na en ging ook met hem m
	makker niet over maarde boer dacht niet aan de musch en joeg de hond over dat de darmen hem uit het lijf liepen en de hond wasdood, en toen werd de musch zoo kwaad op



	huis en toen de boer in huiswas zeide hij tegen de musch ik wol dat ik die had. toen zeide de musch zet daar maar een strik op de kast daar zal ik invliegen en toen de musch er in en de boer kreeg hem en zeide nu weet ik niet wat ik van kwaadheid die doen zal toen zeide de musch eet mij maar levendig op en de boer at hem op en toen kreeg de boer kakkennood en toen zeide hij tegen zijn wijf dat zij zoude oppassen of de musch er ook uit kwam en toen zeide het wijf daar komt hij aan en het wijf had de bijl metgenomen zal ik maar toehouwen toen zeide de boer ja en het wijf hieuw toe, en de musch bukte zich wat naar achteren en toen hieuw het wijf de boer een plak van het gat of en de musch vloog weg en zeide nu hebt gij doch een stuk tot de brijpot uit en uw beste paard dood en een plak van het gat af.



	wasreis in vischerschip en daar wierden grote /vischen gevongen, ik zeide Vha wat is dat een grote vis. j doe zeide de schipper als gij dat nog tweemaal
	weerzeit dan zal ik U ineen tonne bekuipen en ik kon dat niet laten, doe al weer ha wat is dat een grote vis doe zeide de schipper nog eenmaal en hij vong zoo een grote vis doe zeide ik ha, ha, wat is dat een grote vis.
	doe zeide de Schipper nu zal ik U ineen tonne bekuipen en hij bekuipte hem er in en smeet hem inde zee. en ik zeide geef mij eerst wat honig en een hamer en een stik. goed zeide de schipper en toen dreef ik weg. en ik kwam eindelijk op het strand en toen begon het water te vallen en ik zat op het droge toen klopte ik het spongat open en ik smeerde daar wat honing aan toen kwam er een beer aan, die slikte de Honing van het spongat af en de beer draaide zich om en kwam er met zijn staart in daar klopte ik een stik voor dat de staart vast zat toen ging hij met
	Derde vertelling



	



	doe kwam ik bij een mooje zantpad en ik nam wat zant mede en toen liep ik verder en kwam daar veele vuursteenen lagen en ik nam daar ook wat van mede en ik ging tot zoo lank dat ik bij eene grote boom kwam daar klom ik in en ik plukte noten en atze op en ik nam ook wat mede op de reis want ik had niets te eeten doe liep ik verder en doe kwam mij daar een reus tegen en ik at noten doe zeide de reus wat kraakt gij daar Antw. Noten. Smijt mij ook een toe en doe smeet ik hem een vuursteen toe. Doe kreeg de reus de vuursteen en wreef hem tusschen de handen in gruis en zeide had ik u hier dan zou ik die zoo. doe kreeg ik wat zant en wreef dat ook tusschen myn handen en ik zeide had ik u hier dan zoude ik die zo en ik at weer een noot op doe zeide de reus wat kraakt gij daar doe zeide ik noten Smijt mij ook een noot toe en ik smeet hem een vuursteen toe en hij kreeg de vuursteen en wreef hem tusschen de handen in gruis en zeide had ik u hier dan zou ik die zoo en ik kreeg weer wat zand en wreef dat tusschen mijn handen in gruis en ik zeide had ik u hier dan zou ik die zoo. doe zeide de reus zullen wij maats wezen doe
	mij op de loop en toen brak de zeeton in staven en ik kwam er uit en liep voort



	zeide ik Ja en wij liepen met malkander voort doe zeide de reus wij moeten hier nog eerst overeen groot water heen doe zeide ik goed en wij kwamen bij het water doe zeide de reus ik moet eerst nog pissen trekt gij maar een boom uit de gront doe zeide ik doe gij dat maar ik moet nog eerst uit de Broek want ik kon dat lang niet doen en de reus trok er een boom uit en doen sprong de reus er over en ik ging aan de twigen hangen en toen kwam ik er nog eerder over dan hij doe zeide de reus dat hebt gij mij afwonnen. Ja dat wist ik wel daarvan zoudt gij er eerst over.
	Zij gingen voort en kwamen bij de reus zijn huis doe zeide de reus zullen wij reis voor de ploeg loopen en dat was een ijzeren ploeg. O zeide ik dat ploegje is mij veel te klein en ik kon hem lang niet trekken en doe gingen zij in huis toen zeide de reus zeilen wij reis kaatsen ja maar dat balje was mij veel te zwaar toen zeide ik die was mij veel te ligt. zullen wij dan reis tegen malkander eten Ja en ik nam een grote zak en bon die voor het lijf en toen begon men te eten en ik at mij eerst zat en toen liet ik het ieder hap weer inde zak loopen toen zeide de reus ik ben zat. Ik nog lang niet zeide ik en toen de zak wat rond stond scheide ik uit en ik zeide tegen de reus geef mij het mes eens dan wil ik mijn
	■sür.■» i'iï,■% <e



	lijf wat open snijden en ik deed dat en toen liep de brei er uit toen zeide de reus geef mij het mes ook eens dan wil ik mij ook wat open snijden en sneed het wat open en toen viel de reus er neer en wasdood. Toen wilde de vrouw mij ook dood maken maar ik kroop
	ineen duister hoekje en toen het morgens weer dag werd ging ik voort en zeide dag vrouw en ik weer na mijn huis en liet haar daar blijven.
	Einde



	[aar waren eenmaal een paar menschen en die kreegen gene kinderen toen zeiden zij ik wol wel dat wij
	een kind kreegen al was het maar zoo groot als een duim toen kregen zij een kind zoo groot als een duim.
	en zouden die menschen ook vervaren naar een ander woning en toen kwam het goed op de wagen en zij hadden hem ineen spanen doos anders waren zij bang dat zij hem verloren en toen kwam de doos achter op de wagen en toen viel de doos van de wagen of en toen kwamen daar twee gauwdieven aan en die zeiden tegen elkander daar legt een doos op de weg zullen wij hem eens oopen doen doe zeide duimke die daar in zat als doe mij de doos open doetse maar hij deed hem toch open en toen zat duimke daarin toen zeiden de gauwdieven tegen hem of hij ook met haar aan het stelen wilde toen zeide hij jawel en zij gingen toen naar een hoerhuis om kaas te stelen uit de melkenkamer en toen lieten zij duimke door de traliën lopen en ging inde melkenkamer en
	Vierde vertelling



	en toen gaven de knegten ’s morgens de koeijen het groente en een koe die vrat duimke op en toen de meid de koe melken zoude zeide duimke de meid die melkt de koe de meid die melkt de koe en toen wilde de meid die koe niet langer melken dat die koe sprak en toen ging de knegt aan het melken en duimke zeide de knegt die melkt de koe, de knegt die melkt de koe toen wilde de knegt ook niet langer melken toen ging de vrouw aan het melken en duimke zeide de vrouw die melkt de koe, de vrouw die melkt de koe en toen wilde de vrouw ook niet langer melken.
	toen zoude de boer melken en duimke zeide de boer die melkt de koe, de boer die melkt de koe toen zeide de boer dat wij willen de koe slagten en toen slagten zij de koe en toen zouden zij er een stuk van koken en toen zeide duimke nu zeilen ze mij opeeten, nu zeilen ze mij opeeten, toen wilde de boer dat stuk vlees niet en toen gaf de boer het aan een bedelaar en
	toen hij er in was riep hij groen of witte groen of witte en toen hij dat riep werd de boer wakker en de gauwdieven vlugten weg en toen de boer daar inde melkenkamer kwam vond hij daar niets want hij had zich verstoken in wat groente dat zij de koeijen gaven



	toen dede die dat in zijn korfje, toen zeide duimke nu zit ik ineen bedelaarskorfke, nu zit ik ineen bedelaarskorfke
	toen wilde de bedelaar het ook niet langer hebben en gaf het over aan de hond en toen kwam daar een windhond aan en die vrat het op en toen zeide duimke ra, ra, en toen meende de windhond dat er een haas was
	en hij liep zoo lang dat hij doodwas en toen kroop duimke hem tot het gat uit en zochte zijn ouders weer op.
	Eind e
	.]~£nfrr.*lr – -.•«



	en miin broeder hadden met elkander twehonderd Gulden en toen kregen wij verschil toen had ik honderd Gulden
	en toen ging ik aan het Keizen en toen ging ik dooreen bos heen en daar stont een man te Bomen kappen ik zeide tegen de man in hoeveel slagen kunt gij een boom omhouwen hij zeide van in twee slagen wilt gij mijn knegt worden Jawel. Wat wilt gij verdienen 25 gulden, goed ga maar met mij
	en toen gingen wij voort en kwamen bij een man die aan het schieten was ik vroeg hem kent gij goed schieten Ja zeide de man zo wijt als ik ze zien kan Wilt gij mijn knegt worden Jawel wat wilt gij verdienen Antw. 25 Gulden. Goed zeide ik ga maar met mij en toen reisden wij voort en kwamen bij een man die een zak op den rug had ik vroeg hem wat hij inde zak hadde hij antwoorde de dag en Nacht doe zeide ik wilt gij mijn knegt worden A. Jawel, doe zeide ik wat
	Vijfde vertelling



	wilt gij verdienen Antw. 25 gl. doe zeide ik goed ga maar met mij
	en wij reisden met malkander elk met 25 G-l. voort en toen kwamen wy ineen Dorp daar hoorden wij dat er een koningsdochter met een kamer met geld te winnen was en daar was een Fontein bij dat huis en al die daar eerst een emmer met water uit halen kon en die eerst bij de koningsdogter brengen kon die zal de kamer met geld en de koningsdogter hebben doe zeide ik tegen mijn boomkapper koom gauw een emmer met water na de koningsdogter en toen gaven de andere menschen hem slaapgoed in en toen kwam hij onderweegs in slaap en lag op een doode paardekop en sliep toen zeide ik tegen mijn Schieter ga heen en schiet hem de paardekop onder het hoofd weg en hij dede dat en schoot hem de paardekop onder het hoofd weg en de man wierd aanstonds wakker en liep gauw heen en kwam nog eerst bij de koningsdogter
	doe wilden zij mij de kamer met geld en de koningsdogter niet geven en doe zeide ik tegen hem neem de kamer met geld maar met wat leid ons aan de koningsdogter gelegen en hij nam de kamer met geld op de



	



	rag en ging er met voort en toen wilden zij ons krijgen en kwamen ons met een boedel volk agterna en toen zeide ik tegen mijn dag en nacht drager Smijt de nacht agter ons en de dag voor ons doe dede hij dat en wij gingen voort want zij konden ons niet zien en wij gingen al voort.
	Einde



	aar waren eenmaal drie | studenten en die gingen uitte reizen en zij kwai men daar ineen land daar de vrouwen toe de vensters uit lagen
	en die studenten liepen daar dooreen dorp heen daar lagen de vrouwen met het hoofd toe het venster uit en een student lachte daar een vrouw zo blijd aan en zij lachte hem ook zoo blijd aan en zij gingen weder voort toen stuurde de vrouw hem haar meid achterna en zeide dat hij reis bij mevrouw komen moest doe ging die Student met in huis en werde geblindoekt binnengeleidt, doe kwam hij bij de vrouw en hij kreeg daar van allerhande lekkernijen bij die vrouw, doe zeide die vrouw dat hij moest er niet van praten dan moest hij de dood sterven. Neen zeide hij ik zal er niet van praten en toen ging hij weer voort bij de andere studenten en toen gingen zij de vrouw weer voorbij en zij lachten alle drie zoo blijde en de vrouw lachte ook blijde en toen gingen zij voort en toen stuurde de vrouw hare meid achterna en toen ging de student weer met in huis en werde geblindoekt binnengeleit
	Zesde vertelling



	en zij bragten hem ineen kamer die heel met zwart behangen was en daar stond een tavel die was ook zwart bekleed en daar lag een zweerd op en hij kreeg niets dan de meid bragt hem zomtijds wat water doe zeide de meid tegen hem wij moeten hier van nacht beide sterven, doe zeide de student is daar geen middel om dat te ontkomen doe zeide de meid daar is geen middel om dat te ontkomen anders niet dan door het kakhuis heen te kruipen. Zoo zeide hij daar moeten wij maar door. wij zullen malkaêr er door helpen en zij gingen er door doe gingen zij elk zijnes weegs de student ging naar zijne andere makkers toe en zij gingen met malkander elk weer na haar eigen huis.
	Doe ging die student welke daar in dat huis geweest was met zijn vader buiten de stad te wandelen en zij gingen daar ineen Herberg om een zoopje te koopen of wat anders en toen kwam daar ook nog een man die ging daar ook zitten en die schikte al digter bij de vader en bij de student op het lest zat hij bij haar en hij liet haar reis snuiven* toen zag de student daar een mooi Portrait en zag dat het zijn portrait was en ging met zijn vader buiten de Herberg en zeide tegen zijn vader dat het zijn portrait was en toen gingen zij weder inde Herberg toen zeide de vader



	laat mij ook nog reis snuiven, doezeideman goed en de vader zag het beeld doe zeide de vader wat beduidt dat dat daar zoo een beeld op staat doe zeide de man dat als zij een mooi mensch zagen dat zij dat dan uitschilderden. doe zeide de vader dat was niet waar, dat hij zoude hem het maar zeggen doe zeide de man dat het hem om zijn zoon te doen was. doe zeide de vader of daar geen ofkomen aan was doe zeide de man daar is geen ofkomen aan. doe zeide de vader dat hy zoude hem geld geeven dan zouden zij zeggen dat hij gestorven was doe ging dat aan en zij lieten het door de regering ondertekenen en zij stuurden de brief weg met de man en hij bleef vrij.
	Einde



	aar waren eenmaal drie matrozen die waren verongelukt met het schip en die liepen en die liepen al een dag of twee zonder bij een
	huis te komen en zij kregen ook honger toen zagen zij daar ligt. toen liepen zij daar na toe en zij kwamen er bij en zagen dat het een kasteel was toen schelden zij daar aan en de knegt kwam voor. doe vroegen zij dat of zij daar ook herberg krijgen konden. Zoo zeide de knegt ik zal mijn Heer vragen doe liep de knegt heen en kwam weer en zeide dat zij zouden maar in Huis komen doe gingen zij met in Huis en de knegt bragt haar voort bij de Heer inde kamer, toen zaten zij daar bij die Heer inde kamer en haar werde niets gegeven en de een zag op de ander.
	toen kwam de knegt en zette daar een tafeltje heen en hij dede daar een vork een mes, een telder en wat zout en zette daar een stoel bij toen ging hij na de schoorsteen en haalde daar een stuk vlees uit daar het bloed uitliep en hij lag het op dat Tafeltje en het leek
	Zevende vertelling



	



	menschevlees toe. doe werde daar een vrouw binnen gebragt die zag er krekt uit als de geschilderde dood en die wierde daar bij dat Tafeltje gezet, en die vrouw nam daar een klein beetje van en at dat op doe werde de vrouw weer weggebragt en zij waren zoo bang dat zij dorsten niets zeggen doe zeide de heer gij hoeft niet bang te wezen meent gij dat gij hier ineen moordenaarshuis is neen! praat maar vrij door toen werden zij wat levendiger doe zeide de Heer ik ben een scherpregter en dat is hier de mode dat al die overspel met een andere man doet dat dan die man terstont dood gehouwen moet worden en dat zij die dan op eeten moet. en dat heeft mijn vrouw gedaan en die man hangt inde schoorsteen opdat die daar wat langer duuren zoude en wij snijden er maar dikke stukken uit dat hij gauwer op kwam. doe werden zij veel vrolijker en spraken vris door doe bragt de knegt haar ook wat eeten en dekte de Tafel en bragt daar van allerhande lekkernijen op doe begonnen zij ook te eeten en het eeten was goed doe gingen zij liggen te slapen en des morgens stonden zij weer op en wilden weer voort toen gaf de Heer haar wat reisgeld met en zij gingen weer voort en bedankten de Heer zeer vrindelik voor de goede behandeling die zij daar genoten hadden. Eind e



	aar was eenmaal een man boven in Duitsland en | hij was van Frankrijk vandaan doe wilde hij gaarne f weer na zijn land en dogte hoe zal ik daar weer heen
	komen ik ga naar een wikster doe zeide de wikster dat moest een ducaat kosten. Doe zeide hij goed en doe zeide de wikster dat hij moest hem voor drie zaken wagten als ten eersten hij moet de weg langs gaan dewelke hij langs komen was en ten tweden dat hij moest hem met geen Andermans zaken bemuijen en ten derden dat als hij kwaad werde, dat hij dan 24 uur wagten moest eer hij het kwaad uitvoerde
	En toen reisde hij en ging de weg langs waar hij langs gekomen was en doe kwamen daar twee makkers bij hem en die ook met hem wilden, ook naar Frankrijk toe doe zeide hij dan kunnen wij met malkander in gezelschap gaan en toen gingen ze met malkander voort en kwamen bij een kruisweg doe zeiden
	Achtste vertelling



	



	toen dagt hij dat is mij alleenlijk wel een ducaat waardig en hij reisde weder voort en kwam bij een Oasteel en hij vroeg of hij daar geen herberg krijgen konde aan de knegt en de knegt zeide ik zal mijn Heer vragen doe ging de knegt heenen en vroeg en hij kwam weder en zeide dat hij maar inkomen zoude en doe bragten ze hem bij de heer in huis. doe wierde daar een vrouw ineen grote vogelkooi binnen gebragt en zij gaven haar eeten door de Tralies, doe zeide de heer tegen hem wat dunkt u daarvan, doe zeide hij ik bemoei mij met geen anders zaken doe zeide de Heer dat doet u behouden doe dagt hij dat komt mij al weer te pas doe zeide de Heer tegen zijn knegt brengt hier wat eeten op de Tafel en de knegt bragt haar van allerhand eeten en zij aten en toen het eeten gedaan was ging hij liggen te slapen, want hij was wat bang dat het een moordenaarshuis was en des morgens stont hij heel vroeg op en ging weg. doe des morgens de Heer opkwam
	de makkers tegen hem hier moeten wij langs dat is nader doe zeide hij ik moet hier langs en zij gingen voort en hij hield de weg waar hij langs gekomen was en hij kwam bij een dorp daar die wegen weder bij elkander kwamen toen hoorde hij daar dat die twee menschen daar vermoord waren.



	vroeg hij waar is die man die hier gisteren was. die is vanmorgen al voortgegaan mijn heer antwoorde de knegt doe zeide de Heer ga gauw hem agter na en zegt dat als hij niet komen wil dan schiet hem maar doot. en zij liepen hem agter na en kwamen eindelijk bij hem en riepen hoor eens en zij kwamen bij hem en zeiden dat hij aanstonds weer met haar gaan moest dat anders zij hem voort maar doodschieten moesten doe ging hij met haar en zij kwamen weer bij den Heer doe zeide de Heer waarom bent gij zo gauw weg gaan was het niet ordentelijk afscheid van hem te nemen. Ja maar ik had zoo een verlangst naar mijn vrouw en kinder ik heb er in geen ettelijke jaren bijgeweest of gezien. Doe zeide de Heer goed ik zal u voor deze nog vrij laten en hij weder voort en nam afscheid van haar.
	En hij reisde voort en kwam eindelijk in de plaats daar zijn vrouw woonde, doe zoude daar een man gericht worden en hij was in de Herberg en daar tegenover woonde zijn vrouw toen ging hij daar op een opkamer en keek toe het venster uit. doe lag zijn vrouw daar ook tot het venster uit doe zag hij dat daar een man kwam die zijn vrouw een kusje gaf doe wierd hij zoo kwaad en dagt had ik die hier ik zoude die voort dood-



	slagen maar ik moet 24 uren wagten eer ik het kwaad uitvoerde doe ging hij weder in de Herberg en toen de 24 uur om waren toen ging hij naar zijn vrouw en zeide had ik die hier gister gehad ik had die doodgeslagen maar ik moest 24 uuren wagten. doe zeide de vrouw waarom! Omdat ik gister zag dat daar een man bij die kwam en die die een kusje gaf. doe zeide de vrouw dat was mijn zoon als die na de schoolging en mij dan een kusje gaf. doe zeide hij was dat mijn zoon!
	Einde



	aar waren eenmaal een heer en een jufvrouw en die hadden altijd verschil doe zeide de man dat hij wilde uitte reizen gaan
	of het dan beteren wilde als hij weer komt en als hij binnen zooveel jaren er niet weer was, dan zou zij maar trouwen en hij ging uitte reizen en hij reisde al en hij ging door een groot bosch, daar vond hij een Leuw en een lendeworm tegen malkaar aan het vegten en hij had een zwaard op zijn zijde, toen dagt hij wat voor een hij helpen wilde en hy dagt dat hij wilde de Leuw helpen en hij ging er heen en hieuw de Lindeworm midden door. doe was de Leuw zo blijd met hem dat hij ging al met hem waar hij was was de Leuw ook en hij reisde weer na huis en de Leuw ging al met hem en hij kwam ten laasten in het dorp daar zijn vrouw woonde toen hoorde hij dat zijn vrouw trouwen zoude meteen ander want die jaren waren al om toen kwam hij daar bij de deur van zijn vrouws huis toen klopte hij daar aan en de vrouw deed
	Negende vertelling



	



	hem de deur open en die man daar de Vrouw met trouwen zoude was ook in huis toen zeide de man kan ik ook hier in huis komen doe zag de vrouw dat het haar man was doe zeide de vrouw die Leuw moet die er ook met in. Ja zeide hij en hy ging er met in doe zeide de vrouw dat of hij zijn halve gouden ring nog had die zij te voren eer hij weggegaan was gebroken hadden doe zeide hij Ja. En zij pasten het aan malkander en het paste net. Doe zeide de man met de Leuw dat zij zoude maar trouwen dat hij zoude hier met zijn Leuw bij haar blijven en zij trouwden eu de man met de Leuw bleef bij haar zo lang dat hij stierf en toen werd hij begraven en de Leuw ging op zijn graf liggen tot zoo lang hij ook doodwas.
	Einde



	'aar was eenmaal een oude schuitschipper en die ging met zijn schuit over zee en doe hij inde zee ' was kwam daar een
	dikke baar aan en die baar sloeg zijn schip in stukken en hij kwam op een stuk van zijn schip te drijven en toen kwam er nog een dikke baar aan en die sloeg hem aan het strant doe reikte hij met de hand naar de paaien en klom er uit toen vloog daar een meeuw om hem heen en hij greep hem inde hand en hij stak hem inde buis en hij was zo nat
	en toen kwam er een boer aan jagen op de zeediek en toen vroeg hij of hij met hem varen mogte. neen zeide de boer ik zie dat gij nat bent ga maar na mijn huis en zeg tegen mijn vrouw dat zij die wat eeten geeft en dat ik mij wat drogen moet en toen ging de oude schuitschipper na de boer zijn huis en doe zat daar een paapse priester bij de boer zijn vrouw doe zeide de schuitschipper dat de boer die had zeidt dat ik mij watdro-
	Tiende vertelling



	gen zou en mij wat eeten geeven doe zeide de vrouw dat hij zoude maar op de zolder gaan doe ging hij op de zolder en hij zag door de zolder heen en zag wat zij deeden. doe bragten zij daar een poffert en een stuk braden vlees en drie vlessen wijn op de tafel en toen kwam de boer met zijn wagen thuis en doe bragt de vrouw de poffert inde schuttelkamer en het stuk braden vlees agter op de schuttelkamer en de drie vlessen wijn inde melkenkamer en de priester kroop inde kist die bij de deur stondt en dat zag die oude schuitschipper die op de zolder zat
	en toen kwam de Boer in huis en zeide tegen zijn vrouw waar is die oude schuitschipper. doe zeide de vrouw die is op de zolder daar wilde hij op en doe zeide de Boer haal hem hier maar heer en toen kwam de schuitschipper bij de Boer en hij had zijn zeemeeuw nog inde zak doe kneep hij de zeemeeuw en doe schreeuwde hij doe zeide de boer wat hebt gij daar doe zeide hij daar heb ik een waarzegger, die waarzeggen kan. doe kneep hij hem weer en hij schreeuwde. doe zeide de Boer wat zeidt hij nu dan doe zeide hij dat inde schuttelkamer een poffert stond, doe zeide de Boer dat is niet waar want wij hebben in driejaar geen poffert gehad doe zeide de boer tegen zijn meid ga



	



	doe kneep de Schuitschipper de zeemeeuw weer en hij schreeuwde doe zeide de boer wat zeidt hij nu doe zeide hij dat agter op de schotelkamer een stuk braden vlees stondt. doe zeide de boer dat is niet waar wat wij hebben in geen twee j aar braden vlees in huis had doe zeide de Boer tegen zijn meid ga eens heen en zie eens of het er is en doe ging de meid en zeide het is er al. Breng het maar op de tafel zeide de Boer en de Meid bragt het op de Tafel en doe kneep hij hem weer en hij schreeuwde doe zeide de boer wat zeidt hij nu dan doe zeide hij dat hij zeide dat inde melkenkamer drie vlessen wijn stonden doe zeide de Boer dat is dog niet waar want ik wist niet wanneer wij wijn in huis had hebben, doe zeide Boer tegen zijn meid ga maar reis weer heen doe zeide de meid zij bennen er al doe zeide de boer breng ze hier maar op de tafel en de meid bragt het op de tafel. En de vrouw die zag zo lelijk doe zeide de Boer wat hij voor de waarzegger hebben wilde doe zeide hij een paard met een wagen en die oude kist die daar bij de deur staad doe zeide de Boer goed en hij ging met zijn paard en wagen met zijn oude kist er op voort, en hij reed op de zeedijk
	eens heen en zie reis of hij er is doe ging de meid heen en zij zeide Ja zij is er al. breng hem maar op de tafel zei de boer en doe bragte de meid de poffert op de tafel



	doe reed hij daar met voort en kwam bij een herberg doe vroeg hij daar of hij hier niet wat blijven kon doe zeide de herbergier Ja en hy bleef daar een wijl tijd en hij verdronk al zijn geld op IV2 st. na en doe kofte hij daar voor V2 st. schietkruid en V2 st. stempelkruit en V2 st. stuten, en hij was heel groot met de Herbergiersmeid, en doe zeide hij ’s avonds tegen de meid ga maar naar bed ik zal het vuur wel voor u bestrijken en toen ging de meid naar bed en doe smeed hij wat schietkruit om de haard en hij ging naar bed. Toen de meid ‘s morgens de kaars ontsteken zou, begon ze te schieten en toen riep zij de knegt dat zij de kaars niet op kon krijgen en de knegt begon ook te schieten en toen riep de knegt de vrouw enz, en die riep toen de man enz. toen zeide de meid dat wij hebben ook nog een domeni in huis die zou
	langs, doe zeide hij ik wil die oude kist maar inde zee smijten doe riep de priester og laat mij er uit toen reed hij nog wat verder en doe zeide hij nu wil ik die oude kist niet langer hebben ik smijt hem inde zee doe zeide de priester og laat mij er dog uit ik zal u zooveel geld geeven als u peerd strekken kan doe liet hij hem er uit en zij reeden met malkander naar de priester zijn huis en hij kreeg zijn geld op de wagen



	het toch wel doen kunnen en de domeni begon ook te schieten en kon de kaars niet opkrijgen. Toen waren zij allen ontsteld. Toen zeide de meid ik geef 25 gl. omdat de het weer over was en de kaars op was en de knegt zeide ik 50 Gl. de vrouw zeide ik 100 Gl. en de Herbergier zeide ik 200 gl. en de domeni zeide ik heb er 400 gl. voor over. Toen zeide de meid wij hebben hier nog een oude schuitschipper of die het ook doen kan Toen kwam de oude schuitschipper en zij zeide tegen hem wij willen u elk zooveel geld geven als wij gezegd hebben. goed zeide de schuitschipper ik kan het wel doen als gij mij het geld geven wild. Antw. Ja toen strooide hij wat stempelkruid om de haard en zij staken de kaars op en hij kreeg zijn geld en toen hij het geld had joegen zij hem weg en dagten dat hij het zelf gedaan had en toen ging hij naar een ander herberg en verdronk zijn geld daar altemaal en toen lag hij daar voor een dronken slont en toen kwam zijn vrouw met de schietkaar en haalde hem.
	Einde



	aar was eenmaal een koopman die ging met zijn paard uitte reizen en hij reisde en kwam bij een herberg en vroeg of hij daar vannacht ook
	blijven konde. Doe zeiden zij Ja. En hij ging er in en hij vroeg om wat eeten. doe bragten* zij hem eeten en het was soep. doe zag hij||dat daar een menschehand in dreef doe dagt hij hoe is dat hier zoo raar dat men hier menschevlees eet maar hij zeide er niets van maar hij liet het stil staan en ging uit het huis na buiten te wandelen en zijn paard met geld bleef in huis doe zag hij dat daar een man met een paard aan kwam en die wilde ook na de Herberg, doe zeide ik tegen hem dat het in die herberg zo dol was. doe zeide hij dat zal wis zoo niet wezen ga maar weer met mij doe dagt ik dat hij er ook een met van de gauwdieven was. maar ik ging dog met inde Herberg doe zeide die man breng mij wat eeten en zij bragten hem weer wat Soep. doe dreef daar ook een menschehand in doe zeide hij eet men hier menschevlees dat ben ik niet gewoon, doe zeiden ze tegen hem dat hij zo
	Elfde vertelling



	dol sprak dat morgen zoude zijn hand er ook wel in wezen, doe zeide hij breng mij dan wat ander eeten en zij bragten hem wat ander eeten. Doe zeide hij dat zij wilden slapen waar dat zij slapen moesten doe zeiden zij tegen hem dat hij hoefde niet heen te slapen gaan dat hij moest dog voort dood. Doe zeide hij dat hij wilde dog wat slapen, doe zeide de man tegen de koopman dat hoeveel geld hij bij hem had. doe zeide de koopman twee duizent gl. en ik heb vijf hondert gl. doe zeide de man tegen de koopman dat zij het geld aan de gauwdieven verdeelen wilden en zij ons dan leven laten wilden doe zeide de koopman goed en de man riep de gauwdieven, dat zij hier allegaar komen moesten, doe zeide hij tegen de gauwdieven dat het was haar dog om ons geld te doen dat wij wilden haar het geld verdeelen dat zij moesten hier al te gaar komen dan willen wij het geld deelen.
	Doe zeide de man binnen zij der nu al te gaar doe zeiden zij ja. doe zeide de man breng ons dan nog een vies met wijn doe gingen zij heen en haalden een vies met wijn doe schonken zij in. En de man liet haar al te gaar staan met de mond wijd open en het geld voor haar op de tafel. Doe was daar één bij die hij niet staan laten kon doe ging hij met zyn zwaard heen en sloeg die dood.



	



	Doe gingen zij voort met hun tweeen doe zeide de man tegen de koopman dat hij was een scherpregter of beul en dat hij kon ze zo lang staan laten als zij er altegaar waren als de tijd om was. doe gingen zij na het gerigt en het gerigt ging met haar en zij stonden altegaar nog met de mond wijd open en met de roemer inde hand doe kreeg het gerigt haar en liet haar altegaar ophangen en de koopman reisde met zijn geld voort
	Ei n d e



	aar waren eenmaal drie kooplieden die hadden elk ook een knegt bij haar en zij waren alle te paarde en zij gingen boven in Duits-
	land te reizen en toen kwamen zij bij een Herberg en toen vroegen zij of zij daar vannagt ook blijven konden en of zij elk ook een apart Bed krijgen konnen om te slapen. Jawel en toen werden zij dooreen hof gebragt en toen was daar een huis en daar kwamen zij in en in dat huis waren twee kamers de eene kamer voor de Heeren en de andere kamer voor de knegten. toen riepen zij de knegten bij zich en de eene Heer zeide het is hier niet regt zuiver ik blijf nog wat op zittende andere Heren zeiden ik ga na bed maar zij bleven toch wat op zitten en toen gingen zij zitten te kaart spelen en toen dagten zij zoolang wijde kaars op hebben zal geen vervolg op komen en blazen zij de kaars uit en toen zeide de eene Heer ik heb een klein waskaarsje in mijn reizak en toen staken zij het waskaarsje op en toen zetten zij het om een hoekje dat zij het niet
	Twaalfde vertelling



	zien konden dat er ligt op was en toen werden de bedden omgedraaid en daar lach geen mensch op en toen maakten zij de deur vast en de eene heer had een pistol bij zich en toen lade hij de pistol en toen kwam er een man met een ledder bij het glas opklimmen en toen schoot de koopman de man van de ledder af en hij was dood. En toen raamden zij op de deur in maar zij konden de deur niet los krijgen en toen kwam daar geen vervolg meer op en toen klom de eene knegt boven toe het dak uit en toen zag de knegt dat daar een man op de wal liep te kuiren en toen riep de knegt of hier ook scholtendienaars woonden. Jawel zeide de man toen zeide de knegt zegt tegen haar dat zij aanstonds hier komen moeten en toen deed de man dat en toen kwamen de scholtendienaars er aan en de gauwdieven sliepen en toen kregen zij haar altemaal en toen verlosten zij de Heren en de Heren gingen hunnens weegs. En toen vonden de Scholtendienaars daar een gat onder de draaibedden en daar lagen een gehele menigte doode menschen en een partij waren al geheel verrot en partij waren zo even in gekomen.
	Eind e



	aar was eenmaal een Boer die had drie zoons en de oudste en de jongste moesten ’s nagts de schapen hoeden heel ver van het huis en dan kwam er altijd een zwart
	keerl aan die stal haar altijd ieder nacht een schaap af doe zei de middenste dat hij wol de schapen ook eens een nacht hoeden. ik zal die zwarte man wel krijgen. Doe nam hij een vatje met brandewijn met en eenoordstkop en toen was er één schaap dat een lam kreeg en dat Lam moest hij dragen, en toen hij daar kwam, kwam die zwarte Reus er al aan en zeide dat lam moet ik hebben. Neen zeide hij dat wil ik houden, Neen, dat wil ik hebben, toen koom aan dan willen wij eens drinken en hij dronk een kop vol op doe smaakte het hem zoo lekker dat zij dronken het heele vatje leeg en toen werd de reus zoo dronken dat hij niet staan kon en toen sneed die middenste zoon de reus de hals uit en de kop er af en begroef die in het zand en toen ging hy ’s morgens weer naar huis en kwam bij huis, toen zagen de andere broeders hem al en zeiden
	Dertiende vertelling



	hoe dat het ofgeloopen was. doe zeide hij heel goed hij wilde mijn lam hebben maar ik heb het nog toen zeiden de andere broeders hij moest er vannacht maar weder heen doe zeide hij dat zij hoefden niet bang te zijn dat de zwarte reus was doodt en hij legd daar en daar en zijn kop legt onder het zand ik wil aan het reizen en zien wat bang is.
	toen ging hij weg en kwam bij een boerenplaats die aan het kerkhof stondt en vroeg daar of zij ook wisten wat bang was, toen zeiden zij ja wij durven na 10 uuren niet weer over het kerkhof gaan daar spookt het zoodadig. Nu daar wil ik wel reis een nacht wezen toen ging hij ’s nachts op het kerkhof en zou de boer zijn koeijen hoeden en hij nam een hoedstok mede en toen hij aan de andere zijde van het kerkhof kwam stond daar een tafel met heren er om heen en waren aan het kaartspelen, toen kwam hij daar bij en zij vroegen hem of hij ook met speelen wilde Jawel zeide hij maar ik heb geen geld, dat is niets wij zullen malkaar zooveel geld nietofwinnen nu zij speelden met elkander en toen won die niet wist wat bang was van de eene heer 272 st. toen zeide hij betaal mij maar reis of hij zeide niets toen kreeg hij zijn hoederstok en sloeg er mank en toen werden zij een toen zeide hij ik moet zeggen gij zijt dubbelde



	toen zeide hij goed en toen het avond werde ging hij inde kamer en zeide tegen de heer dat hij moest meel, kaarzen turven hout en kussen hebben dat ik wil vannacht pannekoeken bakken en wat bier moet ik ook hebben toen zeide de heer dat inde kelder was bier daar zoude hij maar heengaan en tappen wat toen dede de heer de deur op het slot en ging weg. Toen ging hij die niet wist wat bang was inde kelder en wilde bier tappen toen hij daar inde kelder kwam stond daar een trilbil bij het vat toen zeide hij tegen hem ga maar naar mijn vuur ik heb een mooi
	menschen, toen ging hij ’s morgens weer naar de boer toen zeide boer hoe het afgeloopen was toen zeide hij och wat zou het wezen het bennen schelms ik heb van de eene heer 272 st. gewonnen en hij wilde mij niet betalen toen zeide de boer dan moet gij hier vannacht maar weer wezen. Neen zeide hij dat is mij de pijn niet waardig het bennen schelms en toen reisde hij voort en kwam bij een heer en toen vroeg hij daar of zij ook wisten wat bang was toen zeide de heer ja wij hebben een kamer daar durven wij ’s nachts niet inkomen. Nu daar wil ik wel reis wezen toen zeide de heer als gij er drie nachten in wilt wezen en in het leven blijft dan zult gij mijn dochter hebben of 100 ducaten geld



	vuur aan maar hij sprak niets en toen zeide hij koom aan ik zie wel dat gij verkleumd zijt de lippen zitten u op elkander vrozen en hij droeg hem na het vuur en leide hem bij het vuur op de kussens en hij begon te pannekoeken bakken en toen hij omzag stond daar een tavel met eene grote menigte Heren er om toe, en trilbil die bij het vuur lag sprong knaphandig overeind en ging bij de tavel zitten, toen vroegen de Heren hem of hij met hun eeten wilde, toen zeide hij jawel en die heerwas er ook bij daar hij 2V2 st. van gewonnen had, toen zeide hij maar hij wilde liefst bij de heer zitten daar hij 2V2 st. van gewonnen had toen zeiden zij neen dat is zoo een groot heer daar kunt gij niet bij zitten O dat is ook niets die 272 st. zal mij ook niet arm of rijk maken en toen hij bij de tavel zat wilden zij hem de kop onder de tavel drukken toen zeide hij zoo niet en hij nam het vuur van de haard en smeet hun daar mede inde witte pruiken dat zij gingen schutkopt de kamer uit.
	En toen het morgen geworden was kwam de heer bij hem en zeide leeft gij noch Ja zeide hij waarom zoude ik niet leven gij hebt mij daar vannacht mooi bedrogen, hoe zoo zeide de heer gij wilde mij de kop onder de tavel drukken maar ik nam het vuur en gooide u



	De dag die ging voorbij, toen het avond geworden was zeide hij Nu moet ik helfte meer turf keerzen, meel enz hebben goed zeide de heer en hij bragt hem er weer inde kamer en deed de kamer op het slot. Toen hij weer bier tappen zoude stond trilbil daar al weer. Nu zeide hij ik zal er u nu niet weer heen dragen als gisteravond hij schopte hem en schopte hem in drie schoppen naar het vuur en lag hem op de kussens en hij begon te bakken toen hij zoo beginnen zoude keek hij om en de tavel stond al weer gereed met de Heeren er om toe en trilbil knaphandig van de kussens af bij de tavel. Nu zei hij die niet wist wat bang was ik moet zeggen dat die niets uit de week zetten kunnen die bennen altijd eerst aan de tavel toen vroegen de Heren hem of hij met eeten wilde Jawel zeide hij maar hij wilde liefst bij de heer zitten daar hij 272 st. van gewonnen had. Of hij daar van sprak of niet dat kon niet helpen daar kon hij niet bij zitten, O dat is ook niets die 272 st. zal mij ook niet arm of rijk maken en toen hij weer bij de tavel zat wilden zij hem de kop onder de tavel drukken. Neen zoo niet zeide hij en hij nam het vuur en gooide haar
	het inde pruiken dat gij schutkopt de kamer uitging daar heb ik niet bij geweest zeide de heer. Nu dat is ook gelijke veel maarde heer had er niet bij geweest.



	



	Toen liet weer avond geworden was zeide hij nu moet ik weer van elks helfte meer hebben, goed zeide de heer al wild gij nog van elks helfte meer hebben gij kunt het wel krijgen en de heer ging met hem naar de kamer en deed de kamer op slot en toen hij weer bier tappen zoude stond trilbil al weer bij het vat en hij schopte hem weer in drie schoppen naar het vuur en lag hem op de kussens heen en toen hij zoo beginnen zoude te bakken kwam er een vierendeel vaneen mensch uit de schoorsteen vallen met een been er aan en toen kwam er nog een vierendeel met een been en toen nog een vierendeel met een arm er aan en toen nog een vierendeel met een arm en de kop
	dat inde witte pruiken dat zij gingen schutkopt de kamer uit toen het morgen geworden was kwam de Heer weer bij hem en zeide leeft gij nog ja zeide hij waarom zoude ik niet leven gij hebt mij daar mooi bedrogen, toen ik met u eeten zoude wilde gij mij de kop weer onder de tavel drukken maar ik nam het vuur en gooide het hun inde witte pruiken, dat zij gingen schutkopt de kamer uit, daar heb ik niet bij geweest zeide de Heer. Dat is mij ook net gelijke veel wie het geweest zijn. Nu nog een avond of nacht.



	toen zeide hij die niet wist wat bang was ik heb wel vaak zeggen hoort dat vier vordels was een helen en het werde ook een hele, toen zeide hij ik moet zeggen dat gij bent dubbelde menschen, gij kunt in vier stukken en ook in één. Toen kwam er nog een halve mensch aanvallen met twee beenen er aan en toen kwam er nog een halve aan met twee armen en de kop toen zeide hij ik heb wel vaak zeggen hoort dat twee halven was een hele en het was ook een hele toen zeide hij ik moet zeggen dat gij bent dubbelde menschen gij kunt in twee stukken en ook ineen en toen hij om zag stond de tavel al weer klaar met heren er om heen dog zooveel niet als de eerste reizen maar er waren wel 25 anderen die hun bedienden en die of en aan liepen, Toen vroegen de Heren hem of hij met eeten wilde Jawel zeide hij, maar hij vroeg toen niet naar de heer daar hij 2J/2 st. van gewonnen had. en toen at hij met en toen zij het eeten gedaan hadden vroegen de Heren hem of hij haar keerzen opsteken wilde, neen zeide hij ik zal al mijn keerzen opsteken die ik heb, steek gij uwe kaarzen op. Toen vroegen zij hem of hij dan eens met hun wilde jawel zeide hy en toen gingen zij met hem door drie ijzeren deuren en gooiden die agter het gat toe op slot en toen kwamen zij ineen kamer daar stond een schoffel en zij kregen de schoffel en tilden daar een



	toen stond hij daar te wachten tot het morgen wierdt en toen het dag wierdt zag hij door de muur een kleine opening die er door ouderdom in gekomen was en hij kreeg de schoffel en stak er zoolang in om dat hij er door kon en toen hij er door keek, dat daar een gragt was daar hij dan in valde maar met geluk die gragt was leeg van water en bijna droog en hij liet hem er invallen en toen ging hij naar de heer toe maar die wist niet waar hij bleef want hij had al naar zijn kamer toe geweest toen zeide hij tegen de Heer dat hij wilde nog zoo om de
	steen met op en zij zeiden tegen hem dat daar in die kelder drie kisten stonden de eene kist met Juweelen en de eene met goud en de eene met zilver of hij daar ingaan wilae en helpen de kisten daar met uit neen zeide hij laat een van u er ingaan, ik wil helpen dat zij er uit komen nu zij kregen het er uit en stonden zij daar toen zeiden de Heren tegen hem of hij die kisten bezorgen wilde de eene kist met Juweelen aan de Heer van het slot de eene met goud aan die het te regt bragt en de eene met zilver aan de arm toen zeide hij ja en toen hij het gezegd had was al het volk weg en hij stond daar alleen inde duistere kamer zonder glazen achter die drie ijzeren deuren



	14 dagen en als hij er dan niet weer was dan zoude zijn dogter maar en dan wilde hij het geld hebben.
	Toen ging hij weg en kwam bij een boer en vroeg daar of zij ook wisten wat bang was toen zeide de boer jawel want avonds na 10 uren durven wij niet door ons hof heen lopen Nu dat is goed daar wil ik wel een nacht wezen maar waar is het bij naast? Antw. bij die kromme appelboom goed zeide hij geef mij een deur en leg die inde boom en daar wil ik op zitten en zij bragten een deur in de boom en hij ging er op zitten en toen het nacht werde kwamen daar drie Mans aan en kwamen daar bij de boom en gingen inde boom op de deur bij hem doe zeide hij dat zij moesten hier niet opkomen doe zeiden zij dat wij komen niet bij u maar gij koomt bij ons dat is niet waar zeide hij en toen zij er op waren viel de deur tot de boom uit toen zeide hij gij bent geen menschen want gij zoudt mij de armen en beenen breeken toen het morgen was dagt hij ik zal hun daar wel beter voor krijgen toen ging hij heen en kapte onder wat aan de boom en toen kwamen daar drie kanjes met geld uitrollen toen dagt hij daar heb ik de spook al en ging naar de boer toen zeide boer hoe dat het hem gegaan was* Toen zeide hij goed



	maar zij zonden een de armen en beenen breken, maar gij behoeft niet langer bang te zijnde spook heb ik met genomen dag Boer. Toen ging hij weer na de Heer dat ik wil nu uw dochter trouwen goed zeide de Heer en toen gingen zij naar de drie ijzeren deuren en braken die open en bragten de kisten teregt en toen zij trouwen zouden liet hij zijn vader en broeders weten dat zij daar komen moesten en als zij niet doodt bennen dan wonen zij er nog.



	aar was eenmaal een fßoer die liep op weg bij Dorkwert en daar kwam een heer met leen koetsewagen aan en daar zat de koetsier voor op en de liefknegt stond agter op.
	En toen vroeg de Boer of hij met varen kon. Ja zeide de Heer. En hij ging er inde koets. En bij Kostverloren zeide hij ik moet er uit om mijn behoefte doen en zij hielden de koets stil en de liefknegt dat een zwarte was had ook hoogenoot en de Boer zag hem ook en meende dat het een duivel was maar zeide er niets van tegen de Heer maar nam de drek van knegt ineen zakdoek en kwamen in stad en hij ging na de Apotheker toe en zeide dag manheer Apotheker dag Boer wilt gij ook duivels-drek hebben. Ja zeide hij maar is het regte wel: Ja zei de Boer ik heb gezien dat de duivel het gescheten het en hij kreeg er 1000 gl. voor.
	Eind e
	Veertiende vertelling



	



	laar was eenmaal een ‘schipper die was met zijn schip in zee en toen verongelukte hij met zijn schip en kwam met een stuik van zijn schip aan land drijven en toen kwam hij daar
	aan, land en hij was droevig dat hij zijn schip verloren had en toen kwam daar een zwarte hond hij hem en die vroeg hem wat hem scheelde toen zeide de schipper dat hij kon hem doch niet helpen* toen zeide de hond dat hij zou het hem maar zeggen hij kon hem wel helpen en de schipper meende dat het de Duivel was maar hij zeide het hem in het laatst toch en zeide dat hij zijn schip verloren had en dat hij geen weer krijgen konde. toen zeide de hond dat hij zoude maar een schip bestellen en toen bestelde de schipper hem een schip en toen zij daar met aan het timmeren waren liep de hond daar altijd bij om omdat hij geld voor het schip moest geven en toen het schip klaar was betaalde hij het schip, toen was daar nog geen zeilen en touwen op toen zeide de hond daar hebt gij geld
	Vijftiende vertelling



	



	varen toen zeide de schipper goed en zij staken in zee en toen zij in zee waren zeide de hond dat zij moesten al noord aan zijlen goed zeide de schipper goed. en toen zij drie dagen gezeyld hadden zeide de hond tegen de schipper gij moet u gereed maken wij krijgen een storm vaneen en een halve dag. goed! en toen kregen zij ook de storm en toen de storm over was zeide de hond nu hebben wij een langen tijd mooi weer. en toen zij een tijdlang mooi weer gehad hadden zeide de hond wij krijgen weer storm vaneen dag of drie en de schipper maakte hem weer gereed en toen de storm weer over was zeide de hond nu hebben wij een langen tijd mooi weer en zij kregen ook een langen tijd mooi weer en toen zeide de hond nu krijgen wij een groote storm vaneen week lank dat zij moesten het anker vallen laten en zij maakten haar weer gereed en toen die storm over was zeide de hond nu hebben wij zoo lang mooi weer als wij op zee zijn en toen zij een langen tijd gezeild hadden zeide de hond ziet gy ook haast land neen! zeide de
	koop daar zeilen en touwen voor en toen die er op waren toen zeide de schipper nu heb ik nog geen knegten en geen eeten om op een reis te gebruiken toe zeide de hond daar hebt gij geld koop daar eten voor en huur daar knegten voor en toen het alles klaar was toen zeide de hond nu moet ik ook met



	een grood vuur branden. toen zeide de hond dat is geen vuur maar dat is mijn vaders kasteel dat is goud en daar schijnt de zon op. toen zeilden zij nog een dag of drie en toen kwamen zij bij ’tland maar zij konnen niet digt bij ’tland komen omdat het daar niet diep genoeg was, toen zeide de hond kom schipper wij gaan na land en toen brachten zij haar met de bood na land en toen ging de hond en de schipper na het kasteel en toen zij in het kasteel kwamen was daar geen mensch dan zij met hun beiden en toen zeide de hond nu moet gij drie kwade nagten uitstaan maar gij moet maar stille wezen goed zeide de schipper en toen kwam de nagt aan en toen de kaarsen opkwamen was er een kamer vol volk en toen kregen zij de schipper in handen en kaatsen elkander toe en de eenden ander zode geheele nagt door en toen den dag aanbrak was al dat volk weg en zij waren met hun beiden en des daags aten zij met hun beiden en toen werd het weer avond en toen de kaarsen opkwamen en de tweede nagt ging het weer zo en de tweede nacht zeiden ze dat is een mooie kaatsbal en de derde nagt alweer zoo toen
	schipper toen zeide de hond gij moet vooral noord aan zeilen de schipper meende dat zij naar de hel zeilden en toen zij een dag of drie gezeild hadden zeide de hond ziet gij nog geen land. neen ik zie geen land maar ik zie



	zeide de hond zi zo nu is ’t goed en toen kwamen zij ineen kamer en daar lag een groot zweert op den tavel en toen zeide de hond daar moet gij mij de kop met ofhouwen neen dat kan ik niet doen gij hebt mij zo veel goed gedaan toen zeide de hond anders moet gij de kop of maar het is best dat ik de kop of koom en toen hieuw de schipper de hond den kop af en toen wierd het een mensch. Zi zo zeide de hond nu is het beter dat ik de kop of koom dan gij nu ben ik een mensch en mijn vader die had mij verwenscht ineen schim vaneen hond en op zoo een manier moest ik weer een mensch worden toen was de schipper heel blijde en hij gaf de schipper zooveel geld mede daar hij al zijn levend genoeg aan had. en de schipper ging voort met zijn geld.



	aar was eenmaal een koning en die koning had een dochter en die dochter die wilde gaarne trouwen en die wilde een man hebben die een blou bonte baard
	had en toen was daar omstreeks een gauwdief die had een bloubonte baard en die ging naar het paleis daar de koningsdochter was en hij wandelde voor het paleis en toen zag de koningsdochter de bloubaart en riep hem in het paleis en toen praten zij met malkaar en toen zeide de bloubaard mijn paleis is mooier dan uw vaders paleis en toen ging de bloubaard weg en toen het een wijl tijds verleden was kwam de bloubaard weder en daar wat geweest was toen ging hij weer weg en toen dagt de dochter ik wil het toch weten of zijn paleis mooier is dan mijn vaders paleis en ik liep de bloubaard na dat hij niet wist en toen kwam de dochter bij het paleis en de poort was open en toen ging ik toe de poort in en toen kwam ik bij een deur en die deur die was ook open en toen ging ik daar in en ik zag geen menschen maar er liep een papegaai en ik zeide het is hier veel mooier dan in mijn
	Zestiende vertelling



	vaders paleis en de papegaai die zeide het zal nog wel anders komen en toen kwamen zij nog ineen andere kamer.
	Onvoltooid



	aar waren eenmaal drie keizerlijke soldaten en die | gingen met verlof weg en toen liepen zij een langen tijd en toen kwamen zij in een bos en hun geld was
	op en toen dagten zij kom laat ons wat wilt schieten en toen schoten zij een haas doe zeide de eene ik zal hem wel braden ga gij maar heen en schiet wilt en toen brade de eene de haas ineen pan en toen de haas haast gaar was kwam daar een aardmantje bij hem lopen en die vroeg hem wat braad gij daar, een haas zeide hij, die wil ik hebben zeide het aardmantje Neen! Gij zoudt hem niet hebben en toen kreeg het aardmantje den haas inden bek en ging er met in zijn hooi en toen kwamen de andere beiden en zeiden waar is de haas toen zeide hij doe ik de haas gaar had kwam daar een Aardmantje die zeide die haas wil ik hebben en het aardmantje kreeg hem uit de pan en ging er met
	Zeventiende vertelling



	in zijn hooi toen kwamen de andere beide er aan doe zeide de eene wij hebben nu weer een haas ik zal wel beter oppassen kom laat mij nu oppassen en toen paste hij op en toen de haas haast weer gaar was kwam daar een aardmantje en die zeide wat braad gij daar toen zeide hij een haas toen zeide het aardmantje die haas wil ik hebben toen zeide hij neen, maar het Aardmantje nam hem maar uit de pan weg en ging er met weg.
	Toen kwamen de andere beide soldaten en zeiden hoe gaat het en hij zeide het Aardmantje heeft hem mij weer afgenomen, toen zeide de eerste ik meen dat gij beter oppassen wilde toen zeide de derde nu zal ik de haas eens braden en toen hij de haas omtrent gaar had kwam het Aardmantje er weer aan en toen zeide het Aardmantje wat braad gij daar toen zeide hij een haas, toen zeide hij die wil ik hebben Neen zeide hij en toen het Aardmantje de haas krijgen wilde hieuw hij de baard van het Aardmantje af want zij hadden lange baarden en toen bloede het zoo vreeselijk en toen liep de soldaat dat bloed achterna tot dat het ineen diep gat ging toen ging de soldaat daar ook in en toen hij daar in was kwam hij daar bij een groot kasteel en toen ging hij daar in en toen hij daar in kwam zat daar een koningsdochter in. toen zeide



	en toen kwam de reus in huis en die zeide ik reuk wat wat ruikt gij menschevlees zeide hij O! dat zoude zoo niet wezen zeide de koningsdochter daar zal een vogel langs gevlogen zijn die wat inden bek had en toen kwam de reus er aan en toen hieuw de soldaat hem twee koppen af en toen nog een kop toen was de reus dood en toen sneed hij drie tongen uit die drie koppen en toen gaf de koningsdochter hem een doek daar stond hun naam in en haar vaders naam
	en toen berolde hij de drie tongen inden doek en stak ze in zijn zak en toen kwam hij bij nog een kasteel toen ging hij daar in toen zat daar een konings-dochter en die zeide tegen hem gij zijt een man des doods want mijn man is een reus met vijf koppen, maar daar hangt een groot zwaart als gij dat regeren kunt. Ja zeide hij en toen kwam de reus in huis en die zeide ik reuk wat wat reukt gij zeide de konings-dochter menschevlees zeide de reus O! dat zal zo niet wezen en toen zag de soldaat de reus en toen hieuw de soldaat hem drie koppen af en toen nog twee toen was de reus dood en toen
	de koningsdochter gij zijt een man des doods mijn man is een reus met drie koppen en als die U krijgt dan bent gij een man des doods maar daar hangt een Groot Zwaart dat moet gij zien of gij dat voeren kunt Ja zeide hij



	sneed hij vijf tongen uit die vijf koppen en toen gaf de konings-dochter hem een doek en daar stond haar vaders naam in en hun naam en toen berolde hij de tongen daar in en stak ze in zijn zak en toen ging hij weg en toen kwam hij bij nog een kasteel toen zat daar een konings-dochter en die zeide tegen hem gij bent een man des doods mijn man is een reus met zeven koppen maar daar hangt een groot zwaart dat moet gij zien of gij dat regeren kunt Ja! zeide hij
	en toen kwam de reus in huis en die zeide ik ruik wat wat ruikt gij zeide de konings-dochter menschevlees zeide de reus dat zal dog wel zoo niet wezen Ja zeide de reus en toen zogt de reus en toen zag de reus hem en toen hieuw hij met zijn zwaard vier koppen af en toen kon hij die drie koppen er haast niet of krijgen maar hij kreeg ze in het laatst er dog af En toen sneed hij de zeven tongen er uit en de dochter deed hem een doek daar stond haar naam en haar vaders naam in en hij bewond de tongen inden doek en stak ze in de zak en toen hing daar een fluit en toen blies hij daarop en toen kwamen daar al de aardmantjes aan en zeiden wat beliefd mijn Heer, wat beliefd mijn Heer en dat Aardmantje die zijn baard kwijt was, was er ook bij en toen zeide hij zeg mij het gat waar dat ik



	ingekomen ben, en toen zeiden ze hem het gat en toen riep hij aan de andere twee soldaten of zij er nog waren. En toen waren zij er nog en toen zouden zij malkander er uit hij zen en toen hijsden zij de drie koningsdochters er eerst uit en toen zoude hij er uit



	oen ging de soldaat die daar nog in het gat was na het laatste kasteel en nam de fluit en speelde er op en toen kwamen de Aardmantjes er weer aan en zeiden wat beliefd mijn Heer wat beliefd mijn Heer en toen zeide hij dat gij moet
	mij dat gat zoo groot maken dat ik er met 4 paarden en een koetswagen kan uit rijden. En toen de Aardmantjes aan het graven en toen reed hij er met vier paarden en een koets uit en hij had ook een steern op den Borst zo als een Prins en toen kwam hij bij een herberg en tegen die Herberg over daar was het Paleis van de drie dochters
	en toen de Prins daar was zouden de beide soldaten met twee dochters trouwen en toen liep de Prins daar op het Plein van het Paleis te wandelen en toen zagen de dochters hem en zij hadden alle lieden van dat dorp te gast genood en toen zagen de dochters hem en zeiden tegen haar vader daar is nog een heer die moet hier doch ook komen toen zeide de Heer
	en toen dagt hij dat als zij mij reisvallen lieten dan was ik dood en toen dacht hij dat ik zal er eerst een dikke vlent in leggen en toen hijsden zij de vlent in hoogte en lieten hem weer vallen en gingen met de koningsdochters voort na haar vaders huis.



	



	Jawel en toen zouden zij ook verhalen hoe dat zij de koningsdochters verlost hadden. Toen zeiden zij dat zij hadden de koningsdochters verlost uiteen gat en toen zeide de Heer of zij daar ook bewijs voor hadden Neen was het antwoord en toen begon de Heer te praten en zeide dat hij had eenmaal ook drie koningsdochters verlost en hij had daar bewijs voor en toen de Heer daar eerst komen was hadden zij met elkander een wandeling gehouden* En de laatste koningsdochter die hij verlost had, had hem wat goed in het haar gestrooid en als hij daar met inde zon liep dan blonk het als goud en toen zij daar wandelden zag de dochter wel dat hij die man was omdat het haar zoo blonk
	en het bewijs haalde hij toen voor den dag en zeide daar heb ik een doek daar staat de konings-dochters naam in, en daar staat de naam van haar vader in en de drie tongen van de reus met drie koppen. En daar heb ik een ander doek en daar staat de konings-dochters naam in en haar vaders naam en vijf tongen van de reus met vijf koppen en nog een ander doek daar staat enz. in en 7 tongen van de reus met 7 koppen en die heb ik van die reuzen verlost. En toen waren het die dochters die daar Trouwen zouden. En toen zeide de vader



	van de konings-dochters dat de twee andere soldaten die zouden opgehangen worden. Toen zeide de andere soldaat dat zij zouden ze niet ophangen maar zij zouden de koningsdochters niet trouwen en hij trouwde met de andere konings-dochter en als ze niet doot hennen dan leven zij nog.
	Einde



	



	Dit boek is in December 1928 verschenen bij P. Noordhoff te Groningen. Het is uit de Egyptienne gezet en gedrukt ter drukkerij van H. N. Werkman te Groningen in zeshonderd exemplaren. Vijftig van deze exemplaren zijn genummerd en gesigneerd door den houtsnijder; veertig bevatten één gekleurde houtsnede; in tien exemplaren werden meerdere houtsneden uit de hand gekleurd.
	Colophoon