nand na geweldige pogingen een nieuwe vlucht kreeg door eenige handige manoeuvres, waarbij Gomez zelf had geholpen door gebaar en stem, richtte de stuurman dooreen verkeerde wending van het roer, zeker opzettelijk, de brik dwars. De zeilen, zijdelings door den wind geraakt, kilden zoo snel, dat zij tegen den wind kwamen te liggen rondhouten braken en werden geheel losgerukt. Een onuitsprekelijke woede maakte den kapitein nog wit ter dan deze: met één sprong wierp hij zich op den roerganger en kwam hem zoo woedend met zijn dolk te na, dat hij hem miste, maar hem door de vaart van zijn arm in zee wierp; toen greep hij het roer en trachtte de vreeselijke wanorde te herstellen, die zijn braaf en dapper schip ondersteboven keerde. Tranen van wanhoop welden in zijn oogen op • want wij hebben meer verdriet vaneen verraad, dat een resultaat van onze pogingen verijdelt dan vaneen dreigenden dood. Maar hoe meerde kapitein vloekte, hoe minder men zijn plicht deed. Hij schoot zelf het alarmkanon af, inde hoop. op de kust gehoord te worden. Op dat oogenblik antwoordde de zeeroover, die met een wanhopige snelheid naderde, met een kanonschot, waarvan de kogel op tien vadem van de Saint-Ferdinand in het water
	spatte. . , . , , Voor den donder! riep de generaal, wat is dat goed gemikt. Zij hebben het meer gedaan. . O die ziet u als die praat, mot je je stil houen! antwoordde een matroos. De Parijzenaar zou zelfs niet bang zijn voor een Engelsch schip. Wij zijn uitgepraat, riep de kapitein wanhopig, die na zijn kijker gericht hebben, nog niets van het strand ontdekte.. .. Wij zijn nog verder
	van Frankrijk dan ik dacht. Waarom wanhopen? hernam de generaal. Al uw passagiers zijn Franschen; zij hebben uw schip



	– 0, ga heen, vader! riep de vrouw van den zeemdn. En breng aan mijn zuster, aan mijn broers, aan mijn moeder, voegde zij er bij, die waarborgen van mijn genegenheid. Zij nam een handvol kostbare steenen, halssnoeennbood'd-611’ Wlkkelde,2e in idoek van cachemir en bood dien verlegen haar vader aan. , 'vat zal ik ze van jouw kant zeggen? vroeg hy, schijnbaar getroffen door de aarzeling, die zijn «ïXuSpïkas had gel,!Kd-Tóór zij het woortl Kdk°; dag'gëlS” mijn M ,wijfelen? Ik H,élène’ he™am de grijsaard, haar aandachtig aanziende, moet ik je niet meer terugzien? Zal ik dan nooit weten, wat de reden is geweeft van je vlucht Dat geheim behoort niet aan mij, zei ze oo ernstrgen toon. Als ik het recht zou hebben het ute zeögen, zou ik het misschien nog niet doen. Ik heb tien jaar ongehoord verdriet geleden. CT„C u gling niet V?ort en reikte aan haar vader de rZf hn’ken °Ver’, d!f Voor haar familie bestemd wanen De generaal, door de gebeurtenissen van den rlog ruim van opvatting geworden wat betreft buit, nam de geschenken, door zijn dochter aangebo™!waun 6n S? iejI>te er Senoegen in te den'ken, dat o derden invloed vaneen ziel zóó rein, zóó verheven als die van Helène, de Parijsche kapitein een eerlijk man bleef inden oorlog tegen de Spanjaarden. Zijn sympathie voor de dapperen won het bij hem. Bedenkend, dat hij zich belachelijk zou maken door preutseh te doen, drukte hij den kaper stevig de hand omhelsde zijn Hélène, zijn geliefde docl?- Ïaan hart£fkheid’. fldaten eigm, en liet een traan vallen op dat gezicht, welks fierheid, welks mannelijkheid haar meermalen hadden toegelachen De zeeman, sterk ontroerd, gaf hem zijn kinderen



	om die te zegenen. Eindelijk zeiden allen elkaar voor den laatsten keer vaarwel dooreen langen verteederenden blik. Wees altijd gelukkig! riep de grootvader nog, zich naar het dek spoedend. Op zee wachtte den generaal een bijzonder schouwspel. De Saint-Ferdinand, overgeleverd aan de vlammen, verzengde als een onmetelijk stroovuur. De matrozen, bezig de Spaansche brik te vernielen, bemerkten, dat zij een lading rhum aan boord had, een likeur, waarvan de Othello overvloed had, en vonden het aardig in volle zee een groote punchbowl te 'ontsteken. Het was een nog al vergeeflijk vermaak voor lieden, die door de blijkbare eentonigheid der zee alle gelegenheden aangrepen om m hun leven afwisseling te brengen. Bij het afdalen van de brik inde sloep van de Saint-Ferdinand, bemand met zes forsche matrozen, verdeelde de generaal onwillekeurig zijn aandacht tusschen dien brand en zijn dochter, die op den arm van haar man leunde, beiden achter op hun schip. Bij zooveel herinneringen, bij het gezicht van Hélène’s wit kleed, dat licht inden wind fladderde, en van haar schoone en groote gestalte, vergat hij met de zorgeloosheid van een soldaat, dat hij over het graf van den braven Gomez voer. Over hem heen zweefde een onmetelijke rookkolom als een bruine wolk en de zonnestralen, die haar hier en daar doordrongen, wierpen er dichterlijke' lichtflitsen door. Dat was een tweede hemel, een somber gewelf, waarondei een soort kronen schitterden en waarboven het onveranderlijk azuur van den hemel hing, dat duizend maal schooner leek door die voorbijgaande tegenstelling De grillige tinten van dien rook, beurtelings geel, blond, rood, zwart, nevelig versmolten, bedekten het schip, dat knetterde, kraakte en raasde. Het vuur siste bijtend in het rvant en liep door het vaaruig gelijk een



	Mijn God, zei Moïna, wij hebben er heel slecht aan gedaan, moeder, niet een paar dagen langer m de bergen te blijven! Wij waren er veel beter dan hier Hebt u vannacht dat voortdurend klagen van dat vervloekte kind gehoord en de praatjes van die ongelukkige vrouw, die zeker een dialect spreekt, want ik heb geen woord begrepen van wat ze zei. Wat voor menschen heeft men ons tot buren gegeven! Deze nacht is een van de afschuwelijkste, die ik van mijn leven heb meegemaakt. lk heb niets gehoord, antwoordde de markiezin; maar, kindlief, ik zal de hotelhoudster spreken en haar de aangrenzende kamer vragen; wij zullen dan in dat appartement alleen zijn en geen last meer van buren hebben. Hoe voel je je rtanmorgen? Ben je moe? , , . . Bij die laatste woorden was de markiezin opgestaan om naar het bed van Moïna te gaan. Laat eens zien, zei ze tot haar, de hand van haar dochter vattend. .. O laat het, moeder, antwoordde Moïna, u Pent zoo koud. .... , Hierbij zakte het jonge meisje in haar kussen terug met een beweging van stuurschheid, maar zoo bevallig, dat het voor een moeder moeilijk was er boos om te worden. Op dat oogenblik klonk er een klacht inde naburige kamer, waarvan de zachte en o-erekte toon een vrouwenhart moest verscheuren. ° Maar, als je dat den heelen nacht hebt gehoord, waarom heb je mij dan niet gewekt? We zou-
	Een gekreun, doordringender, dan al het vorige, onderbrak de markiezin, die uitriep: Daar sterft iemand!
	En ze haastte zich weg. Zend mij Pauline! riep Moïna, ik ga mij aan
	kleeden.



	erg leb‘;iemand ” ""‘S hotel ik ! fiep de ei£enares van het wm’ lk ,hek net den burgemeester laten halen. Verbeeld u dat het een vrouw is, een arme ongelukkige d e gisteravond te voet hier is gekomen; zij komt uit Spanje, zonder paspoort en geld. Zij droeg op haar rug een klem, stervend kind. Ik kon over mijn hart verkrijgen haar weg te sturen Van morgen ben ik haar zelf gaan wanten zij gisteren hier aankwam, heeft ze mij vreeselijk van streek gemaakt. Arm vrouwtje! Zij sliep naast 1 aar kind en allebei vochten ze tegen den doo*d' „Mevrouw zei ze, en trok een gouden ring van haar ’lk b^zlt mets meer dan dat, neem die om u e betalen, dat zal voldoende zjjn, ik zal hier niet veng”b!!JVf?‘ Arme kleine! We zullen samen ster-Ik hehh?/ Ze gezegd> toen ze haar kind aankeek. Ik heb haar ring aangenomen, ik heb haar gevraagd Z2ZT’ fVheeft “1J niet 'haar aaam wd-’ gehaakf Ik heb net den dokter en den maire
	Maar, riep de markiezin uit, geef haar alle hulp, die voor haar noodig kan zijn. Mijn God' Mis- SteSi'wat ze°gltljd ï® tC redden! *k zal 11 alles ueraien, wat ze zal verteren. weet n?etmnfr ZC fet.5r nogai trotsch uit en ik iet, of zij iets zal willen aannemen. lk zal haar gaan opzoeken.... in dadelijk ging de markiezin bij de onbekende naar boven zonder, te denken aan het kwaad dat kaar Knnb? die Vrouw kon brokkenen op een oogenbhk, dat men van haar zei, dat ze stierf. De
	, ?! ma rkiezin ging snel naar beneden en vond de hotelhoudster op de binnenplaats tusschen eenige menschen, die aandachtig naar haar schenen te hiis-



	markiezin verbleekte bij den aanbidt dei stervende. Ondanks het vreeselijk lijden, dat de mooie bekken van Hélène had veranderd, herkende zij haar oudste dochter. Bij het gezicht vaneen vrouw int zwart, o-ing Hélène overeind zitten, slaakte een kreet van schrik en viel langzaam op het bed terug, toen zij in die vrouw haar moeder terugvond. , . Kind, zei mevrouw d’Aiglemont, wat heb je noodig! Pauline!.... Moïna!.... met een zwakke stem. Ik hoopte mijn vader terug te zien, maar uw rouw zegt me . Zij bracht het niet ten einde; zij drukte haar kind aan haar hart als om het te verwarmen, kuste het op het voorhoofd en wierp op haar moeder een blik waarin nog het verwijt waste lezen, maar gematigd door de vergiffenis. De markiezin wilde dat verwijt niet zien; zij vergat, dat Hélène een kind was, eens o-ebaard in tranen en wanhoop, het kind van den plicht, een kind, dat de oorzaak van haar grootste ongelukken geweest was: zij ging zachtjes naar haar oudste dochter toe en herinnerde zich alleen, dat Hélène de eerste, haar de vreugden van het moederschap had leeren kennen. De oogen der moeder stonden vol tranen en terwijl ze haar dochter om-
	helsde, riep zij uit: Hélène, mijn kind.... Hélène bleef zwijgen. Zij luisterde naa.r den matsten zucht van 'haar kind. Öp dat oogenblik kwamen Moïna, Pauline, haar kamenier, de hotelhoudster en een dokter binnen. De markiezin hield de ijskoude hand van haar dochter inde hare en bezag haar met een ware wanhoop. Verbitterd door het ongeluk, zei de jonge weduwe, die aan een schipbreuk was ontkomen, terwijl zij van haar geheele mooie gezin slechts één kind kon redden, met een vreeselijke
	Stem tot haar moeder



	Dat alles is uw werk! Als u voor mij geweest was, wat.... Moïna, ga weg. .. ga weg, allemaal! riep mevrouw d’Aiglemont, die de zwakke stem van Hélène verstikte door de luidruchtigheid van de hare. Om ’s hemelswil, kind, hernam zij, laten we op dit oogenblik dien treurigen strijd niet opnieuw beginnen. Ik zal zwijgen, antwoordde Hélène met een bovennatuurlijke poging tot beheersching. Ik ben moeder, ik weet, dat Moïna niet mag Waar is mijn kind?
	. Moïna kwam weer binnen, gedreven door nieuwsgierigheid.
	Zuster, zei dat bedorven kind, de dokter. Alles is nutteloos! hernam Hélène. O waarom ben ik niet op mijn zestiende jaar gestorven, toen ik mij van kant wilde maken! Het geluk bestaat nooit buiten de wetten Moïna jij. Ze suerf, het hoofd buigend over dat van haar kmd, dat zij krampachtig tegen zich hield vastgedrukt. ö
	Je zuster wilde je zeker zeggen, Moïna, hernam mevrouw d’Aiglemont, toen zij in haar kamer was teruggekeerd, waar zij haar tranen den vrijen loop het, dat het geluk voor een meisje nooit te vinden is meen romanesk leven, buiten de geldige begrippen en vooral niet ver van haar moeder.
	TIENDE HOOFDSTUK.
	Op zekeren middag om twaalf uur in ’t begin van de maand Juni 1844 wandelde een dame van onge-



	veer 50 jaar, maar die ouder scheen dan zij was, m de zonnige laan vaneen groot huis inde me Plnmet te Parijs. Na twee of drie keer het zich licht slmge rend pad te hebben afgeloopen, waarvan zij niet afweek, om niet de ramen uit het gezicht te verhezen vaneen vertrek, dat al haar aandacht scheen te bezitten ging zij ineen rustieken, van jonge takken vervaardigden armstoel zitten. Van de plaats, waar die sierlijke zetel stond, kon de dame dooreen der tralies van het hek zoowel de binnen-boulevards zien in welker midden de bewonderenswaardige koepel des Invalides geplaatst is, die zijn gouden boog boven duizenden olmen verheft, een 'bewonderenswaardige aanblik, evenals de minder grootsche van haar tuin, die begrensd werd door den grijzen voorgevel vaneen der mooiste huizen van den taubourg Saint-Germam. Daar was alles stil: de naburige tuinen, de boulevards, het Hotel des Invalides- want in dat voorname kwartier begint de dag eerst om twaalf uur. Op een enkele uitzondering na, als niet een jonge dame een ritje te paard wil doen of niet een oud diplomaat een protocol opnieuw moet opmaken, slaapt alles op 'dit uur, bedienden en meesters, of alles ontwaakt. . Die oude dame, zoo vroeg op, was de markiezin d’Aiglemont, moeder van mevrouwde Saint-tiereen, aan wie dit prachtige huis behoorde. De markiezin had zich alles voor haar dochter ontzegd, aan wie zij haar geheele fortuin had geschonken, terwijl zij voor zich alleen een 'lijfrente behield. De gravin Moïna de Saint-Héreen was het laatste, kind van mevrouw d’Aiglemont. Om haar te doen huwen met een van de doorluchtigste huizen van Frankrijk had de markiezin alles opgeofferd. Niets was natuurlijker: zij had achtereenvolgens twee zoons verloren: de een, Gustave, markies d’Aiglemont was aan de cholera gestorven; de ander. Abel, was voor



	Constantine bezweken. Gustave liet kinderen na en een weduwe. Maarde vrij lauwe genegenheid die mevrouw d’Aiglemont haar twee zoons toedroe°- was nog verzwakt, toen die op haar kleinkinderen overging. Zij ging beleefd om met de jonge mevrouw d Aiglemont, maar zij hield zich aan het oppervlakke gevoel, dat de goede smaak en de conventies ons voorschrijven, jegens onze naasten te betoonen. Daar de geldzaken van haar overleden kinderen goed geregeld waren, had zij voor haar lieve Moïna haar opgespaard geld en haar eigen goederen behouden. Moina, sinds haar kindsheid mooi en aantrekkelijk was voor mevrouw d’Aiglemont altijd een van die aangeboren of onwillekeurige voorliefden geweest, gelijk men die bij moeders vaneen gezin vindt' noodlottige sympathieën, die onverklaarbaar schijnen of die de waarnemers al te goed weten te verklaren. Het bekoorlijke gezicht van Moïna, de klank der stem van dat geliefde meisje, haar manieren, haar loop, haar trekken, haar gebaren, alles verwekte bij de markiezin de diepste aandoeningen, die het hart vaneen moeder kunnen bezielen, verontrusten ë>f bekoren. Het beginsel van haar tegenwoordig leven, van haar leven van morgen, van haar vroeger leven bevond zich in het hart dier jonge vrouw, waarm zij al haar schatten had geworpen. Moïna had ge-' lukkig de vier andere kinderen overleefd. Mevrouw d Aiglemont had werkelijk op de ongelukkigste wijze, zeiden de menschen, een bekoorlijke dochter verloren, waarvan de bestemming bijna onbekend was en een kleine jongen, weggerukt op zijn vijfde jaar dooreen vreeselijke ramp. De markiezin zag zonder twijfel een voorteek en van den hemel inden eerbied, dien het Lot voor haar liefste dochter scheen te gevoelen en dacht maar zelden aan haar kinderen, al gevallen door de luimen des doods en die in haar ziel bleven als de graven op een slagveld, welke



	haast verdwijnen onder de bloemen der weiden. De wereld had de markiezin streng rekenschap van die vergeetachtigheid en die voorliefde kunnen vragen maarde Parijsche wereld wordt voortgesleept door zulk een stroom van gebeurtenissen, modes nieuwe ideeën, dat het heele leven van mevrouw d Aigle mont er in zekeren zin in vergeten moest worden. Niemand dacht er aan haar te beschuldigen vaneen koelheid, een vergetelheid, waarin niemand belang stelde terwijl de levendige teederheid voor Moma veler aandacht trok en al de heiligheid had vaneen vooroordeel. Overigens kwam de markiezin weinig onder de menschen; en voor.de meerderheid der families, die haar kenden, scheen zij goed, zacht, vroom toegevend. En dan: moet men met een zeer levendige belangstelling hebben om zich verder te verdiepen dan in die schijnbaarheden, waarmee de maatschappij tevreden is? Verder: hoe vergeeft m niet de grijsaards, die zich terugtrekken als schaduwen en niet meer dan een herinnering willen zpn Kortom, mevrouw d’Aiglemont was een mode , met welgevallen aangehaald door de kinderen bij hun vaders, door de schoonzoons bij hun schoo”™? Zij had vóór den tijd haar goederen aan Moma ge schonken, tevreden met het geluk van de jonge gravin en alleen levend door haar en voor haas. Ais voorzichtige oude heeren, venijnige ooms dit gedrag brandmerkten met de woorden: ’’MevroU™ mont zal er misschien eens berouw van hebben van haar fortuin beroofd te zijn ten gunste van haar dochter; want, als zij goed het hart van mevrouw de Saint-Héreen kent, kan zij dan zijn van de moraliteit van haar schoonzoon. verwekte dit tegen die profeten een algemeen ~Weg met dezen!” en het regende van alle kanten loftuitingen op
	– Men moet dit mevrouwde Saint-Héreen na-



	geven, zei een jonge vrouw, dat haar moeder niets om haar veranderd zag. Mevrouw d’Aiglemont is haoar S Jt-loed gdTVest; zii heeft een rijtuig tot !jls vroecJrkkmff 60 °Veral inde wereld k°men inde Italiaansche opera, antwoordde nee zacht een oude parasiet, een van die lieden welke het recht meenen te hebben hun vrienden met scherpe zetten te verrassen onder het voorwendsel er een bewijs van onafhankelijkheid van geest door te geven. De douairière houdt alleen van muziek en doet er rare dingen om voor haar bedorven kind. Zii was in haar tijd zoo’n goede musicienne! Maar daar de loge van de gravin altijd overstroomd is oor jonge vlinders en zij er dat dametje zou hinderen, van wie men al spreekt als vaneen groote coquette, gaat de arme moeder nooit naar de Itahaansche opera. Mevrouwde Saint-Héreen, zei een huwbaar meisje heeft voor haar moeder heerlijke avonden een salon, waar heel Parijs komt. „ 7~ Ben salon, waar niemand op de markiezin let antwoordde de parasiet. Mevrouw d’Aiglemont is werkelijk nooit alleen, zei een fat, die de partij der jonge dames koos. s (Ochtends, antwoordde de oude opmerker zacht, s ochtends slaapt de lieve Moïna. Om vier uur is de dierbare Moïna in het Bols de Boulogne. s Avonds gaat de lieve Moïna naar het bal of naar de opera-bouffe Maar het is waar, dat mevrouw d Aiglemont de gelegenheid heeft haar lieve dochter te zien, terwijl die zich kleedt of gedurende het diner, als de heve Moïna toevallig met haar lieve moeder eet. Aog geen acht dagen geleden, mijnheer, zei de parasiet, een verlegen gouverneur bij den arm erii%ZdjJer! nieuweling jn dat huis, zag ik die arme moeder treurig en alleen aan den hoek van den



	haard zitten. „Wat scheelt u?” vroeg ik. De markiezin keek mij glimlachend aan, maar ze had zeker gehuild ,Ik dacht, zei ze tegen mij, dat het heel gek is alleen te zijn, als je vijf kinderen gehad hebt. Maar dat ligt in onze bestemming! En dan ben ik geluk kier als ik weet, dat Moïna zich amuseert! Zij Icon mfi’ in vertrouwen nemen, die vroeger haar man heeft gekend, ’t Was een arme vent, en het was heel gelukkig voor hem haar tot vrouw te hebben gehad, hij had zeker aan haar zijn pairschap en zijn positie aan het Hof van Karei X te danken. Maar er sluipen zooveel dwalingen inde g-espi kken van de menschen, er ontstaan licht zulke groote rampen, dat de geschiedschrijver der zeden verplicht is wijselijk de verzekeringen te wegen die onnadenkend door zooveel achteloozen geuit worden Tenslotte mag men misschien nooit uitspreken wie ongelijk of gelijk heeft: het kind of de moeder. Tusschen -die twee harten is slechts een rechter mo gelijk Die rechter is God! God, die vaak wraak neemt inden schoot der gezinnen en zich eeuwig bedient van de kinderen tegen de moeders, van de vaders tegen de zonen, van de volken tegen de koningen, van de vorsten tegen de naties, van alles t men alles, die inde wereld de ouderen doet verdwijnen om er de jongeren voorin de plaatste stellen, gelijk inde lente de jonge bladeren de oudere ver dringen, en die handelt met het oog op een onveranderlijke orde, voor een bepaald doel, Hem alleen bekend. Zeker gaat alles in Zijn binnenste om of beter nog: keert er in terug. Die godsdienstige gedachten, zoo natuurlijk voor het gemoed van oude menschen, kwamen en gingen inde ziel van mevrouw d’Aiglemont; zij waren er half verlicht, soms verzwolgen, dan weer geheel ontvouwen als bloemen aan de oppervlakte van het water, bewogen gedurende een storm. Zij was \e



	dochter verzocht een zin te herhalen, waarvan zij niets kon verstaan, gehoorzaamde de gravin, maar met zulk een uitdrukking van tegenzin, dat mevrouw d’Aiglemont wel oppaste op haar bescheiden bede terug te komen. Sinds dien dag zorgde de markiezin er voor, wanneer Moïna een gebeurtenis vertelde of sprak, dichtbij haar te komen: maar vaak scheen de gravin de gebrekkigheid te vervelen, die zij zonder nadenken aan haar moeder verweet. Dit voorbeeld onder duizend kon alleen het hart eenei moeder treffen. Al die dingen waren misschien aan een toeschouwer ontsnapt, want het waren feiten die alleen een moeder kon voelen. Zoo had eens, toen mevrouw d’Aiglemont haar dochter vertelde, dat de prinses de Cadignan haar kwam opzoeken, Moma verbaasd uitgeroepen: „Wat! Is zij voor u gekomen!” De manier, waarop die woorden gezegd werden, de nadruk, dien de gravin er aan gaf, schilderden’met lichte tinten een verwondering, een voorname minachting, die voor altijd jonge en teere halten menschlievemdheid zouden.doen vinden inde gewoonte, krachtens welke de wilden hun grijsaards dooden, als zij zich niet meer kunnen vasthouden aan den tak vaneen sterk geschudden boom. Mevrouw d’Aiglemont stond op, glimlachte en verwijderde zich, waarna zij in schreien uitbarstte. Overstelpt door haar herinneringen vond mevrouw d’Aiglemont een van die microscopische feiten terug, zoo stekend, zoo wreed, waarin ze nog nooit zoo goed als op dat oogenblik de mensche'lijke minachting, verborgen onder die glimlachjes, had gezien. Maar haar tranen droogden, toen zij de zonneblinden hoorde openen voor de kamer, waar haar dochter sliep. Zij liep op het huis toe, zich naar de ramen richtend langs het voetpad, dat langs het hek liep, waarvoor zij zoo pas gezeten was. Bij het loopen merkte zij de bijzondere zorg op, waarmee de



	tuinman het zand van dat pad opgeharkt had, dat sinds kort vrij slecht was onderhouden. Toen mevrouw d Aiglemont onder de ramen van haar dochter kwam, gingen de blinden weer snel dicht. Moïna, zei ze. Geen antwoord.
	Mevrouwde gravin is in het kleine salon, zei de kamenier van Moïna, toen de markiezin, weer in luJh vroeg of haar dochter was opgestaan Mevrouw d’Aiglemont’s hartwas te vol en zii was teveel met het hoofd bezig op dat oogenblik om over die zoo onbeduidende omstandigheden na te denken; zij ging snel het kleine salon binnen, waar zij de gravin in ochtendjapon aantrof, met een muts slordig over het ordelooze kapsel geworpen, de voeten in pantoffels, met den sleutel van haar kamer in haar ceintuur, op het gezicht bijna stormachtige gedachten en een verhoogde kleur. Zij zat op een divan en scheen na te denken. ~ Waarom komen er menschen? zei ze barsch Ah is u het, moeder, hernam ze verstrooid, na zichzelf inde rede gevallen te hebben. Ja, kind, ’t ;is je moeder.... De toon, waarop mevrouw d’Aiglemont die woorden uitsprak, schilderde een uiting van het hart en een innerlijke aandoening, waarvan het moeilijk zou zijn een denkbeeld te geven zonder het woord heiligïeid te gebruiken. Zij had inderdaad zoo iets moederlijks in haar houding en stem, dat haar dochter er door getroffen was en zich tot haar keerde met een beweging, die tegelijk eerbied, onrust en spijt ntdrukte. De markiezin sloot de deur van dat salon waarin niemand kon binnenkomen zonder geraas te veroorzaken inde vertrekken daarvoor. Die afstand verzekerde tegen alle onbescheidenheid. Kind, zei de markiezin, het is mijn plicht je voor e ichten ineen van de gewichtigste crisissen



	d Aiglemont te halen. De jonge markiezin en haar kinderen kwamen tegelijkertijd met de dokters en vormden een vrij indrukwekkende, zwijgende, onrustige vergadering, waarbij zich nog de bedienden voegden. De jonge markiezin, die geen enkel geluid hoorde, kwam zachtjes aan de kamerdeur kloppen. Daarop stiet Moïna, zeker door haar smart ontwaakt, de twee deuren snel open, wierp een verbijsterden blik op die familievergadering en vertoonde zich ineen wanorde, die luider sprak dan de taal. Bij den aanblik van dat belichaamde berouw, bleef iedereen zwijgen. De markiezin lag stijf uitgestrekt op naar doodsbed. Moïna leunde tegen den deurpost, keek haar familieleden aan en zei met heesche stem• Ik heb mijn moeder verloren!



	DE VERLATEN VROUW



	



	DE VERLATEN
	VROUW
	N.V. UITGEVERS-MAATSCHAPPIJ „MINERVA” AMSTERDAM
	HONORÉ DE BALZAC



	I.
	In 1822, bij het begin van de lente, zonden de Panische doktoren een jongeman, die herstellende was vaneen ziekte, veroorzaakt door wat veel studie ot te zwaar leven misschien, naar het lage gedeelte van Normandië, om daar geheel op krachten te komen. Ziin herstel eischte een volkomen rust, zachte voeding, koude lucht en de totale afwezigheid van emoties De vette landouwen van le Bessin en het eentonige bestaan der provincie schenen daartoe gunstig te zijn. Hij kwam te Bayeux, een lief stadje op twee mijl van zee gelegen, bij een van zijn nichten, die hem ontving met die hartelijkheid eigen aan heden die gewoon zijn teruggetrokken te leven en voor wie de komst vaneen Bloedverwant of vaneen vriend tot een buitenkansje behoort. Op een paar gewoonten na lijken alle kleine steden op elkaar. Na meerdere avonden te hebben dooigebracht bij zijn nicht, mevrouwde Sainte-Severe of bij lieden, die haar gezelschap uitmaakten, had die jonge Parijzenaar, mijnheer baron Gaston de Nueil genaamd, weldra de menschen leeren kennen, die deze besloten groep voor heel de stad hield. Gaston de Nueil zag daarin den onveranderhjken kring van personen, welke de opmerkers terugvmden inde talrijke hoofdsteden van die oude staten, welke het voormalige Frankrijk vormden Ten eerste was dit de familie, wier adel, vijttig mijlen verder onbekend, in het departement voor onaantastbaar doorgaat en van den hoogsten ouder-



	Ten slotte worden twee of drie geestelijken in dat élite-gezelschap ontvangen ter wille van hun stool of omdat zij geestig zijn en omdat die voorname lieden, die zich onder elkaar vervelen, het burgerlijke element in hun salons binnenvoeren, zooals een bakker gist in zijn deeg doet. De som van intellect, in al die hoofden vergaderd, bestaat uiteen zekere hoeveelheid ouderwetsche ideeën, vermengd met eenige nieuwe, die ’s avonds gemeenschappelijk door elkaar worden gemengd. Als het water vaneen kleine baai hebben die gedachten hun dagelijksche vloed en eb, hun eeuwige, altijd gelijke beweging: wie er vandaag den hollen weerklank van hoort, wordt dien morgen, binnen een jaar, altijd weer gewaar. Hun onwrikbare beoordeelingén over de ondermaansche dingen vormen een traditioneele wetenschap, waaraan geen sterveling een druppel geest kan toevoegen. Het leven van die gewoonte-menschen draait rond ineen sfeer van sleur even onveranderlijk als hun godsdienstige, politieke, zedelijke en letterkundige meeningen. Wordt een vreemde tot die groep toegelaten, dan zal iedereen hem niet zonder een zekere ironie zeggen: „U zult hier niet het schitterende van uw Panische wereld vinden!” en iedereen zal de levenswijze van zijn buren veroordeelen, terwijl hij tracht te doen gelooven, dat hij een uitzondering in dat gezelschap vormt, dat ‘hij zonder succes trachtte te verjongen. Maar, als de vreemdeling bij ongeluk door een of andere opmerking de meening versterkt, die deze menschen wederzijds omtrent elkaar koesteren gaat hij dadelijk voor een deugniet door zonder God of gebod, voor verdorven Parijzenaar, sooals die Parijsche lui over het algemeen zijn. Toen Gaston de Nueil in dat wereldje verscheen, waar de etiquette streng gehandhaafd werd, waar elk ding in het leven in overeenstemming was met



	S* ,alles openbaar werd gemaakt, waar ak£S en de eindwaarden opgemaakt werden als de fondsen van de Beurs op de laatste krantenpagina, was Ihy bij voorbaat gewogen op de onfeilbare weegschalen der Bayeusche opinie. Zijn nicht mevrouwde Sainte-Sevère, had al het bedrag van zijn fortuin genoemd, dat van zijn verwachtingen KOO °P ziJ'n kennis, zijn beleefdheid en bescheidenheid gebluft. Hem viel de ontvangst ten deel, waarop hij precies recht had, en hij werd er als een goed edelman in opgenomen zonder drukte, daar h,j pas drie-en-twintig jaar wasmaar zekere jonge dames en eenige moeders keken i iefnaan;,?lJ trok achttienduizend livres rente m de vallei d Auge en zijn vader moest hem vroeg of laat het kasteel van Manervflle met al zijn toebehooren nalaten. Wat zijn ontwikkeling, zijn politieke toekomst, zijn persoonlijke waarde betreft daar was geen sprake van. Zijn landerijen waren’ goed en zijn pachthoeven waren heel solide- er hadden uitstekende aanplantingen plaats gehad; de herstellingen en de belastingen drukten op de pachters • de appelboomen waren acht-en-dertig jaar oud; ten slotte was zijn vader aan ’t onderhandelen om tweehonderd morgen bosch, aan zijn park grenzend 'te koopen, die hij met muren wilde omringen Ln hoop op ministerschap, geen menschelijke roem kon tegen zulke voordeelen opwegen. Hetzij uit boosaardigheid, hetzij uit berekening, had mevrouwde oainte-Severe met van den oudsten broeder van Gaston gesproken en ook Gaston had er geen woord van gerept. Maar die broeder was een borstlijder en scheen weldra begraven, beweend en vergeten te zulen worden. Gaston de Nueil begon zich met die lieden te amuseeren ; hij teekende er om zoo te zeggen de gestalten vanuit in zijn album, smakelijk raak met hun hoekige, gekromde, gerimpelde gezichten, met



	de leuke eigenaardigheid van ihun gewoonten en hun tics' hij schepte vermaak inde Normamsmen van hun’ dialect, inde bekrompenheid hunner ideeen en karakters. Maar na een oogenbhk dat bestaan aanvaard te hebben gelijk aan dat van eekhoorns bezig in hun kooi rond te draaien, voelde hij het gebrek aan tegenkantingen ineen bij voorbaat gestremd leven als dat van de devoten, diep verborgen inde kloosters, en verviel ineen crisis, noch vam verveling, noch van weerzin, maar die bijna al de gevolgen er van met zich voert. Na het lichte lijden door dien overgang voltrok zich voor het individu het verschijnsel van zijn overplanting op een hem vijandig terrein, waar hij uitteren en een verschrompeld leven leiden moet. Wanneer werkelijk mets hem aan die wereld ontrukt, neemt hij er onbewust de gewoonten van aan en schikt zich naar haar leegheid, die hem overweldigt en vernietigt De longen van Gaston wenden reeds aan die atmosfeer. Bereid om een soort plantaardig geluk te smaken in die dacmn, doorgebracht zonder zorgen en zonder gedachten, begon hij de herinnering te verhezen aan die beweging van het sap, die gestadige bevruchting der geesten, waarmee hij zich zoo enthusiast had ingelaten inde Parijsche sfeer, en hij zou tusschen die fossielen versteenen, er voor altijd tusschen blijven als de metgezellen van Ulysses. tevreden met hun zwaar omhulsel. Op zekeren avond zat Gaston de Nueil tusschen een oude dame en eender vicarissen-gene raai van de diocees ineen salon met grijs geschil derde lambrizeeringen, bevloerd met groote, witte aarden tegels, versierd met eemge famihe-portretten en voorzien van vier speeltafels, waarom zestien personen praatten onder het whisten. Daar aan mets denkend, maar onder het gebruiken vaneen van die uitmuntende diners, de toekomst van 4?" ,dag m G,6 provincie, betrapte hij er zich op, dat hij de gewoon-



	ten van de streek rechtvaardigde. Hij zag in, waarmenschen er mee voortgingen zich te bedienen van de kaarten van den vorigen avond, ze neer te gooien op versleten kleedjes en hoe zij er toe kwa? niet ™e.er voor zichzelf toilet te maken noch voor anderen. Hy vermoedde ik weet niet wat voor wijsgerigheid m die eenvormige beweging van dat leven ineen kringetje, inde kalmte der logische gewoonten en inde onbekendheid met buitensporige SÏnH Eind<rkJk begreep hij haast de nuttelooï tochJnh weelde' De stad Parijs met haar hartstochten, haar onweders en genoegens was in zijn Pfrf 1 meer dan een herinnering uit zijn kindiheid. Hy bewonderde te goeder trouw de roode handen, het bescheiden en schuchter uiterlijk eener jon^e nnlwi maa7unuher? ,het gelaat biJ den eersten blik onbeduidend had geleken, de manieren zonder gratie v!fniehed auipathiek en v°lstrekt belachelijk van voorkomen. Het was met hem gedaan . ~ ,Is u? &isteren niet mevrouwde Beauséant gaan bezoeken , zei een oude vrouw-tot het hoofd van het vorstelijk huis uit de streek. r^~ü;;Ikn!)eu cr vanmorgen heengegaan, antwoordde hij. Ik heb haar erg treurig en zoo lijdend gevonden dat ik haar niet kon doen besluiten morgen bij ons te komen dineeren. g . Pjj mevrouwde Champignelles? riep de dommere, een soort verrassing toonend. By mijn vrouw, antwoordde de edelman rustig. Is mevrouwde Beauséant niet uit het huis van en°fing^ne? Van kouwelijke zijde, zeker; maar enf n, die naam maakt alles goed. Mijn vrouw houdt bng Teen? toT*** “ di' danK is aI “° . B,j die laatste woorden keek de markies de Ghampignelles met een kalm en koel uiterlijk de personen aan, die naar hem luisterden, terwijl zij zijn gedach-



	'hoorde u «fSïJ m d S€m Van ZlJn buurvrouw hoorde, luisterde met meer naar haar. Hij gin? op in duizend fantasieën. Bestaat er een ander woord om de aantrekkelijkheden vaneen avontuur uitte drukken op het oogenblik, dat het tot de verbeelding glimlacht, op het moment, dat de ziel van vage vefwachtingen, onverklaarbare gelukzaligheden* angsten, gebeurtenissen een besef krijgt zonder datS de grilligheden van dat tooverbeeld voedt of tast tegt? De geest fladdert dan, broedt onmogeWke' m S Ma7rï“l?l,etdek,k taSS m kiem. Maar misschien bevat de kiem de geheele passie gelijk een korrel een schoone bloem met haar geuren en haar rijke tinten. De Nueil wTst niet dS mevrouwde Beauseant naar Normandië gevlucht niflna Cen SCha”daal- dat de vrouwen bejden en veroordeelen vooral, wanneer de verleidingen van de jeugd en de schoonheid den misstap die dit veroorzaakten, bijna rechtvaardigen Er is’ een °"b^riJPe'llike toovermacht in elk soort be roemdheid waaraan die ook verschuldigdTfiS schijm, dat voor de vrouwen, als vroeger voor de mihes, de glorie vaneen misdaad er de schande van uitwischt. Gelijk dit of dat geslacht trotsch is nn zijn afgehouwen hoofden, wordt een Hete jonge vrouw aantrekkelijker door den noodlottigen faam vaneen ongelukkige liefde of een afschuwehfe trouweloosheid. Hoe meer zij te beklagen is deSJ te btSreliikmtotohl€dVer7ekt Zij‘ Wij Zijn 2irjk voor de dmgen, voor de alledaagsche <retokken e?..avonturen- Door de blikken tot ons te kelhk w?Unen V gr°OL Moet men zich met werkelijk boven de anderen verheffen om er door onw njtn'JvoÜ'f Nl' ï,"? d' oZISSt rig een gevoel van eerbied voor al wat zich groot vragengeOnadatZOnderKn Ved naar de middelen te i ragen. Op dat.oogenblik voelde Gaston de Nueil



	zich tot mevrouwde Beauséant aangetrokken door den geheimen invloed van die redenen of misschien door de nieuwsgierigheid, door de behoefte aan zijn toenmalig bestaan iets belangwekkends te verleenen, kortom door die menigte onzegbare motieven, waarvoor het woord noodlot vaak dient om ze uitte drukken. De vicomtesse de Beauséant was opeens voor hem gerezen, omringd door tal van deerlijke beelden: zij was een nieuwe wereld, zij moest zonder twijfel anders zijn dan de dames die Gaston in dat onbeduidend salon zag; kortom, dat was een vrouw en hij had nog geen vrouw ontmoet m die koude wereld, waar de berekeningen de gevoelens vervingen, waar de hoffelijkheid slechts een van haar plichten was en waar de eenvoudigste denkbeelden iets te kwetsends hadden om aanvaard o uitgesproken te worden. Mevrouwde Beauseant deed in zijn ziel opnieuw de herinnering aan zij droomen van jonkman en zijn levendigste hartstochten, e-en poosje ingeslapen, ontwaken. Gasto de Nueil werd gedurende het overige van de soiree verstrooid Hij dadht aan het middel om met mevrouwde Beauséant kennis te maken en hij vond er geen. Zij ging voor zeer geestig door. Maar, indien eeestige vrouwen zich door oorspronkelijke of fijne gedachten laten verleiden, zijn zij veeleischen en weten zij alles te raden; bij haar bestonden er dus evenveel kansen om te verliezen als om te slagen in zijn moeilijke onderneming om bij haar inde gunst te komen. Bovendien moest de vicomtesse bij den trots in haar toestand de waardigheid voege , die haar naam haar gebood op te houden De diepe afzondering, waarin zij leefde, scheen de min. slagboom te zijn, tussdhen haar en de wereld opgericht. Het was dus haast onmogelijk voor een onbekende, tot welke goede familie hr) ook behoor e om tot haar te worden toegelaten. Toch lichtte de



	smaak of die niet goed stond, te ieeiien! De trotheH Ï ?“;,TS 'J,l'lheid *evleid werd ge, heel het slachtoffer van die hefdes-diplomatie die aan een jongen man al de zekerheid en de groote veinzerij verleent vaneen oud gezant. Hij tSte wel inde geheimen van Gaston door J dringen maar deze niet zeer geneigd hem die te zeggen stelde normandische phrases tegenover de handige vra- P van ,den deer de Champignelles, die hem als Fransch ridder huldigde om zijn kieschheid. Dadelijk ging de markies naar Courcelles met ?rarhfPOed’ mannen van zekeren leeftijd betrachten om lieve vrouwen van dienst te zijn. Inden oestand, waarin mevrouwde Beauséant zich bevond, was een boodschap van deze soort er een die haar nieuwsgierig moest maken. Daarom, hoewel zii, haar herinneringen raadplegend, geen reden zaoie de Nueil tot haar kon voeren, had zij geen enkel sfchTr„r ',em na evenwel v00r,,” D Tr f'Jn p°s,t« de wereld te hebben gevraagd. Toch waS zij begonnen met te weigeren – oen had zij dit punt van welvoeglijkheid met dé Champignelles behandeld, terwijl zij hem ondervroeg om te weten te komen, of hij de beweegreden va? dat bezoek kende; daarna was zij op haar weigering teruggekomen. De discussie en de gedwongen scheidenheid van den markies hadden haar nieuwsgierigheid geprikkeld. S De Champignelles, die niet belachelijk wilde schiiïfV?rde aISf Wel inplidht maar bescheiden man, dat de vicomtesse volkomen het doel van dat bezoek moest kennen, hoewel zij er geheel te goeder trouw naar raadde zonder het te vinden Mevrouwde Beauséant zocht betrekkingen tusschen Gaston en menschen, die hij niet kende, verloor zich !" °n™?/]V.k<: onderstellingen en vroeg zich lf af’ of 2IJ de Nueil ooit had gezien. De echtste of



	hlToen Gaston vernam, dat hij de vicomtesse kon bezoeken, was hij tegelijk in verrukking zoo snel een vurig gewenscht geluk te smaken als hij er zo derling verlegen mee was een ontknooping voor zijn list te scheppen. .. , Kom, haar bezoeken, herhaalde hij, haai bezoeken, dat is alles! .. ■ ~ , Toen hoopte hij, terwijl hij de deur van Courcelles doorging, een redmiddel te vinden om den gordiaanschen knoop los te maken, dien hij zich zelf getrokken had. Gaston behoorde tot degenen, die geloovend aan de almacht der noodzakelijkheid, altijd doorzetten; en op het laatste oogenblik pal voor het gevaar gekomen, worden zij erdoor bezield en vinden krachten om het te overwinnen Hij besteedde een bijzondere zorg aan zijn toilet. Hij verbeeldde zich als de jongelieden dat zijn succes vaneen goed of slecht zittenden haarlok afhing, met wetend dat inde jeugd alles bekoring en aantrekkelijkheid is. Overigens laten superieure vrouwen, die op mevrouwde Beauséant gelijken, zich alleen verleiden door de bekoring van den geest en den adel van karakter. Een groote natuur streelt haar ijdelheid, belooft haar een grooten hartstocht _en schijnt de eischen van het hart te moeten inwilligen. De geest amuseert ze, beantwoordt de fijnheden van haar aard en zij gelooven, dat ze begrepen worden. En wat willen alle vrouwen anders dan geamuseerd, begrepen of aangebeden te worden? Maar men moet wel over de dingen van het leven hebben nagedacht om de groote coquetterie te begrijpen, diehhete waarloozen van de kleedij en de terughoudendheid van den geest bij een eerste ontmoeting met zich
	de handigste liefdebrief had zeker niet zooveel uitwerking gehad als dit soort stom raadsel waarmee mevrouwde Beauséant zich herhaalde malen bezig-



	brengen. Wanneer wij sluw genoeg worden om knappe politici te zijn, zijn wij te oud om van onze ervaring profijt te kunnen trekken. Terwijl Gaston zijn geest genoegzaam geringschatte om zijn verleidelijkheid aan zijn kleeding te ontleenen, maakte mevrouwde Beauséant bij instinct werk van haar toilet en zei, terwijl zij haar kapsel in orde bracht: Ik wil er toch niet uitzien om bang van te worden.
	De /Nueil had m zijn geest, zijn persoonlijkheid en zijn manieren dien naïef-oorspronkelijken trek, die een soort van fijnheid schenkt aan de gewone gebaren en denkbeelden en het recht geeft alles te /-ï'Ippcn en alles goed te laten keuren. Hij was ontwikkeld, helder van inzidht, met een gelukkig en bewegelijk gezicht, gelijk zijn voor indrukken Vatbare ziel. Er was hartstocht, teederheid in zijn levendige oogen, en zijn hart, inden grond goed, verloochende die Het besluit, dat hij nam bij het binnengaan van Courcelles was dus in harmonie met den aard van zijn vrijmoedig karakter en zijn brandende verbeelding. Ondanks de stoutmoedigheid van de liefde kon hij toch niet een geweldig hartkloppen bedwingen, toen hij, na een groote binnenplaats te zijn overgegaan, afgeteekend als een Engelsche tuin, ineen zaal kwam, waar een kamerdienaar, die hem zijn naam had gevraagd, verdween en terugkwam om hem binnen te brengen. Mijnheer de baron de Nueil. Gaston trad langzaam binnen maar elegant genoeg, een optreden, dat nog moeilijker is ineen salon, waarin zich een vrouw bevindt dan ineen, waar ei twintig zijn. Bij den hoek van den schoorsteen, waar ondanks het seizoen een groote haard brandde en waarop zidh twee aangestoken kandelabres bevonden, die een zacht licht verspreidden, bemerkte



	hij een jonge vrouw ineen bergère gezeten met zeer hoogen rug, waarvan de lage zitting haar toestond aan haar hoofd verschillende houdingen te geven, vol gratie en sierlijkheid, het voorover te buigen, het te laten hangen en het smachtend weer op te heffen, of het een zware last was: verder om de voeten' te buigen, ze te laten zien of ze terug te trekken onder de lange plooien vaneen zwart kleed. De vicomtesse wilde het boek, dat zij las, op een kleine ronde tafel leggen; maar daar zij meteen het hoofd naar de Nueil had gekeerd, viel het op den grond tusschen de tafel en de bergère. Zonder over dit voorval verrast te schijnen, richtte zij zich weer op en boog om den groet van den jongen man te beantwoorden, maar op een bijna onmerkbare manier en zonder van haar stoel op te staan, waarin zij gedoken bleef. Zij bukte zidh en pookte druk in het vuur; toen boog zij zich, raapte een handschoen op, dien zij achteloos aan de linkerhand deed, terwijl zij den anderen zocht met een snel weer teruggetrokken blik, want met haar rechterhand, bijna doorschijnend en blank, zonder ringen, fijn gevormd, met spitse vingers en waarvan de rosé nagels een volmaakt ovaal vertoonden, wees zij een stoel aan als om Gaston te zeggen, dat hij zou gaan zitten. Toen haar onbekende gast gezeten was, keerde zij het hoofd naar hem toe met een coquette beweging als om verklaring van zijn komst te vragen; die beweging maakte deel uit van die welwillende bedoelingen, van die sierlijke maar afgemeten gebaren, gekregen door de eerste opvoeding en het steeds gewoon zijn aan dingen van goeden smaak. Die bewegingen volgden elkaar snel op ineen oogenblik, zonder schokken of heftigheid en bekoorden Gaston door die mengeling van oplettendheid en achteloosheid, die een lieve vrouw weet te voegen bij de aristocratische manieren van voornaam gezelschap. Mevrouwde Reau-



	verdragen vaneen huwelijk, opgeleed dnnr a venties. Als we arhttien L uPseiega door de conjonge meisM «V- arme doen. Ik heb de wetten , Wat men ons laat de wereld heeft mij gestraTt geschonden> bei. Ik heb het geluklezoctó ïl i aren quitte alleg?S^dt? -siff siffarrofuurTkl
	nooit moest verlaten in dJ’ een ,man 6611 vrouw bevond. Ik ben verlaten to^stand.’ waarin ik mij hebben. Ja, ik ben zeker fel- orden’ 'k zal mishaagd andere Li der „aS" f »f weest te opofferend of te veeleischlnd fk ZIjI! P" met. Het ongeluk heeft mij voorShc£ Lf et hjd aanklaagster ei °?r&<Jicht Na langen neergelegd de eeniuste m' n j*lJn beb Ic er m>j bij slaaf geweest mi;??, Ik bed*dus ken. Zij, die mïi zuilen tyran had moet“ veroordeelen, maar zii /nlUo™’ Zuden m'j_ kunnen heeft mij geleerd mii niet 0 acbten- lijden bloot te stellen datdc d£ mogelijkheid dat ik nog S’na dè tónen ï Ik begriJP ™t, eerste acht dagen die hebben geduld van de vreeselijkste in het leven van 1S gCVolgd ZIJn> de op a oogiM,



	houden de stilte te verbreken, door met een bevende stem te zeggen:
	Sta mij toe, mevrouw, mij over te geven aan een van de hevigste aandoeningen van mijn leven door u te bekennen, wat u mij doet gewaar worden. U maakt mij het hart grooter! Ik voel in mij de begeerte om mijn leven er aan te wijden u uw verdriet te doen vergeten, u lief te hebben voor al degenen, die u hebben gehaat of gekwetst. Maar het is een heel onverwachte ontboezeming, die heden niets rechtvaardigt en die ik zou moeten....
	Genoeg, mijnheer, zei mevrouwde Beauséant. Wij zijn allebei te ver gegaan. Ik heb de weigering, die mij is opgelegd, willen meedeelen en geen huldigingen voor mij willen uitlokken. De coquetterie gaat alleen de gelukkige vrouw goed af. Geloof me, laat ons vreemden voor elkaar blijven. Later zult u weten, dat men geen banden moet vlechten, als die noodzakelijk eens moeten breken.
	Zij zuchtte licht en haar voorhoofd fronste zich om dadelijk weer zijn reinheid van vorm te hernemen.
	Welk een lijden voor een vrouw, hernam zij, den man niet te kunnen volgen, dien zij in al de phases van zijn leven lief heeft. Moet dat vreeselijke leed dan niet heftig weerklinken in het hart van den man, als zij daardoor zeer bemind wordt? Is dat niet een dubbel ongeluk?
	Er heerschte een oogenblik stilte, waarna zij glimlachend sprak en opstond om haar gast te bewegen heen te gaan: U dacht er niet aan, toen u te Courcelles kwam, er een preek te hooren?
	Gaston bevond zich op dat moment verder van die buitengewone vrouw dan op het oogenblik, dat hij haar had aangesproken. Daar hij de bekoring van



	dat heerlijke uur toeschreef aan de coquetterie van een vrouw des huizes, die er op gesteld was haar geest te ontplooien, groette hij de vicomtesse koel fn ging wanhopig heen. Intusschen trachtte de baron dat wezen, buigzaam en hard als een stalen veer op haar waren aard te betrappen; maar hij had haar zooveel nuances zien aannemen, dat het hem onmogelijk was een juist oordeel over haar te vellen. Voor hem glansde haar schoonheid nog m de duisternis- de indrukken, die hij ervan had gekregen, werden weer levendig, de eene aangetrokken door den anderen om hem opnieuw te verleiden ter wijl zij hem de vrouwelijke bevalligheid en rijkdom van geest, eerst onopgemerkt, openbaarden. Hij verviel'tot een van die' onvaste overpeinzingen gedurende welke de helderste gedachten elkaar bestrijden. tegen elkaar botsen en de ziel ineen korten aanval van waanzin slingeren. Men moet jong zijn om de geheimen dier soort dithyramben te openbaren en te begrijpen, waarin het hart, aangegrepen door de meest juiste en de dwaaste ideeen, voor het laatste, dat het treft, zwicht, voor een gedachte van hoop of wanhoop, afhankelijk vaneen macht. Op den leeftijd van dne-en-twmtig jaar wordt de man bijna altijd beheerscht dooreen gevoel van bescheidenheid: de verlegenheid,_de verwarring vaneen jong meisje treffen hem, hij is banp zijn liefde slecht te uiten, hij ziet ei-alleen moeilijkheden van en schrikt ervoor, hij beeft, dat hij niet zal behagen, hij zou stoutmoedig zijn als h niet zoo liefhad; hoe meer hij den prijs van het geluk beseft, hoe minder hij gelooft, dat zijn minnares hem dit gemakkelijk kan toestaan; overigens geeft hij zich misschien te volkomen aan zijn genot over en vreest hij er geen te schenken; wanneer zijn at go per ongeluk indrukwekkend is, aanbidt hij die m t geheirn en van verre; als hij niet doorgrond wordt,
	De Vrouw van dertig jaar



	sterft zijn liefde weg. De Nueil kwam dus te Courcelles terug, vol van uiterste besluiten. Mevrouwde eauseant was voor hem de voorwaarde van zijn geheele bestaan geworden: hij wilde liever sterven dan zonder haar te leven. Nog jong genoeg om de wreede betoovenngen gewaar te worden, die de volmaakte vrouw op de jonge en hartstochtelijke zielen uitoefent, moest hij een van die stormachtige nachten doorbrengen, gedurende welke de jongelieden van het geluk tot den zelfmoord komen, van den zelfmoord tot het geluk, een geheel gelukkig leven doordenken en machteloos inslapen. Te zeer verliefd om te slapen stond de Nueil op, begon brieven te schrijven, waarvan niet een hem voldeed en verbrandde ze allemaal.
	Den volgenden dag ging hij een ronde doen om de heining van Courcelles, maar 'bij het invallen van den nacht, want hij was bang door de vicomtesse te worden opgemerkt. Het gevoel waaraan hij toen -e-hoorzaamde behoort tot een zoo geheimzinnfge zieletaal, dat men alweer jongmensch moet zijn of zich ineen dergehjken toestand bevinden om er de stille gelukzaligheden en de grilligheid van te begrijpen; alles dingen, die menschen de schouders ?°Aen -?phalen’ lie1ie Selukkig genoeg zijn om altijd het positieve van het leven te zien. Na wreede aarzelingen schreef Gaston aan mevrouwde Beauseant den volgenden brief, die voor een model kan doorgaan van phraseologie, verliefden eigen, en vergeleken kan worden met de teekeningen door kinderen int geheim gemaakt voor den verjaardag van hun ouders; nietige geschenken voor iedereen behalve voor wie ze ontvangen:
	Mevrouw,
	U oefent zoo’n groote heerschappij uit over mijn



	?nl^lchuMigd°Ja,Jejehebttgeli!k; T™ egoïstisch met zijn jottw sdhttefid t IIngTLT rèdelije"dSelanCho“n- “ 2" . •smsls de komst van ie moeder en «inHc e-- haar mejuffrouw de la Rodière hebt ontmoet ben ik ten prooi aan aarzelingen, die ons onteTen Laat mij lijden, maar bedrieg mij niet: ik wil alles weten en wat je moeder je zegt èn wat jij denkt' Als ie «V rJZ r Mnéi« -j. me' vujueia terug Ik miJn Jot verbe •, za voor jou in staat zijn niet te schreien- alken’ ik if”1 O, ik houd op, mij^hart
	weeï ,™W%” ‘™rig en ontzet ge• T!iv V d’ ,k vmd in m,J geen .trots tegenover lekvvetSenZOn°ofheiHZOO °Pen! Jij ZOU me n°ch kunnen Kwetsen, noch bedriegen; maar je zult mij de waarzeggen, hoe wreed ze ook mag zijn Wil je dat itToostzhndoo11 aanm°edig? We]nu’ Hefste, ik zal getroost zijn dooreen vrouwengedachte Zal ik var. jon met bezeten hebben het jon|e en zchuchtoe wezen, vol zwier, schoonheid en kieschheid een Gason, dien geen enkele vrouw meer kan kennen en waarvan ik heerlijk genoten heb? Neen ie zult met meet liefhebben, zooals je het mij hebt gSaan zooals je het mij doet; neen, ik zou geen mededfne’ ster kunnen hebben. Mijn zuhen zof der bitterheid zijn, als ik aan onze lkfde denk dï heel mijn wezen uitmaakt. Is het niet buiten je macht voortaan een vrouw te betooveren door de kï-



	lijke verlokkingen, je jonge liefelijkheid vaneen ieuedig hart, door die coquetterieen van de ziel, die bevalligheden van het lichaam en die sneJe – stemmingen van hartstocht, in één woord door dien bewonderenswaardigen stoet, die de – de volgt? O, je bent nu een man, je zult nu je be stemrmng volgen, terwijl je alles berekent. Je zu zorgen hebben, emoties, begeerten van eerzucht, bezorgdheden, die haar den voortdurenden en onveranderlijken glimlach zullen doen missen, waardoor te lippen voor mij altijd zullen vermooid zijn. Je Jstem TOor mij altijd zoo zoet, zal soms gemelijk zijn. te mogen onafgebroken verlicht dooreen heme – schranst als je mij zag, zullen voor haar vaak dof worden. Verder, daar het onmogelijk is je lief te hebben, zooals ik je liefheb zal die vrouw je nomt zoo behagen, als ik het je gedaan heb. Zij zal niet de eeuwige zorg in acht nemen, die ik voor mijzelf he gehadgen die eeuwige aandacht voor je geluk, wa toe het begrip mij nooit ontbroken heeft. Ja, de man het hart, die ziel, die ik gekend zal hebben, zullen niet meer bestaan; ik zal ze in mijn herinnering becSvenTm er nog van te genieten en gelukkig leven van dat schoone, vroegere bestaan, maar o bekend aan al, wat niet wij tezamen Mijn lieve schat, als je toch met de minste idee vim vrijheid hebt gekregen, als mijn liefde je met drukt als mijn vreezen hersenschimmen zijn, als ik voor jou je Éva ben, de eenige vrouw, dte er op de wereld bestaat, kom, na lering vandero"b™Èk™ snel hierheen' O, ik zal meen oogenblik meer van te houden dan ik van je gehouden heb geloof m,,. gedurende die negen jaar. Na de nuttelooze k bnp- te hebben doorstaan van die verdenkingen, waarvan !k mi, besehuldig ral elke datrgevoegd aan onze liefde, ja, een enkele dag, een geheeUev van geluk vormen. Daarom, spreek! wees open



	De Nueil ging uit na zijn brief te hebben geschre ven Toen hij terugkwam, vond hij Jacques op den drempel van de deur. Deze overhandigde hem een brief met de woorden: Mevrouw de markiezin is met meer op het
	kasteel De Nueil, verwonderd, brak de enveloppe open
	en las:
	Mevrouw, als ik er mee zou eindigen u hef te hebben door de kansen te aanvaarden, die u mij biedt om een gewoon mensch te zijn, zou ik mijn lot wel verdienen, niet? Neen, ik zal u gehoorzamen en ik zweer u een trouw, waaraan slechts de dood een einde kan maken. O neem mijn leven, tenzij u toch vreesde in het uwe wroeging te veroorzaken
	Dat was de brief, dien hij aan de markiezin had geschreven op 'het oogenblik, toen zij naar Geneve vertrok. Daarboven had Claire de Bourgogne eraan toegevoegd:
	'Mijnheer, u is vrij. De Nueil ging terug naar zijn moeder te Manerville. Twintig dagen daarna trouwde hij mejuffrouw Stéphanie de la Rodière. Vall. Mevrouwde Beauséant had haar kasteel te Vallerov niet meer verlaten sinds haar scheiding van e Nueil. Om tal van redenen, die men moet begraven laten in het ‘hart der vrouwen en overigens elk van haar zal die raden, die haar eigen zijn bleet Claire er wonen na het huwelijk van de Nueil. Zij leefde in zulk een diepe afzondering, dat haar bedienden uitgezonderd haar kamenier en Jacques haar niet zagen. Zij eischte een absolute stilte om zich heen en kwam slechts uit haar vertrek om naar de kapel van Valleroy te gaan, waar een priester uit de buurt haar alle morgens de mis kwam lezen.



	Eenige dagen na zijn huwelijk verviel de graaf de Nueil tot een soort van echtelijke gevoelloosheid die even goed het geluk als het ongeluk kon doen vermoeden.
	Zijn moeder zei tegen iedereen: Mijn zoon is volmaakt gelukkig. Mevrouw Gaston de Nueil, gelijk zooveel jonge vrouwen, was een beetje mat, zacht, geduldig- zij werd een maand na haar huwelijk zwanger. Dat alleswas in overeenstemming met de opvattingen van de wereld De Nueil was heel goed voor haar: alleen was hij twee maanden na het verlaten van de markiezin, erg droomerig en peinzend. Maar hij was altijd ernstig geweest, zei zijn moeder. Na zeven maanden van dat lauwe geluk gebeurden er een paar schijnbaar onbeduidende dingen maar die een al te groote ontwikkeling van gedachten met zich meebrengen en te groote zielestoornissen veroorzaken om niet eenvoudig vermeld te worden en overgelaten aan de willekeur der uitleningen van ieder verstand. Eens, toen de Nueil on de gronden van ManerviMe en Valleroy gejaagd had wam, hij terug door het park van mevrouwde oeauseant, liet naar Jacques vragen en wachtte hem herm toen amer^enaar gekomen was, vroeg hij
	Houdt de markiezin nog altijd van wild? Op het bevestigend antwoord van Jacques bood Oaston hem een vrij groote som aan, vergezeld van zeer mooi klinkende redeneeringeri om van hem den kiemen dienst te verkrijgen voor de markiezin de opbrengst van zijn jacht te bewaren. ■et scheen voor Jacques even weinig verschil uit te maken, of zijn meesteres een patrijs zou eten, gedood door haar opzichter of door de Nueil, daar deze verlangde, dat de markiezin de afkomst van het wild niet zou weten.



	Hii is op haar gronden gedood, zei de graaf. Jacques leende zich eenige dagen tot die onschulbedriegerij. De Nueil ging vanaf den morgen on de jacht en kwam alleen weer thuis om te dmeeren en doodde nooit een dier. Zoo ging een heele week voorbij. Gaston kreeg moed genoeg om de markiezin een langen brief te schrijven en haar dien 2"oen toekomen. De brief werd hem ongeopend teruggestuurd. Het was bijna nacht, toen de kamerchenaar der markiezin hem dien terugbracht. Plotseling holde de graaf uit het salon weg, waar h j Taar een caprice van Herold scheen te luisteren die door zijn vrouw op de piano werd mishandeld en fiêp „aar de markiezin met de snelheid vaneen man die naar een rendez-vous vliegt. Hij sprong m het ™rk dooreen bres, die hij kende, hep langzaam door de'lanen, af en toe stilhoudend aisi omi te trac ten het hoorbare bonzen van zijn hart te onderdruk ken; toen, bij het kasteel gekomen lmsterde hij naar de gedempte geluiden en vermoedde dat alle lieden aan tafel waren. De markiezin verliet nooit haar slaapkamer de Nueil kon er de deur van bereiken zonder het minste geraas te hebltengemaakk Daar zag hii bij den gloed van twee -waskaarsen de mar kiezin mager en bleek, gezeten ineen grooten arm stoel ' het voorhoofd voorover, met slaphangende handen, de oogen gevestigd op een v™T^r^vol{ niet scheen te zien. Het was de smart in haar vo ledigs te uitdrukking. Er was in die houding “J1 vage hoop maar men wist met, of Claire de Bo gogne naar het graf zag of naar het ver eden. Misschien blonken de tranen van de Nueil m de duis ternis misschien verried zijn ademhaling hem, welicht ontsnapte hem een onwillekeurige trilling of misschien was zijn tegenwoordigheid ónmogelijk zonder het verschijnsel van wederajdsche opmerhmg van gevoelens, waarvan de gewoonte tegel j



	Wriioen. Een vrouw vormt zich niet, plooit zich niet in één dag naar de grillen van den hartstocht. De wellust vraagt als een zeldzame bloem zorgen voor de vindingrijkste cultuur; de tijd, de overeen stemming der zielen alleen kunnen er de hulpbronnen “n openbaren, die teere, fijne genietingen doen ontstaan, waarvoor wij doordrongen zijn van duizend angstvalligheden en die wij een denken met het wezen, dat er ons mee overlaadt. Die wonderlijke eendracht dat godsdienstig geloof en de vruchtdra gende overtuiging een bijzonder of bu^eng^ CTeluk te gevoelen bij het beminde wezen zijn ten deele het geheim van die duurzame gehechtheden en van de langdurige hartstochten. Bij een vrouw, die den geest vmi haar sekse bezit, is de liefde nooit een gewoonte: haar aanbiddelijke teederheid weet zoo verschillende vormen aan te nemen zij is zöo rijk aan geest en zoo liefhebbend tegelijk, zij weet zoo veel gekunsteldheden met haar natuurlijkheid te vermengen of zooveel natuurlijkheid met haai ge kunsteldheden, dat zij zich even machtig maakt dooi de herinnering als door haar tegen^°°r Ig tde Naast haar verbleeken alle vrouwen. Men moet de vrees <mhad hebben een zoo groote, zoo schitteren de liefde te verliezen of die verloren hebben, om er den prijs van te weten. Maar als de man die gekend heeft en zich er van beroofd heeft om te vervallen tot een of ander koel huwelijk, als de vrouw, waarbij hij gehoopt heeft dezelfde gelukzaligheden t vinden, hem bewijst dooreen van die feiten, ven inde duisternissen van het huwelijksleven, dat die niet weer voor hem zullen geboren worden als hij nog den smaak vaneen hemelsche lippen proeft en hij zijn ware echtgenoote doodelijk gewond heeft ten bate vaneen maatschappelijke her senschim, dan moet men sterven of erdiematerialistische, zelfzuchtige, kille- wijsbegeerte op nahou



	W*t d hartstochtehjke zielen schrik aanjaagt Wat mevrouwde Beauséant aangaat, zij geloof de zeker met, dat de wanhoop van haar vHenH w zelfmoord voerde, na hem negen jaar rnkehik me liefde te hebben gezegend. Missdhien dacht zij dat zij alleen zou moeten lijden. Zij was er overigens we toe gerechtigd de vernederendste deelgenootschap te weigeren, die bestaat en welke een IchSnoSe kan dulden om gewichtige maatschappelijk! redenen, maar die een minnares moet haten omdat on g?nrdnaharvanVbner!ast.r -htvaardi"
	einde.



	



	



	



	



	De vrouw van dertig jaar
	Honoré de Balzac



	



	



	



	DE VROUW VAN
	DERTIG JAAR
	N. V;I UITGEVERS-MAATSCHAPPIJ «MIN ER VA” ; AMSTERDAM
	HONORÉ DE BALZAC



	



	DE VROUW VAN DERTIG JAAR



	



	DE VROUW VAN DERTIG JAAR
	N.V. UITGEVERS-MAATSCHAPPIJ „MINERVA” AMSTERDAM
	HONORÉ DE BALZAC



	



	De morgen vaneen Zondag in het begin van de maand April 1813 beloofde een van die mooie dagen te worden waarop de Parijzenaars voor de eerste maal van het jaar hun straten zonder modder en hun hemel zonder wolken zien. Tegen twaalf uur kwam een tweewielig luxe-rijtuig, bespannen met twee vurige paarden, door de Rue de la Castiglione, de Rue de Rivoli binnenrollen. Het hield halt achter verscheidene equipages, gestationneerd bij het hek, dat pas was geopend midden op het terras der Feuillanten. Die lichte cabriolet werd bestuurd dooreen naar het scheen vervallen en ziekelijk man: zijn geelachtige schedel vertoonde spaarzaam grijzende haren, hetgeen hem vóór zijn tijd oud maakte. Hij wierp de teugels toe aan den knecht die zijn rijtuig te paard volgde, en stapte uit om een jong meisje in zijn armen te nemen, wier aanvallige schoonheid de aandacht trok van de wandelende menigte op 'het terras. De jongedame liet zich gewillig om het middel vatten, terwijl zij op den rand van het voertuig overeind stond, en sloeg de armen om den hals van haar geleider, die haar op de stoep neerzette zonder het garneersel van haar japon te kreuken. Zelfs een minnaar zou het niet met meer zorg gedaan kunnen hebben. De onbekende moest de vader van dat meisje zijn, dat zonder hem te bedanken hem vertrouwelijk bij den arm nam en haastig inden tuin meevoerde. De oude heer merkte de verbaasde blikken op van eenige jongelui, en de droevige uit-
	EERSTE HOOFDSTUK.



	drukking op zijn gelaat verdween voor een oogenblik. Hoewel hij reeds lang den leeftijd had bereikt, waarop de mannen zich moeten vergenoegen met de bedriegelijke genietingen der ijdelheid, begon hij te glimlachen. Zij denken dat je mijn vrouw bent, fluisterde hij het jonge meisje in het oor, terwijl hij zich weer oprichtte en zóó langzaam liep, dat zij er wanhopig onder werd.
	Hij scheen met zijn dochter te willen pronken en genoot misschien meer dan zij van de bewonderende blikken der nieuwsgierigen op haar kleine voeten, gestoken in bruine rijglaarsjes, naar haar figuurtje dat mooi uitkwam ineen groen kleedje met een plat, zeer hoog lijfje, en naar den blanken hals die even zichtbaar was boven een geborduurd kraagje. Door het loopen wipte de japon een weinig op en toonde dan boven de schoentjes de been-ronding, sierlijk gegoten ineen ajour-kous. Menig wandelaar haalde dan ook het tweetal in om het jonge gezichtje te bewonderen of terug te zien, dat omlijst werd door eenige bruine krullen, en waarvan de blankheid en de mooie vorm temeer uitkwamen door den weerschijn van het rosé satijn, de voering vaneen sierlijken kapothoed, evenals door het verlangen en het ongeduld dat uit al de trekken sprak. Een tikje guitigheid verlevendigde haar amandelvormige, zwarte oogen, die prachtig uitkwamen door de fraai gebogen wenkbrauwen en lange wimpers. Het leven en de jeugd toonden hun schatten op haar ondeugend gezicht en haar slank figuur. Ongevoelig voor het ihulde-betoon keek het kind met een soort van angst naar het kasteel der Tuilerieën, ongetwijfeld het doel van haar gejaagde wandeling. Het was kwart over twaalven. Hoe vroeg het ook was, toch kwamen verscheidene vrouwen, die allen haar toilet wilden laten bewonderen, reeds



	van het kasteel terug. Zij keerden het hoofd ernaar om, niet zonder een mokkende uitdrukking, alsof het haar berouwde telaat te zijn gekomen om van het verlangde schouwspel te genieten. Enkele woorden, door haar kwade bui aan die teleurgestelde wandelaarsters ontsnapt en opgevangen door die aardige onbekende, verontrustten deze zeer. De grijsaard sloeg met een meer nieuwsgierigen dan spottenden blik de blijken van ongeduld en vrees gade, die zich afwisselend op het bekoorlijk gelaat van zijn gezellin vertoonden, en zag haar misschien met teveel zorg aan om geen vaderlijke bijgedachte te koesteren.
	Die Zondag was de dertiende van het jaar 1813. Twee dagen later vertrok Napoleon voor dien noodlottigen veldtocht, gedurende welken hij achtereenvolgens Bessières en Duroc zou verliezen, de befaamde slagen zou winnen van Lützen en Bautzen, zich bedrogen zou zien door Oostenrijk, Saksen, Beieren, door Bernadotte, en den vreeselijken slag van Leipzig twijfelachtig zou maken. De schitterende wapenschouwing, gelast door den keizer, zou de laatste zijn van die, welke zoolang de 'bewondering der Parijzenaars en der vreemdelingen wekten. De oude garde zou voor den laatsten keer haar welberekendg manoeuvres uitvoeren, waarvan de pracht en de stiptheid tot zelfs den held zelf soms verbaasden, die zich toen tot zijn strijd met Europa gereed maakte. Een treurig gevoel voerde de schitterende en nieuwsgierige menigte naar de Tuilerieën. leder scheen de toekomst te raden en had er misschien een voorgevoel van, dat de verbeelding meermalen de voorstelling van dat tooneel weer zou moeten schilderen, wanneer die <heldenperiodes van het hedendaagsche Frankrijk in bijna fabelachtige tinten zouden gaan gloeien. Laten we toch vlug doorloopen, vader! zei het



	jonge meisje ongeduldig, terwijl zij den ouden man meetrok: ik hoor de trommels.
	Dat zijnde troepen, die de Tuilerieën binnentrekken, gaf hij ten antwoord. —Of die defileeren. ... iedereen komt terug! hernam zij met een kinderlijke bitterheid, die den grijsaard deed lachen.
	De parade begint pas om half een, zei de vader, die zijn driftige dochter bijna niet kon bijhouden. Naar de manier waarop zij haar rechterarm bewoog, zou men gezegd hebben, dat zij dezen gebruikte om vooruit te komen. Haar kleine, fraai geschoeide hand kneep ongeduldig een zakdoek samen en scheen een roeispaan vaneen bark, die de golven klieft. De grijsaard glimlachte soms, maar nu en dan kreeg zijn verdroogd gelaat een bezorgden trek. Zijn liefde voor dat mooie schepseltje liet hem het heden evenzeer bewonderen als de toekomst vreezen. Hij scheen tot zichzelf te zeggen: „Zij is nu gelukkig, zal zij het altijd zijn?” Want oude menschen zijn vaak geneigd om de toekomst van jongeren met hun eigen verdrietelijkheden te begiftigen. Toen vader en dochter onder de zuilengalerij kwamen van het paviljoen, van welks top de driekleur wapperde en waardoor wandelaars heen en weer liepen tussohen den tuin der Tuilerieën en het Caroussel, riepen de schildwachten met nadruk: Niemand mag er meer door! Het meisje ging op de teenen staan en kon een menigte dames in groot toilet gewaar worden, die de beide zijden van de oude, marmeren, overwelfde gang versperden, waardoor de keizer naar buiten moest komen.
	Ziet u wel vader, we zijn telaat weggegaan! De kleine, pruilende trek om haar mond verried het gewicht dat zij eraan hechtte bij die revue aanwezig te zijn.



	worden. . Laten we blijven vader. Van hieraf kan ik den keizer nog zien; als hij bij den veldtocht mocht omkomen, zou ik hem nooit gezien hebben. De vader huiverde bij het hooren van die zelfzuchtige woorden; zijn dochter had een brok inde keel; hij keek haar aan en meende onder de neergeslagen wimpers eenige tranen op te merken, niet zoozeer veroorzaakt door spijt, als wel dooreen van die verdrietelijkheden waarvan een oude vader gemakkelijk het geheim kan raden. Opeens bloosde Julia en liet een uitroep hooren, waarvan de beteekenis noch voor de schildwachten, noch voor den grijsaard duidelijk was. Op dien kreet keerde een officier, die van de binnenplaats naar de trap liep, snel terug, naderde de overdekte galerij van den tuin, herkende de jongedame, die een oogenblik verborgen was achter de groote berenmutsen der grenadiers, en hief het consigne dat hijzelf gegeven had, voor haar en haar vader op. Daarna, zonder zich te •bekommeren om het gemompel der deftige menigte, die zich om de galerij verdrong, trok hij zachtjes het verrukte kind naar zich toe. Ik verbaasde mij niet over haar boosheid en ook niet over haar haast, omdat jij dienst had, zei de grijsaard tot den officier met evenveel ernst als
	spot in zijn stem. / Mijnheer de hertog, antwoordde de jongeman, laten we, als u een goede plaats wilt hebben, ons niet ophouden met praten. De keizer houdt niet van wachten en de groote maarschalk heeft mij gelast hem te gaan waarsohuwen.
	Al sprekende had hij met een soort familiariteit Julia bij den arm genomen en voerde haar snel mee naar het Caroussel. Julia zag met verbazing een on-
	Nu Julie, laten we dan weggaan, je houdt er toch niet van om onder den voet geloopen te



	telbare menigte die zich verdrong inde kleine ruimte tusschen de grijze muren van het paleis en de door kettingen verbonden palen, die groote vierkanten, met zand gevuld, afperken midden inden tuin der Tuilerieën. De rij schildwachten, opgesteld om den keizer en zijn staf een vrijen doortocht te laten, had de handen vol om niet te worden overweldigd door die drukke menigte, welke als een bijenzwerm gonsde. Zou het erg mooi zijn? vroeg Julia glimlachend. Pas toch op! riep de officier, die Julia om het middel greep en haar krachtig en vlug optilde om haar dichtbij een zuil neer te zetten. Zonder zijn tusschenkomst zou zijn nieuwsgierige verwante gekwetst zijn geworden door de pooten vaneen wit paard, opgetuigd met een zadel van groen fluweel en goud, dat de mammeluk van Napoleon bij den teugel hield, bijna onder de galerij, tien pas achter al de rijdieren, die de hoofd-officieren, de metgezellen van den keizer, wachtten. De jonkman plaatste vader en dochter bij den eersten paal rechts voor de menigte en vertrouwde hen door een hoofd'beweging aan de twee oude grenadiers toe, tusschen welken zij stonden. Toen de officier bij het paleis terugkwam, had een uitdrukking van geluk en vreugde op zijn gelaat den plötselingen schrik, dien het achteruit rukken van het paard erop veroorzaakt had, verdrongen. Julia had hem stilletjes de hand gegeven, hetzij om hem te bedanken voor den dienst dien hij haar daareven had bewezen, hetzij om tot hem te zeggen: „Eindelijk zal ik je dan toch zien!” Zij boog zelfs even het hoofd als antwoord op het eerbiedig saluut dat de officier haar bracht evenals aan haar vader, vóór hij ineen ommezien verdween. De grijsaard, die de jongelieden opzettelijk alleen scheen te hebben gelaten, bleef



	Wat een prachtig gezicht! zei Julia, zachtjes de hand van haar vader drukkend.
	De schilderachtige en grootsohe aanblik dien de Place du Caroussel op dat moment aanbood, dwong de duizenden toeschouwers tot dien uitroep. Een andere rij volk, even saamgepakt als die, waaronder de grijsaard en het meisje zich bevonden, bezette op een lijn evenwijdig met het kasteel de nauwe en geplaveide ruimte langs het hek van het plein. Die menigte teekende door de verscheidenheid der damestoiletten ten slotte het onmetelijk lange vierkant af, dat de gebouwen der Tuilerieën vormden en het toen pas aangebraohte hek. De regimenten van de oude garde die geïnspecteerd zouden worden, vulden dat uitgestrekte terrein, waar zij tegenover het paleis indrukwekkende blauwe linies vormden van tien gelederen dikte. Buiten die afperking en op de Place du Caroussel ontwaarde men als andere evenwijdige lijnen meerdere regimenten infanterie en cavalerie, gereed door den triomfboog te defileeren, die het midden van dat hek versiert en op welks top men destijds de prachtige Venetiaansche paarden zag. De muziek der regimenten, aan den voet der galerijen van het Louvre geplaatst, was verborgen achter de dienstdoende Poolsche lanciers. Een groot gedeelte van het met zand gevulde vierkant bleef
	in ernstige houding achter zijn dochter Staan, maar hij lette tersluiks op haar en probeerde haar gerust te stellen door net te doen alsof hij inde beschouwing van den praohtigen aanblik dien het Caroussel bood, opging. Toen Julia naar haar vader omkeek als een scholier die bang is voor zijn meester, antwoordde de grijsaard zelfs met een glimlach van welwillendheid; maar zijn doordringende blik was den officier tot onder de arcade gevolgd en geen enkele bijzonderheid van dat vlugge tooneel was hem ontgaan.



	leeg als een strijdperk, in orde gemaakt voor de bewegingen van die zwijgende legercorpsen, wier gelederen, gerangschikt met de symmetrie van de krijgskunst, de zonnestralen weerspiegelden inde driehoekige vuurspitsen van tienduizend bajonetten. De lucht, die de pluimen der soldaten bewoog, deed die golven als de boomen vaneen bosch, gezwiept onder een onstuimigen wind. Die oude, stomme en schitterende legerbenden vertoonden duizenden kleur-contrasten door de verscheidenheid der uniformen, der versieringen, der wapens en der nestels. Die eindelooze schilderij, de miniatuur van een slagveld vóór het gevecht, was met al zijn bijwerk en grillige effecten op dichterlijke manier omlijst door de hooge, statige gebouwen, welker onbeweeglijkheid door de bevelhebbers en de soldaten nagebootst scheen. De toeschouwer vergeleek onwillekeurig die muren van menschen met de muren van steen. De lentezon, die overvloedig haar licht uitgoot op de blanke, pas opgetrokken en de eeuwenoude muren, verhelderde ten volle die ontelbare bruine gezichten, die alle spraken van vroeger doorstane gevaren en die ernstig de komende moeilijkheden afwachtten. De kolonels van elk regiment reden alleen heen en weer voor de fronten van die moedige mannen. Verder konden de nieuwsgierigen achter de massa’s der troepen, bont van zilver, hemelsblauw, purper en goud, de driekleurige vaantjes opmerken, gehecht aan de lansen van zes onvermoeibare Poolsche ruiters, die evenals honden, welke een kudde langs een veld leiden, voortdurend tusschen de soldaten en de nieuwsgierigen snel heen en weer gingen om die laatsten te beletten de kleine ruimte grond over te gaan die hun was vrijgelaten bij het keizerlijk traliehek. Zonder die bewegingen had men zich in het paleis van de Schoone Slaapster in het Bosch kunnen wanen. De lentebries, die de beren-



	mutsen der grenadiers bestreek, deed de roerloosheid der militairen initkomee, evenals bet doffe gemompel der menigte hun zwijgen markeerde. Soms alleen leek het weerklinken vaneen schellenboom of de lichte slag op een groote trom, herhaald door de echo’s van het keizerlijk paleis, op een van die verre rommelingen die een onweer aankondigen. Ren onbeschrijfelijke geestdrift verspreidde zich onder de wachtende menigte. Frankrijk ging van Napoleon afscheid nemen aan den vooravond vaneen veldtocht, waarvan de gevaren door den minsten burger werden voorzien. Ditmaal ging het erom voor het Fransohe keizerrijk: te zijn of niet te zijn. Die gedachte scheen de burgerlijke en de militaire menigte te bezielen die zich even stil verdrong inde afsluiting, waar de adelaar en het genie van Napoleon zweefden. Die soldaten, de hoop van Frankrijk, die soldaten, de laatste druppel bloed des lands, hielden ook vooi een groot gedeelte de rustelooze nieuwsgierigheid der toeschouwers gaande. De meerderheid der aanwezigen en krijgslieden zei elkaar misschien voor eeuwig vaarwel; maar alle gemoederen, zelfs die, welke den keizer het vijandigst gezind waren, richtten vurige wenschen naar den hemel voor de overwinning van het vaderland. Zij, die het meest vermoeid waren van den strijd, aangevangen tusschen Europa en Frankrijk, hadden alletj hun haat afgelegd terwijl zij onder den triomfboog doorgingen, in het bewustzijn, dat Napoleon inde ure des gevaars heel Frankrijk was. De klok van het kasteel sloeg half een. Op dat oogenblik hield het gemompel der menigte op en het werd zoo stil, dat men het gebabbel vaneen kind zou hebben gehoord. De grijsaard en het meisje, die nog slechts met de oogen schenen te leven, vernamen daarop een gekletter van sporen en een gerikketik van degens,die weerklonken onder de weerkaatsende zuilengalerij van het kasteel.



	Eensklaps verscheen een klein, vrij gezet man, gekleed in groene uniform, met witte broek en rijlaarzen. Op het hoofd droeg hij een driekanten steek even wonderlijk als hijzelf: het breede, roode lint van het Legioen van Eer liep over zijn borst, een kleine degen hing aan zijn zijde. De man werd opgemerkt door aller oogen en op alle punten van het terrein tegelijk. Direct sloegen de tamboers den roffel, de twee orkesten hieven een toon aan, waarvan de oorlogszuchtige uitdrukking herhaald werd op alle instrumenten vanaf de zaohtste fluit tot de groote trom. Op dat krijgshaftig appel trilden de zielen, de vaandels salueerden, de soldaten presenteerden de geweren met een gelijktijdige en regelmatige beweging op het Caroussel-plein van de eerste tot de laatste rij. Commando’s klonken als echo’s van gelid tot gelid. Kreten werden door de geestdriftige menigte aangeheven van: Leve de Keizer! Alles trilde eindelijk, alles roerde zich, alles kwam in beweging. Napoleon waste paard gestegen. Die beweging had leven gewekt inde stille massa’s, had stem gegeven aan de instrumenten, een vlucht aan de adelaars en de vanen, een ontroering aan al de gezichten. Ook de muren der hooge galerijen van dat oude paleis schenen te schreeuwen: Leve de Keizer! Het was niet menschelijk meer, het was iets betooverends, een afschijnsel van de goddelijke macht of liever een vervliegend beeld van die zoo korte regeering. De man, omringd door zooveel liefde, geestdrift, zelfopoffering, wenschen, voor wien de zonde wolken van den hemel had verdreven, bleef te paard, drie passen vóór het kleine, vergulde escadron, dat hem volgde, met den grooten maarschalk links, den maarschalk van dienst rechts. Te midden van al die emoties door hem verwekt, scheen geen spier van zijn gelaat te trillen.
	O God, ja! Té Wagram te midden van het



	vuur, bij de Moscowa tusschen de dooden is hij altijd even kalm, hij! Dit was het antwoord van den grenadier op de talrijke vragen van het meisje naast hem. Julia ging op inde beschouwing van dat gelaat, welks kalmte zulk een groot besef van macht verried. De keizer merkte juffrouw De Chatillonest op en boog zich naar Duroc over om hem een paar woorden toe te voegen, waarom de groote maarschalk glimlachte. De manoeuvres vingen aan. Zoo de jonge dame tot dusver haar aandacht verdeelde tusschen het onbewogen gelaat van Napoleon en de blauwe, groene en roode troepenlinies, thans hield zij zich onder de snelle en regelmatige ‘bewegingen bijna uitsluitend bezig met een jong officier, die te paard tusschen de loopende rijen doorging en met een onverstoorbaren ijver terugkwam naar de groep, aan welker spits Napoleon schitterde door zijn eenvoud. Die officier bereed een heerlijk zwart paard en onderscheidde zich te midden van die gegalonneerde menigte door de fraaie hemelsblauwe uniform der ordonnans-officieren van den keizer. Zijn borduursels tintelden zoo levendig inde zon en de pluim van zijn nauwe en lange schako ving zulke sterke glansen op, dat de toeschouwers die met een dwaallicht moesten vergelijken, met een zichtbare ziel, door den keizer er mee belast die bataillons aan te vuren, te commandeeren, waarvan de golvende wapenen vlammen schoten, wanneer zij op een enkel sein van hem braken, zich weer vereenigden, draaiden als de golven vaneen maalstroom of hem voorbij gingen als de lange, rechte en hooge golven, die de toornende Oceaan naar zijn stranden stuwt. Toen de manoeuvres geëindigd waren, vloog de ordonmans-officier met lossen teugel op hem af en hield stil voor den keizer om diens bevelen af te wachten. Op dat moment was hij twintig pas van



	Julia af tegenover de imperiale groep, ineen houding vrijwel gelijkend op die, welke Gérard aan generaal Rapp heeft gegeven op de schilderij van den Slag bij Austerlitz. Toen kon het meisje haar minnaar bewonderen in al zijn militaire glorie. Kolonel Victor d’Aiglemont, nauwelijks dertig jaar oud, was groot, welgebouwd en slank en zijn goed geproportioneerde gestalte kwam niet beter uit dan wanneer hij zijn kracht benutte om een paard te regeeren, welks sierlijke en lenige rug onder hem scheen te krommen. Zijn mannelijk en bruin gelaat had die onverklaarbare bekoring, welke een volstrekte regelmatigheid aan jonge gezichten geeft. Zijn voorhoofd was breed en hoog. Zijn vurige oogen, overschaduwd door dikke wenkbrauwen en lange wimpers, kwamen uit als blanke ovalen tusschen twee zwarte lijnen. Zijn neus vertoonde de fraaie buiging vaneen arends-snavel. De windingen van zijn onvermijdelijke zwarte snor deden het purper van zijn lippen sterker uitkomen. Zijn breede en sterk gekleurde wangen toonden bruine en gele tinten, die een buitengewone kracht aanduiddeo. Zijn gezicht, een van die, waarop de moed zijn stempel gedrukt heeft, had het type, dat de kunstenaar thans zoekt, als hij voornemens is eender helden van het keizerlijke Frankrijk voor te stellen. Het paard, nat van zweet en welks heen en weer gaande kop het uiterste ongeduld uitdrukte, de twee voorpooten gespreid en stil op eenzelfde lijn zonder dat de eenden ander vooruit kwam, Het de lange manen van zijn dikken staart golven, en zijn opoffering bood een stoffelijk beeld van die zijns meesters voor den keizer. Terwijl zij haar minnaar zoo bezig zag Napoleons blikken op te vangen, voelde Julia een oogenblik jaloezie bij de gedachte, dat hij haar nog niet had aangezien. Opeens wordt er een woord door den heerscher uitgesproken. Victor drukt de zijden



	van zijn paard en rijdt in galop heen, maarde schaduw vaneen paal, op het zand geworpen, verschrikt het dier, dat kwaad wordt, achteruit wijkt, zich opricht en wel zoo snel, dat de ruiter in gevaar schijnt. Julia uiteen kreet: zij verbleekt; ieder kijkt haar nieuwsgierig aan, zij merkt niemand op; haar oogen zijn gevestigd op het al te vurig ros, dat de officier kastijdt, terwijl hij de orders van Napoleon gaat overbrengen. Die verbijsterende tooneelen hielden Julia zoo bezig, dat iij zich onbewust had vastgeklemd aan den arm van haar vader door den meer of minder forschen druk van haar vingers. Toen Victor op het punt stond door het paard te worden af geworpen, knelde zij zich nog sterker aan haar vader vast, alsof zijzelf gevaar liep te vallen. De grijsaard beschouwde met een sombere en smartefijke onrust het gezicht van zijn dochter, en gevoelens van medelijden, naijver, spijt zelfs, gleden m al zijn saamgetrokkert rimpels. Maar toen de ongewone glans van Julia’s oogen, de kreet, dien zij uitte en de krampachtige beweging van haar vingers hem ten volle een geheime liefde ontsluierden, moest hij zeker eenige treurige openbaringen van de. toekomst hebben, want zijn gelaat toonde daarbij een onheilspellende uitdrukking. Op dat oogenblik scheen de ziel van Julia over te zijn gegaan in die van den officier. Een gedachte, wreeder dan alle, die den grijsaard hadden ontsteld, trok de groeven van zijn gelaat samen, toen hij opmerkte, dat d’Aiglemont, hem voorbijgaande, een blik van verstandhouding met Julia wisselde, wier oogen vochtig waren en die een hoogroode kleur had gekregen. Hij voerde zijn dochter plotseling inden tuin der Tuilerieën. „ _ Maar vader, zei ze, er zijn op de Elace du Earoussel nog regimenten, die gaan manoeuvreeren. Neen, kind, al de troepen defileeren.



	Het kostte Julia geen moeite het te gelooven, toen zij de oogen had laten weiden over het gelaat, waaraan vaderlijke zorgen een neerslachtige uitdrukking gaven.
	Hebt u veel pijn? vroeg zij onverschillig; zoo ingespannen was zij. Is elke dag voor mij niet een bij de gratie? merkte de grijsaard op. Wilt u mij treurig maken door mij van uw dood te spreken? Ik was juist zoo vroolijk! U moet die nare, zwarte gedachten verjagen! O, riep de vader uit en slaakte een zucht, verwend kind. De beste harten zijn soms erg wreed. Ons voor je op te offeren, alleen om jou te denken, je welzijn voor te bereiden, onze genoegens aan jullie grillen op te offeren, je te aanbidden, ja zelfs ons bloed te geven, beteekent dat dan niets? Helaas, ja, je neemt alles zorgeloos aan. Om altijd je lach en je ondankbare l'iefde te bezitten, zou men over de macht van God moeten beschikken. Eindelijk komt er dan een ander; een minnaar, een man ontrooft ons je hart. Julia zag hem verwonderd aan. Jullie verbergt je misschien voor ons, hernam hij, maar ook voor jezèlf. . .. Wat bedoelt u toch, vader? Ik geloof, Julia, dat je geheimen voor mij hebt. Je bent verliefd! hernam de grijsaard levendig, ziende dat zijn dochter bloosde. O ik dacht, dat je trouw zou zijn aan je oude vader tot aan zijn dood, ik hoopte je bij mij te houden, gelukkig en vroolijk, je te bewonderen, zooais je nog onlangs waart. Toen ik je lot niet kende, had ik kunnen ge-
	Ik geloof, vader, dat u zich vergist; mijnheer d’Aiglemont heeft ze moeten laten vooruitgaan.... Maar kind, ik ben niet wel en ik wil niet blijven.



	Ö Julia, je zult mij niet begrijpen, antwoordde de vader zuchtend. Spreek op, hernam ze en maakte onwillekeurig een gebaar van protest. Nu dan kind, luister naar mij. De jonge meisjes scheppen zich vaak nobele, verrukkelijke beelden, volslagen ideale figuren en koesteren hersenschimmige denkbeelden van de mannen, van de gevoelens, van de wereld; dan schrijven zij in hun onschuld aan een karakter de volmaaktheden toe, die zij droomden en gelooven er in; zij hebben inden man hunner keuze dat fantasiewezen lief; maar later, wanneer het geen tijd meer is om zich aan het ongeluk te onttrekken, verandert de bedriegelijke verschijning, die zij mooi hebben gemaakt, hun eerste afgod, ineen afzichtelijk skelet. Julia, ik zou je liever verliefd willen zien op een grijsaard dan op den kolonel. O, als jij je tien jaar verder in het leven kon verplaatsen, zou je recht laten wedervaren aan mijn ondervinding. Ik ken Victor: zijn vroolijkheid is er een zonder geest, een kazerne-joligheid, hij is zonder talent en verkwistend. Het is een van die mannen, dien de hemel geschapen heeft om vier maaltijden per dag te nuttigen en te verteren, om te slapen, op de eerste de beste verliefd te worden en te vechten. Hij kent het leven niet. Zijn goed hart, want hij heeft een goed hart, zal hem er misschien toe leiden zijn beurs aan een ongelukkige, een kameraad te schenken; maar hij is zorgeloos en niet begaafd met die fijnheid van ziel, die ons tot slaven maakt van
	looven aan een rustige toekomst voor je; maar nu is het ónmogelijk, dat ik aam zooiets kan denken, want jij bent meer verliefd op den kolonel dan op je neef. Ik kan er niet meer aan twijfelen. Waarom zou het verkeerd zijn van hem te houden? riep jij uit met levendige nieuwsgierigheid.



	het geluk eener vrouw; en hij is onwetend, zelfzuchtig. ... Er zijn veel maren.
	Vader, hij moet toch geest en vermogens bezitten om kolonel te zijn geworden.... Lieveling, Victor zal zijn heele leven kolonel blijven. Ik heb nog niemand ontmoet, die mij jou waardig scheen, hernam de oude vader met een soort geestdrift. Hij hield even op, bekeek zijn dochter en voegde er aan toe: Maar, arme Julia, je bent nog te jong, te zwak, te teer om de moeilijkheden en de zorgen van het huwelijk te dragen. d’Aiglemont is door zijn ouders verwend zooals jij door je moeder en mij. Hoe kan ik hopen, dat jullie ’t samen kunt vinden met een zoo verschillenden wil, onverzoenlijk; tyranniek. Je zult slachtoffer zijn of dwingeland. De een of andere noodkeus brengt evenveel ongelukken in het leven vaneen vrouw. Maar jij bent zacht en bescheiden, jij zult eerst buigen. Kortom, je hebt, zei hij aangedaan, een mooi soort gevoel, dat miskend zal worden, en dan.... Hij ging niet verder, de tranen werden hem te maohtig. Victor, hernam hij na een oogenblik, zal de naïeve eigenschappen van je jonge ziel kwetsen. Ik ken de militairen, Julia; ik heb' onder de soldaten verkeerd, zelden kan het gemoed van die lui zegevieren over de ontstane gewoonten of door de rampen, waartusschen zij leven, of door de toevallen van hun avontuurlijk leven. Vader, hernam Julia op een toon die het midden hield tusschen ernst en scherts, wilt u dan mijn gevoelens tegengaan, mij voor u uithuwen en niet voor mij? Jij voor mij huwen? riep de vader met een gebaar van verrassing, voor mij, kind, van wien je



	spoedig niet meerde vriendelijk grommende stem zult hooren. Ik heb altijd de kinderen aan een persoonlijke neiging de offers zien toeschrijven, die de ouders hun brengen. Trouw Victor, Julie. Eens zal je bitter zijn onbenulligheid betreuren, zijn gebrek aan orde, zijn egoïsme, zijn grofheid, zijn zotheid in de liefde en duizend andere verdrietelijkheden, die je van hem zult ondervinden. Denk er dan aan, dat onder deze boomen de profetische stem van je oude vader je vergeefs heeft toegesproken. . De grijsaard zweeg, hij had zijn dochter verrast bij een weerbarstig hoofdschudden. Beiden. deden eenige passen naar het hek, waar hun rijtuig had stilgehouden. Gedurende dien zwijgenden gang sloeg het meisje tersluiks haars vaders gelaat gade en het gaandeweg haar pruilende uitdrukking varen. De diepe smart, m dat omlaag gebogen voorhoofd gegroefd, maakte op haar een diepen indruk. lieve stem, u niet van Victor te spreken, vóór u is teruggekomen van uw vooroordeelen ten opzichte van hem. , ,
	De grijsaard zag zijn dochter verwonderd aan. Twee trainen drupten langs zijn gerimpelde wangen. Hij kon Julia niet omhelzen voor de menigte om hen heen, maar hij drukte haar liefkoozend de hand. Toen hij weer in het rijtuig steeg, waren alle zorgelijke gedachten, op zijn voorhoofd verzameld, geheel verdwenen. De eenigszins trieste houding van zijn dochter verontrustte hem toen veel minder dan de onschuldige vreugde, waarvan haar het geheim gedurende de revue ontsnapt was.



	Inde eerste dagen van Maart 1814, bijna een jaar na die parade van den keizer, rolde een kales over den weg van Amboise naar Tours. Toen zij het loofdak der notenbommen verliet, waaronder zich het posthuis van La Frillière verschool, werd het rijtuig zoo snel voortgetrokken, dat het ineen oogenblik de brug bereikte, die over de Cise ligt, bij de monding dier rivier inde Loire, en er stil hield. Er brak een streng door de woeste snelheid, die een jonge postillon op commando van zijn meester, aan vier van de sterkste paarden der halte gaf. Zóó, dooreen speling van het toeval, hadden de twee menschen inde calèche gelegenheid, bij hun ontwaken eender schoonste plekken te zien, die de verleidelijke oevers van de Loire kunnen aanbieden. Een hoofd, gedekt dooreen politiemuts, verscheen uit de kales, die stilhield; weldra opende een ongeduldig militair zelf het portier en sprong op den weg om met den postillon te redetwisten. De handigheid waarmee deze laatste de gebroken streng repareerde, kalmeerde echter den kolonel, graaf d’Aiglemont, die naar het portier terugging, terwijl hij de armen uitstrekte als om zijn verstijfde spieren los te maken; hij geeuwde, bekeek het landschap en legde de hand op den arm vaneen jonge vrouw, die met zorg in een met bont omzoomden mantel was gewikkeld. Kom Julie, zei hij met sohorre stem, word toch wakker om eens naar het land te kijken! Het is prachtig. Julie <4ak het hoofd uit de kales. Een muts van marterbont dekte haar hoofd, en de plooien van den bonten mantel waarin zij gehuld was, verborgen haar vormen zoo goed. dat men niets kon zien dan
	TWEEDE HOOFDSTUK.



	Ja, het is bewonderenswaardig. Zij had, naar men ziet, tot haar ongeluk over haar vader getriomfeerd. Julie, zou je hier niet graag willen wonen? – O, daar of elders, zei ze achteloos. – Voel je je niet wel? vroeg de kolonel d’Aiglemont haar.
	O, uitstekend, antwoordde de jonge vrouw ineen vlaag van opgewektheid. Zij zag haar man glimlachend aan en voegde er aan toe:
	lk heb zin om te slapen. Plotseling klonk de galop vaneen paard. Victor d’Aiglemont liet de hand van zijn vrouw los en keerde het hoofd naar de bocht van den weg aldaar. Op het oogenblik dat de kolonel Julia niet meer zag, verdween de vroolijke uitdrukking op haar bleek gelaat, alsof zekere glans dit niet meer verlichtte. Niet geneigd het landschap terug te zien, noch nieuwsgierig te weten wie de ruiter was, welks ros zoo
	haar gelaat. Julie d’Aiglemont leek al niet meer op het meisje, dat destijds met een vreugdevol en gelukkig gezicht naar de revue der Tuilerieën liep. Van haar teer gezicht waren de rosé kleuren verdwenen, die het vroeger zulk een rijken glans gaven. Het zwarte haar dat uit haar muts kwam kijken, deed de matte tint van haar gezicht nog sterker uitkomen, welks levendigheid getemperd scheen. Toch schitterden de oogen met een bovennatuurlijk vuur; maar onder de wenkbrauwen teekenden zich eenige violette tinten af op de verbleekte wangen. Onverschillig bezag zij de velden van de Cher, de Loire en zijn eilanden, Tours en de lange rotsen van Vouvray; toen, zonder de verrukkelijke vallei der Cise te willen aanschouwen, wierp zij zich snel achter in de kales en zei met een stem, die inde buitenlucht uiterst zwak klonk:



	wild galoppeerde, zette zij zich weer inden hoek der kales neer en haar oogen vestigden zich op het kruis der paarden, zonder eenig gevoel te verraden. Zij keek even onbewogen als een bretonsche boer, die hoort naar de preek van zijn pastoor. Een jonkman, op een kostbaar paard, kwam eensklaps te voorschijn uiteen boschje populieren en bloeiende witte haagdoorns.
	’t Is een Engelschman, zei de kolonel. O God, ja, generaal, antwoordde de postillon. Hij is van dat soort lui, die, zooals ze zeggen, Frankrijk willen opvreten.
	De onbekende was een van die reizigers, welke zich op het vasteland bevonden, toen Napoleon alle Engelschen liet arresteeren uk weerwraak voor den aanslag op het volkenrecht door het kabinet van Sint-James sinds het verbreken van het verdrag van Amiens. Die gevangenen, afhankelijk van de willekeur der keizerlijke macht, bleven niet allen inde plaatsen, waar zij gevangen genomen waren, noch in die, welke zij eerst mochten kiezen. Het meerendeel van hen, die zich op dat oogenblik in Touraine bevonden, werd erheen gebracht van verschillende punten van het keizerrijk, waar hun verblijf de belangen der vastelands-politiek had kunnen schaden. De jonge gevangene, die op dat moment zijn verveling inden morgen met zich meesleepte, was een slachtoffer der bureaucratie. Sinds twee jaar had een bevel van het ministerie van buitenlandsche zaken hem ontrukt aan het klimaat van Montpellier, waar de vredebreuk hem vroeger verraste bij het zoeken naar genezing vaneen borst-aandoening. Zoodra de jongeman inden graaf d’Aiglemont een militair herkende, haastte hij zich zijn blikken te ontwijken, door vrij plotseling het hoofd om te wenden naar de weiden van de Cise.
	Al die Engelse hen zijn verwaten, alsof de aar-



	Toen de gevangene de kales voorbijging, wierp hij er een blik in. Hoe kort dit ook duurde, toch was hij inde gelegenheid de melancholieke uitdruk king te bewonderen, die aan het peinzend gelaat der gravin een onzegbare bekoring gaf. Bij veel mannen wordt het hart machtig geroerd alleen door het lijdend uiterlijk eener vrouw: voor hen schijnt de smart een belofte van trouw of liefde te zijn. Julia, geheel afgeleid door het staren naar een kussen der kales, lette op paard noch ruiter. De streng was goed en spoedig hersteld. De graaf klom het rijtuig weer in. De postillon trachtte den verloren tijd in te halen en bracht de reizigers naar het gedeelte van den dijk, waaraan de overhangende rotsen grenzen, in wier schoot de druiven van Vouvray rijpen. Daar staan veel aardige huizen en inde verte doemen de ruïnen van die zoo beroemde abdij van Marmoutiers op, de rustplaats van Sint Maarten. Wat wil die doorschijnende lord toch van ons. riep de kolonel, het hoofd omdraaiend om zich te vergewissen, of de ruiter, die vanaf de Cisebrug het rijtuig volgde, de jonge Engelschman was. Daar de onbekende zich volkomen correct gedroeg bij het rijden op den berm van den dijk, zette de kolonel zich weer inden hoek van de kales, na den Engelschman met een blik gedreigd te hebben. Maar toch kon hem, ondanks zijn onwillekeurige vijandschap, de schoonheid van het paard en de elegance van den ruiter niet ontgaan. De jonge man had een echt Engelsch gezicht, zoo fijn van tint, zoo zacht en blank van huid, dat men soms geneigd is te onderstellen, dat zij bij een teer meisjeslichaam behooren. Hij was blond, slank en groot en rvas keurig en elegant gekleed. Men zou zeggen, dat hij bij den aanblik der gravin meer uit preutschheid bloosde
	de hun toebehoort, mompelde de kolonel. Gelukkig zal Soult ze met de zweep geven.



	dan van vreugde. Eenmaal hief Julia de oogen naar den vreemdeling; maar zij werd er in zekeren zin toe verplicht door haar man, die haar de pooten van een zuiver raspaard wilde laten bewonderen. Toen kruisten Julia’s blikken die van den verlegen Engelschman. Vanaf dat oogenblik volgde de edelman in plaats zijn paard naast de kales te laten loopen, die op eenige passen afstands. De gravin zag den onbekende nauwelijks aan. Zij bemerkte niets van de volmaakte hoedanigheden van man en paard, die haar aangewezen waren en trok zich diep inde kales terug, na eeh lichte beweging met haar wenkbrauwen als om haar man gelijk te geven. De kolonel sliep weer in en de echtgenooten kwamen te Tours aan zonder een woord gewisseld te hebben en zonder dat de verrukkelijke landouwen van het afwisselend tooneel, waar zij doorheen reisden, een enkele maal de aandacht van Julia trokken. Toen haar man sluimerde, bekeek mevrouw d’Aiglemont hem eenige malen. Bij haar laatsten blik viel een medaillon, dat om haar hals hing aan een rouw-ketting, dooreen schok op de knieën der jonge vrouw, en opeens lag het portret van haar vader voor haar. Bij dien aanblik rolden tranen, tot hiertoe ingehouden, uit haar oogen. De Engelschman zag misschien de vochtige en glanzende sporen, welke deze een oogenblik op de bleeke wangen van de gravin achterlieten, maar die de wind spoedig droogde. De kolonel d’Aiglemont, door den keizer belast met het overbrengen van orders aan maarschalk Soult, die Frankrijk moest verdedigen tegen den inval van de Engelschen in Béarn, maakte van zijn opdracht gebruik om zijn vrouw te onttrekken aan de gevaren, die destijds Parijs bedreigden en bracht haar naar een zijner oude familieleden te Tours. Spoedig rolde het rijtuig over het plaveisel van die stad, over de brug, door de Grande Rue en hield stil voor het



	ouderwetsche huis, waar de voormalige markiezin de Listomère-Landon woonde.
	De markiezin de Listomere-Landon was een van die mooie oude dames met bleeke tint en wit haar, die fijntjes glimlachen, die hoepelrokken dragen en een muts naar een bekende mode. Als portretten op den leeftijd van zeventig jaar, uit de Eeuw van Louis XV, zijn die vrouwen bijna altijd innemend, of zij nog liefhebben; zij zijn minder blind geloovig dan vroom en minder vroom dan ze er uitzien ; zij ruiken altijd naar poudre de riz, kunnen goed vertellen, nog beter praten, en lachen meer om een herinnering dan om een aardigheid. Het heden staat haar niet aan. Toen een oude kamenier de markiezin (want zij moest spoedig haar titel weer aannemen) het bezoek kwam aanmelden vaneen neef, dien zij niet gezien had sinds het begin van den oorlog met Spanje, zette zij snel haar bril af, sloot de Galerie de Vancienne cour, haar liefste boek, en kreeg toen weer een soort vlugheid terug om het bordes te bereiken op het moment, dat de beide echtgenooten de treden ervan beklommen. De tante en de nicht zagen elkaar snel aan.
	Dag, tantelief, riep de kolonel, die de oude vrouw hartelijk beetpakte en omhelsde. Ik breng een jongedame voor u mee om erop te passen. Ik kom u mijn sohat toevertrouwen. Mijn Julie is niet coquet en ook niet jaloersch; zij is zoo zacht als een engel.... Maar zij zal hier niet bederven, hoop ik, voegde hij er aarzelend aan toe. Slecht schepsel! antwoordde de markiezin met een spottenden blik. Zij wilde eerst met een zekere beminnelijke goedgunstigheid Julia omhelzen, die stond te peinzen en die meer verlegen dan nieuws-
	gierig scheen. Wij zullen dus kennis maken, liefste, hernam



	de markiezin. Wees maar niet al te bang voor me; ik probeer altijd met jongelui nooit oud te zijn. Vóór zij het salon binnentrad, had de markiezin reeds naar provinciale gewoonte gelast voor haar beide gasten een ontbijt klaar te zetten; maarde graaf stuitte den woordenvloed van zijn tante door haar op ernstigen toon te zeggen, dat hij haar niet meer tijd kon geven dan de post noodig had om van paarden te verwisselen. De drie familieleden traden dus zoo snel mogelijk het salon binnen en de kolonel had nauwelijks den tijd zijn oud-tante de politieke en militaire gebeurtenissen mee te deelen, die hem verplichtten voor zijn jonge vrouw een toevluchtsoord te verzoeken. Gedurende dit relaas keek de tante beurtelings èn haar neef aan, die onafgebroken doorsprak, èn haar nicht, wier bleekheid en droefheid haar veroorzaakt leken door die gedwongen scheiding. Zij scheen tot zichzelf te zeggen: „Ja, ja, die jongelui houden van elkaar.” Op dat moment klonk het knallen vaneen zweep op de oude, stille binnenplaats. Victor omarmde de markiezin weer en snelde het huis uit. Dag liefste, zei hij en omhelsde zijn vrouw, die hem tot het rijtuig gevolgd was. O Victor, laat me nog verder met je meegaan, zei ze met een vleiende stem; ik wil niet van jou weg Waar denk je aan? Nu dan, zei Julia berustend, vaarwel, omdat jij het wilt. Het rijtuig rolde weg. Je houdt dus veel van mijn armen Victor? vroeg de markiezin haar nicht en ondervroeg haar met dien verstandigen blik, welken oude vrouwen op jongeren richten. Helaas, mevrouw, antwoordde Julie, moet



	Die laatste zin werd versterkt dooreen toon van naieveteit, die tegelijk een rein hart verraadde, of diepe geheimen. Nu was het wel moeilijk voor een vrouw, vriendin van Duclos en van den maarschalk de Riohelieu, het geheim van het jonge paar te willen raden. Tante en nicht waren op dat oogenblik op den drempel van de koetspoort bezig naar de kales te kijken, die zich aan hun blikken onttrok. De oogen van de gravin spraken niet van liefde, zooals de markiezin d'ie opvatte. De goede dame was een Provenqaalsche en haar hartstochten waren dus hevig geweest. Je hebt je dus door mijn deugniet vaneen neef laten inpalmen? vroeg zij haar nicht. De gravin trilde onwillekeurig, want de toon en de 'blik van die oude coquette schenen haar een kennis van het karakter van Victor te openbaren, grondiger dan de hare wellicht. Onrustig verschool mevrouw d’Aiglemont zich dus achter een onhandige veinzerij, gewoonlijk de eerste toevlucht van naïeve en lijdende zielen. Mevrouwde Listomère nam genoegen met de antwoorden van Julia, maar zij dacht verheugd, dat haar eenzaamheid zou worden opgevroolijkt dooreen liefdegeheim, want het soheen haar, dat haar nicht een of andere amusante intrige had uitte spinnen. Toen mevrouw d’Aïglemont zich ineen groot salon bevond, behangen met wandtapijten, en omlijst door vergulde roeden en zij voor een groot vuur zat, beschermd tegen den tocht van de ramen dooreen Chineesch kamerscherm, kon haar droefheid maar niet verdwijnen. Haar vroolijkheid kon moeilijk opbloeien onder zulke oude lambrizeeringen, tusschen antieke meubelen. Toch schonk het de jonge Parisienne een soort vreugde ïn die diepe afzondering te komen en
	men niet veel vaneen man houden om hem te trouwen?



	inde statige stilte der provinoie. Na eenige woorden met haar tante te hebben gewisseld, aan wie zij kort tevoren een brief van jonggehuwde had geschreven, bleef zij stil zitten, alsof zij naar de muziek vaneen opera had geluisterd. Eerst na twee uren vaneen rust, de Trappisten-orde waardig, merkte zij haar onbeleefdheid jegens haar tante op; zij herinnerde zich, dat zij haar sleohts koeltjes had geantwoord. De oude vrouw had den gril van haar nicht ontzien met dat gevoel van welwillendheid, dat de menschen van den ouden tijd kenmerkt. Op dat oogenblik zat de douairière te breien. Zij was meermalen heengegaan om zich bezig te houden met een zekere groene kamer, waar de gravin moest slapen en waar haar personeel haar bagage had neergezet, maar daarna had zij haar plaats weer ingenomen ineen grooten leunstoel en keek de jonge vrouw af en toe tersluiks aan. Beschaamd, dat zij aan haar onweerstaanbaar peinzen had toegegeven, deed Julia haar best zich dit te doen vergeven door ermee te spotten.
	Mijn lieve kind, wij kennen die weduwsmarten, antwoordde de tante.
	Men moest in plaats van dertig, veertig jaar zijn om de ironie van de oude dame op te merken. Den volgenden ochtend was de gravin veel beter, want zij sprak. Mevrouwde Listomère wanhoopte er niet meer aan die logée spraakzamer te maken, die zij eerst als een saai en dom schepsel beschouwd had; zij onderhield zich met haar over de genoegens van het land, de bals en de huizen, waar zij heen kon gaan. Al de vragen van de markiezin waren dien dag even zoovele strikken, die zij dooreen oude hofgewoonte niet kon nalaten voor haar nicht te spannen om haar karakter te doorgronden. Julia weerstond alle verzoeken, haar eenige dagen lang gedaan, om buiten ontspanning te gaan zoeken. Zoo



	ondanks den lust der oude dame om haar nicht in de wereld te brengen, zag zij er eindelijk vanaf. De gravin had een voorwendsel voor haar eenzaamheid en haar droefheid gevonden inde smart, haar veroorzaakt door haars vaders dood, om wien zij rouw droeg. Na acht dagen bewonderde de oude dame de engelachtige zachtheid, het eenvoudige, minzame hart van Julia en stelde sedertdien wonder veel belang inde geheimzinnige melancholie, die aan dat jonge hart knaagde. De gravin was een van die vrouwen, geboren om beminnelijk te zijn en die geluk schijnen aan te brengen. Haar gezelschap werd zoo prettig en onmisbaar voor mevrouwde Listomère, dat zij dol op haar nioht werd en haar niet meer verlangde te verlaten. Een maand was genoeg om tusschen hen een eeuwige vriendschap te doen ontstaan. De oude dame bemerkte niet zonder verrassing de veranderingen, die zich vertoonden op het gelaat van mevrouw d’Aiglemont. De levendige kleuren, die het deden gloeien, doofden langzamerhand en haar gezicht werd mat en bleek getint. Bij het verlies van haar eersten glans werd Julie minder treurig. Soms verwekte de douairière bij haar jonge nioht opwellingen van blijdschap of dolle lachbuien, die echter weldra weer onderdrukt werden dooreen onwelkome gedachte. Zij giste, dat noch de herinnering aan haar vader, noch de afwezigheid van Victor de oorzaak waren van de diepe zwaarmoedigheid, die een sluier over het leven van haar nicht wierp; toen kreeg zij zooveel verkeerde vermoedens, dat het haar moeilijk viel bij de ware oorzaak van het kwaad stil te staan, want wij vinden de waarheid misschien slechts bij toeval. Eens éindelijk scheen Julia voor de oogen van haar verbaasde tante haar huwelijk volkomen te vergeten en schitterde zij als een onberaden, dwaas jong meisje, met een argeloosheid van geest, een kinderlijkheid



	der eerste jeugd, en met geheel die fijnheid en diepte van ziel, die vele Fransche jongedames kenmerkt. Mevrouwde Listomère besloot toen de geheimen van deze ziel te peilen, waarvan de uiterste grond een ondoordringbare vermomming scheen. Het was reeds laat op zekeren avond, toen de twee dames, voor het raam gezeten, een ruiter ontwaarden, die even later het huis passeerde.
	Daar is een van je slachtoffers, zei de oude dame plotseling.
	Mevrouw d’Aiglemont keek haar tan-te aan en toonde eenige verwondering, vermengd met een zekere onrust.
	’t Is een jonge Engelschman van adel, de honourable Arthur Ormond, de oudste zoon van lord Grenville. Zijn geschiedenis is .interessant. Hij kwam in 1802 te Montpellier inde ihoop, dat de lucht van dat land, waar hij heen was gezonden door de doktoren, hem zou genezen vaneen borstziekte, waaraan hij zou moeten sterven. Als al zijn landgenooten werd hij vanaf den oorlog door Bonaparte gearresteerd, want dat monster kan niet buiten vechten. Bij wijze van verstrooiing, ging de jonge Engelschman zijn ziekte bestudeeren, die men doodelijk waande. Gaandeweg kreeg hij smaak voor anatomie, de medicijnen; hij heeft een voorliefde opgevat voor die soort dingen, hetgeen zeer ongewoon is voor een man van stand; maarde regent hield zich wel bezig met chemie! Kortom, de heer Arthur heeft wonderlijke vorderingen gemaakt, zelfs voor de professoren van Montpellier; de studie heeft hem verzoend met zijn gevangenschap en tegelijk is hij totaal genezen. Men beweert, dat hij twee jaar niet sprak en weinig ademhaalde, dat- hij ineen stal bleef liggen, melk dronk vaneen Zwitsersche koe en leefde van kers. Sinds hij te Tours is, zag hij niemand. hij is trotsch als een pauw; maar jij hebt



	liefd op je. Die woorden wekten de gravin als door toovenj. Zij maakte een onwillekeurig gebaar en glimlachte, hetgeen de markiezin verraste. Verre daarvan die instinctieve voldoening te toonen, zelfs van de strengste vrouw, wanneer zij hoort, dat zij iemand ongelukkig maakt, bleef de blik van Julie dof en koud. Haar gezicht sprak van afkeer, met afschuw vermengd. Dat was niet de ban, waarmee een verliefde vrouw de heele wereld treft ter wille van eén wezen: dan weet zij te lachen en te schertsen; neen, Julie was op dat moment als iemand, wien de herinnering aan een gevaar nog al te sterk voorstond, en daar nog de smart van gevoelde. De tante, wel overtuigd, dat haar nicht haar neef niet beminde, was verbaasd, toen zij ontdekte, dat zij niemand liefhad. Zij beefde, toen zij inzag, dat Julia ontgoocheld was, dat zij te doen had met een jonge vrouw,, wier ervaring van één dag, van één nacht misschien, voldoende was geweest om de onbeduidendheid van Victor te begrijpen. Als zij hem kent, is alles gezegd, dacht zij, mijn neef zal weldra de onaangenaamheden van het huwelijk ondervinden. Zij nam zich toen voor Julia te bekeeren tot de monarchale beginselen van de Eeuw van Louis XV ; maar eenige uren later vernam, of liever giste zij den .vrij gewonen toestand inde wereld, waaraan de gravin haar zwaarmoedigheid dankte. Julia, opeens peinzend, -trok zich vroeger dan gewoonlijk terug. Toen haar kamenier haar had ontkleed en haar had achtergelaten, gereed om naar bed te gaan, bleef zij voor het vuur zitten, gedoken ineen leunstoel van geel fluweel, een antiek meubelstuk, even
	De Vrouw van dertig ja ar 2
	hem zeker veroverd, want waarschijnlijk komt hij niet voor mij tweemaal per dag onder onze ramen voorbij, sinds jij hier bent. . . . Hij is 'bepaald ver-



	geschikt voor treurige als voor gelukkige menschen; zij weende, zij zuchtte, en dacht na; toen zette zij zich voor een kleine tafel, zocht papier en begon te schrijven. De uren gingen snel voorbij: de bekentenis,, die Julia in dien brief deed, scheen haar veel te kosten; elke zin voerde tot langdurige droomerijen; plotseling smolt de jonge vrouw in tranen weg en maakte een eind aan het schrijven. Op dat oogenblik sloegen de klokken twee uur. Haar hoofd, zoo zwaar als dat vaneen stervende, boog zich gelaten; toen, terwijl zij zich oprichtte, zag Julia haar tante opeens voor zich staan. Wat heb je toch, kind? zei de tante. Waarom blijf je zoo laat op en vooral, waarom huil je zoo, op jouw leeftijd? Zij ging zonder verdere plichtplegingen bij haar nicht zitten en verslond den aangevangen brief met de oogen. Schreef je aan je man? Weet ik, waar hij is? antwoordde de gravin. De tante nam het papier en las het. Het onschuldige schepsel liet haar den brief opnemen zonder de minste opmerking te maken. Het was noch een gebrek aan eigenwaarde, noch eenig geheim schuldgevoel, dat haar al haar wilskracht benam; neen, haar tante bevond zich daar ineen van die crisisuren, waarin alles de ziel onverschillig en koud laat, het goede als het kwade, het zwijgen zoo goed als het vertrouwen. Als een deugdzaam meisje, die een minnaar met verachting overlaadt, maar die zich ’s avonds zoo droevig, zoo verlaten voelt, dat zij naar hem verlangt en een hart zoekt om haar lijden uitte storten, liet Julia, zonder een woord te zeggen, het zegel verbreken, dat de kieschheid op een open brief drukt en bleef nadenken, terwijl de markiezin las: „Mijn lieve Louise, waarom eisoh je zoo vaak de



	vervulling van de onvoorzichtigste belofte, die twee onwetende jonge meisjes elkaar kunnen doen? Je vraagt je vaak af, schrijf je mij, waarom ik sinds zes maanden niet op je vragen geantwoord heb. Als je mijn zwijgen niet begrepen hebt, zul je de reden daarvan nu misschien vermoeden door de geheimen te vernemen, die ik ga verraden. Ik zou ze voor altijd dn het diepst van mijn hart verborgen hebben, als je mij geen bericht had gegeven van je aanstaand huwelijk. Je gaat trouwen, Louise. Die gedachte doet mij huiveren. Arm kind, trouw: dan, overeen paar maanden, zal het je allervreselijkst spijten bij de herinnering van wat wij vroeger waren, toen wij op een avond te Ecouen allebei, samengekomen onder de grootste eiken van het gebergte, de schoone vallei beschouwden, die wij aan onze voeten hadden en toen wij er de stralen bewonderden van de ondergaande zon, die ons met haar gulden licht omhulde. Wij gingen op een stuk rots zitten en raakten ineen verrukking, waarop de zoetste weemoed volgde. Jij meende het eerst, dat die verre zon ons van de toekomst sprak. Wij waren toen heel nieuwsgierig en erg dwaas! Herinner jij je al onze malligheden? We zeiden, dat we elkaar omhelsden als een minnend paar. Wij zwoeren elkaar, dat de eerst gehuwde van ons beiden trouw aan de andere de geheimen van den echt zou vertellen, die vreugden, die onze kinderlijke zielen ons zoo heerlijk voorstelden. Die avond zal je wanhoop zijn, Louise. In dien tijd was je jong, mooi, argeloos, zoo niet gelukkig; een man zal je in enkele dagen maken, wat ik al ben, leelijk, lijdend en oud. Je te zeggen hoe trotsch, ijdel en verheugd ik was kolonel Victor d Aiglemont te trouwen, zou een dwaasheid zijn! En zelfs hoe zou ik het je zeggen? Ik herinner mij mezelf niet meer. In weinige ©ogenblikken is mijn kindsheid als een droom geworden. Mijn houding gedurende den



	pleohbigen dag, die een verbinding wijdde, waarvan het gewicht voor mij verborgen was, is niet vrij geweest van verwijten. Mijn vader heeft meermalen beproefd mijn vroolijkheid te onderdrukken, want ik 'betuigde een vreugde, die men onbehoorlijk vond en mijn gesprekken verrieden moedwil, juist omdat ze zonder moedwil waren. Ik haalde duizend kinderachtigheden uit met dien bruidssluier, met dat kleed en die bloemen, ’s Avonds alleen gebleven in de kamer, waar ik met vertoon was heen geleid, dacht ik een poets uit om Victor te prikkelen, en in afwachting van zijn komst, had ik hartkloppingen als die, welke mij vroeger overvielen in die plechtige dagen van 31 December, toen ik zonder opgemerkt te worden, in het salon sloop, waar het speelgoed was opgestapeld. Toen mijn man binnenkwam, toen hij mij zocht, was de gesmoorde lach, dien ik deed hooren onder het mousseline, dat mij omhulde, de laatste uiting van die zoete vreugde, die de spelen bezielde van onze kindsheid.. .. ”
	Toen de douairière den brief had gelezen, legde zij langzaam haar bril op tafel, daarna dadelijk weer den brief en vestigde op haar nicht twee groene oogen, waarvan het heldere vuur nog niet door haar hoogen leeftijd was gedoofd.
	Kind, zei ze, een getrouwde vrouw mag zoo niet aan een jong meisje schrijven, zonder te kort te doen aan de conventies.
	Dat dacht ik ook, antwoordde Julia, haar tante inde rede vallend, en ik schaamde mij over mezelf, terwijl u las... .
	Als aan tafel een gerecht ons niet goed toeschijnt, moet men dit niemand tegen maken, kind, hernam de oude dame vriendelijk, vooral sinds het huwelijk, van Eva tot heden, een zoo voortreffelijke



	De gravin trilde, toen hief zij zachtjes het hoofd op en zei droevig: Ik heb mijn moeder meermalen sinds een jaar betreurd, maar ik heb verkeerd gedaan niet te hebben geluisterd naar de protesten van mijn vader, die Victor niet tot schoonzoon wilde hebben. Zij zag haar tante aan en een aandoening van vreugde droogde haar tranen, toen zij de uitdrukking van goedheid gewaar werd, die dat oude gezicht bezielde. Zij stak de hand naar de markiezin uit, die erom scheen te vragen; en toen zij eikaars vingers drukten, begrepen die twee vrouwen elkaar ten slotte.
	Arme wees! voegde de tante eraan toe. Dat woord was een laatste lichtstraal voor Julia. Zij meende de prophetische stem van haar vader te hooren.
	Je handen gloeien! Zijn ze altijd zoo warm? vroeg de oude dame. lk ben sinds zeven of acht dagen niet zonder koorts geweest, antwoordde zij. Jij had koorts en verborg je dat voor me? Ik heb dat al sinds een jaar, zei Julia met een soort preutsche angst. Mijn goeie engel, hernam haar tante, is het huwelijk dus tot heden niets voor je geweest dan een onafgebroken verdriet? De jonge vrouw durfde niet antwoorden, maar zij maakte een bevestigend gebaar, dat al haar lijden verried.
	Je bent dus ongelukkig? O neen, tante. Viotor houdt van me tot verafgodens toe en ik aanbid hem, hij is zoo goed! Ja, jij houdt van hem, maar je ontvlucht hem, nietwaar? ■ _ Ja soms. ... Hij zoekt mij te dikwijls.
	zaak heeft geschenen.... Heb je geen moeder meer ?



	Ben je niet inde eenzaamheid dikwijls onrustig, uit angst dat hij je daarin komt overvallen? Helaas, ja, tante. Maar ik houd veel van hem, dat verzeker ik u.
	Beschuldig je jezelf niet in ’t geheim niet te kunnen deelnemen aan zijn genoegens? Denk je niet soms, dat de wettige liefde moeilijker te dragen is dan een misdadige hartstocht? O dat is het, zei ze schreiende. Doorziiet u dan alles, waar alles voor mij een raadsel is? Mijn zinnen zijn verbijsterd, ik 'ben zonder gedachten, kortom, ik leef moeilijk. Mijn ziel is bedrukt dooreen niet te zeggen angst, die mijn gevoelens verstijft en tot een voortdurende loomheid brengt. Ik heb geen stem om mij te beklagen en geen woorden om mijn verdriet uitte drukken. Ik lijd en ik schaam mij er over te lijden, terwijl ik Victor gelukkig zie door wat mij doodt. Kinderachtigheden, beuzelarijen, allemaal! riep de tante, wier verouderd gelaat opeens bezield werd dooreen vroolijken glimlach, een weerkaatsing van de vreugden harer jeugd. En u, lacht u ook! zei de jonge vrouw wanhopig.
	lk ben ook zoo geweest, hernam de markiezin snel. Ben je niet weer, nu Victor je alleen gelaten heeft, een rustig jong meisje geworden zonder genoegens maar ook zonder lijden? Julia keek haar aan. Kortom, Julie, je aanbidt Victor, niet? Maar je zou liever zijn zuster dan zijn vrouw willen zijn en het huwelijk gaat je ten slotte niet goed af? Nu dan, ja, tante. Maar waarom lacht u? O je hebt gelijk, arm kind. Er is in dit alles niets vroolijks. Er zou je inde toekomst meer dan één ongeluk overkomen, als ik je niet onder mijn bescherming nam en als mijn oude ervaring, de



	dood-onsdhuldige oorzaak van je verdrietigheden niet wist te raden. Mijn neef verdiende zijn geluk niet, de gek! Onder de regeering van onzen welbeminden Louis XV zou een jonge vrouw, in jouw toestand, spoedig haar man gestraft hebben, omdat hij zich gedroeg als een gemeen soldaat. De egoïst! De militairen van dien keizerlijken tyran zijn allemaal vulgaire domkoppen. Zij houden de brutaliteit voor galanterie, zij kennen de vrouwen niet meer en evenmin de liefde; zij denken, dat de mogelijkheid, den volgenden dag den dood in te gaan, hen vrijstelt den dag tevoren aan ons achting en attenties te bewijzen. Vroeger wist men net zoo op tijd lief te hebben als te sterven. Nicht, ik zal hem voor je opvoeden. Ik zal een eind maken aan de treurige, vrij natuurlijke oneenigheid, die jullie ertoe zou brengen elkaar té haten en naar een scheiding te verlangen als je al niet dood zou zijn,, vóór je er wanhopig van werd. Julia luisterde naar haar tante met evenveel verwondering als ontsteltenis, verrast woorden te hooren, welker wijsheid eer door haar werd voorgevoeld dan begrepen en zeer verschrikt uit den mond vaneen familielid vol ervaring alleen in zachter termen het vonnis te hooren dat ook haar vader over Victor had geveld. Zij had misschien een sterk intuïtief besef van haar toekomst en voelde zonder twijfel den last der ongelukken, die haar moesten overstelpen, want zij barstte in tranen uit en wierp zich inde armen van de oude dame, terwijl zij tot haar zei:
	— Wees mijn moeder! De tante huilde niet, want de Revolutie heeft de vrouwen van de oude monarchie niet erg tranenrijk gemaakt. Vroeger hebben de liefde en later de Terreur hen vertrouwd gemaakt met de pijnlijkste veranderingen, zoadat zij temidden van de gevaren



	des levens een koele waardigheid behouden, een oprechte genegenheid, die zich echter niet uit en die hun gedoogt altijd trouw te zijn aan de etiquette en aan een adel van houding, die de nieuwe zeden zeer ten onrechte hebben geschuwd. De douarière nam de jonge vrouw in haar armen, kuste haar op het voorhoofd met een teederheid en een gratie, die meer schuilen inde manieren en de gewoonten van die vrouwen dan in hun hart; zij vleide haar nicht met zachte woorden, beloofde haar een gelukkige toekomst, suste haar met beloften van liefde, terwijl zij haar hielp naar bed gaan, alsof zij haar dochter geweest was, een geliefde dochter, wier hoop en smarten haar eigen werden; zij zag zich weer jong en vond zichzelf onervaren en lief in haar nicht terug. De gravin sliep in, gelukkig een vriendin ontmoet te hebben, een moeder aan wie zij voortaan alles kon zeggen. Den volgenden morgen, op het oogenblik, dat de tante en de nicht elkaar omhelsden met die innige uitdrukking van verstandhouding, welke een vooruitgang inde gevoelswijze, een volmaakter samenhang tusschen twee zielen kenmerkt, hoorden zij den stap vaneen paard, keerden tegelijk het hoofd om en zagen den jongen Engelschman, die zooals gewoonlijk langzaam voorbij reed. Hij scheen een zekere studie van het leven dier eenzame vrouwen gemaakt te hebben, en faalde nooit bij hun ontbijt of diner langs te komen. Zijn paard verlangzaamde zijn tred zonder waarschuwing te behoeven; dan, terwijl hij een Wik wierp op de twee ramen van de eetzaal, keek Arthur weemoedig naar binnen, hetgeen de gravin meestal negeerde, daar ze er volstrekt niet op lette. Maar gewoon aan die kleingeestige nieuwsgierigheid, welke zich met de kleinste dingen inlaat om het provincie-leven afwisseling te schenken, en wat ook minder bekrompen zielen moeilijk nalaten, vermaakte de markie-



	Maar tante, zei Julie verlegen, wat moeten we doen? Het moet vaststaan voor de menschen, die dien Engelschman zien voorbijgaan, dat ik. . . . Ja, antwoordde de tante, haar onderbrekend. Welnu, zou ik hem niet kunnen zeggen niet zoo voortdurend voorbij te rijden? – Brengen wij hem daardoor niet op de gedachte, dat hij gevaarlijk is? En verder, kun je een man beletten te gaan en te komen, waar het hem goed 'dunkt? Morgen zullen wij in deze zaal niet meer eten; als hij er ons niet meer ziet, zal de jonge edelman ophouden met door het raam van je te houden. Zoo, kindlief, handelt een vrouw van de wereld. Maar het ongeluk van Julia moest volkomen zijn. Nauwelijks stonden de twee vrouwen van tafel op, of plotseling stond de kamerdienaar van Viictor voor haar. Hij kwam van Bourges gereden met lossen teügel, langs omwegen en bracht de gravin een brief van haar man. Victor, die den keizer verlaten had, maakte zijn vrouw gewag van den val der imperiale regeering, van de inneming van Parijs en van de geestdrift, die overal in Frankrijk uitbarstte ten gunste der Bourbons; maar niet wetend, hoe hij tot Tours kon doordringen, verzocht hij haar in allerijl naar Orleans te komen, waar hij zich met paspoorten voor haar hoopte te bevinden. De kamerdienaar,
	zin zich met de beschroomde en ernstige liefde, zoo zwijgend door den Engelschman getoond. Die steeds terugkeerende blikken waren een gewoonte voor haar geworden en eiken dag kondigde zij het voorbijgaan van Arthur met nieuwe aardigheden aan. Toen zij aan tafel gingen, keken de twee vrouwen dien dag tegelijk naar den Engelschman. De oogen van Julia en Arthur ontmoetten elkaar ditmaal met zulk een begrijpenden blik, dat de jonge vrouw bloosde. De Engelschman zette zijn paard to4. spoed aan en vertrok in galop.



	oud-militair, moest Julia van Tours naar Orléans geleiden, een weg, dien Victor nog vrij achtte. Mevrouw, u hebt geen oogenblik te verliezen, zei de kamerdienaar, de Pruisen, de Oostenrijkers en de Engelsohen zullen zich te Blois of te Orléans vereen igen.... Ineen paar uur was de jonge vrouw gereed en vertrok ineen oude reiskoets, die haar tante haar zoolang afstond.
	Waarom zoudt u niet te Parijs bij ons gaan wonen! zei ze, de markiezin omhelzend. Nu de Bourbons hersteld worden, zoudt u daar. . ..
	Zonder dien onverhoopfen terugkeer zou ik er toch heengegaan zijn, arm kind, want je hebt mijn raadgevingen te veel noodig, Victor en jij. Ik zal dan ook alle beschikkingen treffen om je daar te achterhalen.
	Julia vertrok, gevolgd door haar kamenier en den ouden soldaat, die terzijde van de koets galoppeerde, wakend voor de veiligheid zijner meesteres. In den nacht bij een halte gekomen vóór Blois, keek Julia, ongerust over het hooren vaneen rijtuig achter het hare en dat haar vanaf Amboise niet verlaten had, uit het portier om te zien wie haar reisgezellen waren. Het maanlicht stelde haar in staat Arthur op te merken, rechtopstaande, op drie pas afstands van haar, de oogen op de postchais gericht. Hun blikken ontmoetten elkaar. De gravin wierp zich met kracht achter in het rijtuig terug, maar met een angstgevoel, dat haar deed beven. Als de meeste werkelijk onschuldige en onervaren jonge vrouwen voelde zij een instinctieve vrees, die haar misschien het besef van haar zwakheid gaf tegenover zulk een stoutmoedigen aanval. Eender sterkste wapens van den man is die vreeselijke macht, dat hij zonder inspanning een vrouw kan overrompelen, waarvan de verbeelding, prikkelbaar van na-



	ituur, ontzet of gekwetst wordt dooreen vervolging. De gravin herinnerde zich den raad van haar tante en besloot gedurende de reis achter in haar postchais te schuilen zonder die te verlaten. Maar bij elke halte hoorde zij den Engelschman, die om de twee rijtuigen heenging; daarna klonk op den weg het hinderlijk geraas van zijn kales Julia onophoudelijk inde ooren. De jonge vrouw dacht weldra, dat eenmaal vereenigd met haar man Victor haar tegen die zonderlinge vervolging zou weten te verdedigen. Maar als die jonkman nu toch met van me hield? Die gedachte was de laatste van alle. Te Orléans komend, werd haar postchais opgehouden door de Pruisen, op de binnenplaats vaneen herberg gevoerd en door soldaten bewaakt. Weerstand was onmogelijk. De vreemdelingen beduidden de drie reizigers, door gebiedende teekens, dat zij het bevel ontvangen hadden niemand uit het rijtuig te laten. De gravin bleef twee uur ongeveer gevangen, huilend tusschen de soldaten, die rookten, lachten en haar soms met een brutale nieuwsgierigheid aankeken; maar eindelijk zag zij hen, toen zij het getrappel van verscheidene paarden hoorden, met een soort eerbied van het rijtuig wijken. Weldra omringde een troep vreemde hoofdofficieren, aan wier spits zich een Oostenrijksch generaal bevond, de po 5 tkoct S • – Mevrouw, zei de generaal, neem onze excuses aan; het was een misverstand. U kunt zonder vrees uw reis voortzetten en hier is een paspoort, dat u voortaan al dergelijke onaangenaamheden zal be-
	sparen.... De gravin nam het papier bevend aan en stamelde eenige onsamenhangende woorden.. Zij zag bij den generaal en inde Engelsche officiersuniform Arthur, wien zij zonder twijfel haar spoedige be-



	vrijding dankte. Verheugd en bedroefd tegelijk wendde de jonge Engelschman het hoofd af en durfde Julia alleen steelsgewijze aanzien.
	Dank zij het paspoort kwam mevrouw d’Aiglemont zonder verder oponthoud te Parijs aan. Zij vond er haar man terug, die, ontslagen van zijn eed van trouw aan den keizer, op de vleiendste manier ontvangen was bij den graaf d’Artois en benoemd werd tot rijks-luitenant-generaal door zijn broeder Lodewijk XVIII. Victor bezat bij de lijfwacht een hoogen graad, die hem den rang gaf van generaal. Temidden van de feesten echter, die met den terugkeer der Bourbons gepaard gingen, 'trof Julia een noodlottig ongeluk, dat op haar verder leven van grooten invloed moest zijn: ?ij verloor de markiezin de Listomère-Landon. De oude dame stierf van vreugde en aan jicht, die op het hart sloeg, toen zij te Tours den hertog van Angoulême terugzag. Zoo was die vrouw, wier leeftijd haar recht gaf Victor voor te lichten, de eenige, die door goede raadgevingen de eendracht tusschen man en vrouw kon herstellen, gestorven. Julia besefte den omvang van dat verlies. Er was niemand meer dan zij zelf tusschen haar en haar echtgenoot. Maar jong en beschroomd, moest zij eerst het lijden boven het klagen kiezen. De volmaaktheid van haar karakter verzette zich er 'tegen,, dat zij zich durfde onttrekken aan haar plichten of beproeven zou voor haarzelf de oorzaak van haar smarten te zoeken; want het zou een al te teere kwestie geweest zijn daaraan een eind te maken: Julia zou gevreesd hebben zelf haar eerbaarheid als vaneen jong meisje te kwetsen.



	Een woord over het leven van den heer d’Aiglemont tijdens de Restauratie. Ontmoet men niet veel mannen, wier groote onbeduidendheid een geheim is voor de meeste mensohen, die hen kennen? Een hooge rang, een doorluchtige geboorte, gewichtige ambten, een zeker vernis van beleefdheid, een groote terughoudendheid in het gedrag of de macht van het geld zijn voor hen als wachters, die de beoordeelaars beletten hun innerlijk wezen te doorgronden. Die mensohen zijn evenals koningen, wier ware grootte, karakter en zeden nooit goed gekend of juist gewaardeerd kunnen worden, omdat zij te veraf of te dichtbij gezien worden. Die lieden van valsche verdienste stellen vragen in plaats van zich uitte spreken, verstaan de kunst anderen een rol te laten spelen om het zelf voor genen te ontwijken. Dan, met een gelukkige handigheid, laten zij iedereen aan den draad van zijn hartstochten of zijn belangen dansen en spelen zoo met menschen, die werkelijk boven hen staan, maken er ledepoppen van en wanen hen klein, omdat zij die naar zich neergehaald hebben. Zij behalen dan den natuurlijken triomf van hun nietige maar besliste wijze van doen over de onbestendigheid der groote ideeën van anderen. Om dan ook die leeghoofden te beoordeelen en hun negatieve waarde te schatten, moet de waarnemer meer een scherpen dan superieuren geest bezitten, meer geduld dan omvang van blik, meer slimheid en tact dan ruimheid van denken. Niettemin, welke handigheid die roovers ook ontwikkelen bij het verdedigen van hun zwakke zijden, het is voor hen heel moeilijk hun vrouwen, hun moeders, hun kinderen of den huisvriend te bedriegen:
	DERDE HOOFDSTUK.



	maar die lieden bewaren voor hen bijna altijd het geheim vaneen zaak, die in zeker opzicht de gemeenschappelijke eer raakt en helpen hen vaak de wereld misleiden. Indien vele nietelingen, dank zij die huiselijke samenspanningen, doorgaan voor superieure menschen, wegen zij op tegen het aantal groote mannen, die men voor nullen houdt, zoodat de maatschappij altijd dezelfde massa schijnbare verlichte geesten telt. Denk nu aan de rol, welke een vrouw van geest en hart spelen moet in het bijzijn van zoo’n soort echtgenoot; ontdekt gij niet levens vol verdriet en toewijding, waarvoor hier beneden niet de minste waardeering bestaat? Laat een sterke vrouw zich in dien vreeselijken toestand bevinden, zij raakt er uit dooreen misdaad als Catharina 11, niettemin de Groote genaamd. Maar daar alle vrouwen niet op een troon zijn gezeten, offeren de meesten zich op voor huiselijke rampen, die, hoewel verborgen, er niet minder vreeselijk om zijn. Zij, die hier op aarde onmiddellijk troost zoeken voor hun ongelukken, veranderen vaak alleen hun soort lijden, als zij getrouw willen blijven aan hun plichten of misstappen begaan en de wetten ten bate van hun genoegens verkrachten. Die overdenkingen zijn geheel toepasselijk op de geheime geschiedenis van Julia. Zoolang Napoleon zich staande hield,'wekte graaf d’Aiglemont, kolonel als zoovele anderen, goed ordonnans-officier, uitstekend om een gevaarlijke zending te vervullen, maar onbekwaam tot een commando van eenig gewicht, generlei nijd, ging door voor eender dapperen, dien de keizer begunstigde en was, wat de militairen gewoonlijk een goed kind noemen. Tijdens de Restauratie, die hem den titel van markies teruggaf, bleek hij niet ondankbaar: hij volgde de Bourbons te Gent. Die,daad van logica en trouw loochende de horoscoop, welke zijn schoonvader vroeger trok



	door te zeggen, dat zijn schoonzoon kolonel zou blijven. Bij den tweeden terugkeer, benoemd tot luitenant-generaal en weer markies, dreef d’Aiglemont’s eerzucht hem tot verlangen naar het pairschap; hij nam de beginselen en de politiek aan van den Conservateur, hulde zich ineen vermomming, waar niets achter stak, werd ernstig, placht te ondervragen en weinig te spreken en ging voor een diepzinnig man door. Daar hij zich steeds verschanst hield achter de beleefdheidsvormen en van formules voorzien was, door de pasklare zinnen te onthouden en rond te strooien, die geregeld te Parijs gemunt worden om in kleingeld de gekken te laten oordeelen over de groote ideeën en de gebeurtenissen, gaven de menschen van de wereld hem den naam vaneen man van smaak en kennis. Hij, koppig in zijn aristocratische meerlingen, werd beschouwd als bezitter vaneen mooi karakter. Als hij bij toeval zorgeloos werd of vroolijk, evenals hij het vroeger was, hielden de onbeduidendheid en de nietigheid van zijn gesprekken voor de anderen diplomatieke toespelingen in. O hij zegt alleen, wat hij zeggen wil, dachten de brave lieden. Hij wist evengoed munt te slaan uit zijn deugden als uit zijn gebreken. Zijn dapperheid verschafte hem een groote militaire reputatie, die door niets werd weersproken, omdat hij nooit als hoofd gecommandeerd had. Zijn mannelijk en nobel inzicht drukte ruime opvattingen uit en zijn trekken waren alleen doorzichtig voor zijn vrouw. Doordat hij de heele wereld recht hoorde doen wedervaren aan zijn valsche talenten, eindigde de markies d’Aiglemont ermee zich zelf te overtuigen, dat hij een van de merkwaardigste lieden ten hove was, waar hij zich, dank zij zijn uiterlijk, bemind wist te maken en waar aan zijn groote eigenschappen onvoorwaardelijk geloofd werd.



	Niettemin was d’Aiglemont thuis bescheiden, hij voelde er instinctief de meerderheid van zijn vrouw, zoo jong als zij was; en uit dien onwillekeurigen eerbied ontstond een geheime macht, die de markiezin genoodzaakt waste aanvaarden, ondanks al haar pogingen om dien last van zich af te wentelen. Als raadgeefster van haar man bestierde zij zijn daden en zijn geld. Die tegennatuhr lijke invloed was voor haar een soort Yernedering en de bron van veel smarten, die zij in haar hart verborg. Haar bestaan verborg een zeer bittere spotternij. Was zij niet verplicht een hol afgodsbeeld te eeren, haar beschermer te ‘beschermen, een armzalig schepsel, dat als loon voor een gestadige toewijding, haar de egoïstische liefde der echtgenooten toewierp, in haar niets dan de vrouw zag, en dat zich niet verwaardigde of er niet aan dacht een even diepe wonde zich om haar genoegens te bekommeren, en dat ook niet de oorzaak van haar droefheid en haar verzwakking begreep. Als het meerendeel der mannen, die het juk voelen vaneen superieuren geest,, redde de markies zijn eigenliefde door Julia’s moreele zwakheid van haar lichamelijke af te leiden. Het behaagde hem haar te beklagen, terwijl hij er het lot rekenschap van vroeg hem een jong, ziekelijk meisje tot vrouw te hébben gegeven. Kortom, hij maakte zich tot slachtoffer, terwijl hij in werkelijkheid de beul was. De markiezin, gedrukt door al die ongelukken van dat trieste bestaan, moest nog glimlachend opzien tot dien dommen meester, een sterfhuis met bloemen tooien en geluk veinzen op een gelaat dat verbleekt was door geheime kwellingen. Die verantwoordelijkheid voor de eer., die prachtige zelfverloochening, gaven ongemerkt aan de jonge markiezin een waardigheid van vrouw, een bewustzijn van deugd, die haar beschermden tegen de gevaren der wereld. Sinds haar terugkeer uit Touraine was



	haar gezondheid eiken dag verminderd en het leven scheen haar toegemeten door het lijden, een mooi lijden overigens, een ziekte, die bijna een wellust was voor het oog en die voor oppervlakkige lieden kon doorgaan voor de aanstellerij vaneen modepop. De dokters hadden de markiezin voorgeschreven op een divan te rusten, waar zij kwijnde tusschen de haar omringende bloemen en als deze verwelkte. Haar zwakheid verbood haar het loopen m de buitenlucht; zij ging slechts ineen gesloten rijtuig uit. Steeds omringd door al de voordeelen van luxe en onze moderne industrie, leek zij minder een zieke dan een luie koningin. Enkele vrienden, misschien verliefd op haar ongeluk en haar zwakheid, zeker haar steeds thuis te vinden en zonder twijfel ook azend op haar toekomstige gezondheid, brachten haar nieuwtjes en spraken haar van die duizend kleine gebeurtenissen, die het leven te Parijs zoo afwisselend maken. Haar melancholie, ofschoon ernstig en sterk, was in hun oogen zwaarmoedigheid tengevolge van weelde. De markiezin d’Aiglemont leek een schoone bloem, wier wortel wordt weggeknaagd dooreen zwart insect. Soms verscheen zij inde wereld, niet uit voorliefde, maar om aan de eischen te voldoen van de positie, die haar man verlangde. Haar stem en de volmaaktheid van haar zang stelden haar inde gelegenheid de toejuichingen te ontvangen, die een jonge vrouw bijna aj~ tijd vleien. Maar wat beteekenden voor haar die loftuitingen, welke voor haar niets met genegenheid of hoopte maken hadden? Haar man hield met van muziek. Ten slotte voelde zij zich bijna altijd gehinderd inde salons, waar zij om haar schoonheid baatzuchtige eerbewijzen ontving. Haar toestand verwekte daar een soort wreede meewarigheid, een treurige nieuwsgierigheid. Zij werd gewoonlijk door een doodelijke ontsteking aangetast, zooals de da-



	mes elkaar in het oor fluisterden en waarvoor onze taalvernieuwing nog geen naam kon vinden. Ondanks de stilte, waarin haar leven verliep, was de oorzaak van haar lijden voor niemand een geheim. In haar gevoelens nog altijd jong meisje, ondanks het huwelijk, maakten de minste blikken haar beschaamd. Zij versoheen dus, om het blozen te voorkomen, steeds lachend en vroolijk; zij wendde een valsche vreugde voor, vertelde, dat zij altijd in orde was of voorkwam de vragen naar haar gezondheid door eerbare leugens. Toch droeg in 1817 een belangrijke gebeurtenis er veel toe bij om den beklagenswaardigen toestand te wijzigen, waarin Julia tot nu toe geleefd had. Ze kreeg een dochter en wilde haar zoogen. Twee jaar lang maakten de groote afleiding, de onrust en de genoegens, die het moederschap verschaft, haar leven minder ongelukkig. Zij scheidde zich noodwendig van haar man. De dokters meenden, dat zij beter zou worden; maar de markiezin geloofde niet aan die onzekere voorspellingen. Als alle menschen, voor wie het leven niets zoets meer heeft, zag zij misschien inden dood een gelukkige oplossing. In het begin van 1819 was het leven wreeder voor haar dan ooit. Op het oogenblik, dat zij zichzelf toejuichte om het negatieve geluk, dat zij had weten te veroveren, zag zij vreeselijke afgronden voor zich geopend: haar man was haar gaandeweg ontwend. Die verkoeling vaneen reeds zoo lauwe en zeer egoïstische genegenheid kon meer dan één ongeluk aanbrengen, dat haar fijne takt en haar voorzichtig-, heid haar deden voorzien. Hoewel zij er zeker van was een groote heerschappij over Victor uitte oefenen en voor altijd zijn achting te hebben verworven, vreesde zij den invloed der hartstochten op een zoo nietig en zoo leeghoofdig, onnadenkend man. Vaak verrasten haar vrienden Julia, als zij in diep gepeins



	verzonken was; de kortzichtigsten vroegen haar schertsend naar het geheim daarvan, alsof een jonge vrouw slechts aan beuzelarijen kan denken, alsof er niet bijna altijd inde gedachten vaneen huismoeder een diep gevoel bestaat. Overigens leidt het ongeluk zoo goed als het ware geluk ons tot droomerij. Soms keek Julia, spelend met haar Hélène, haar somber aan en gaf geen antwoord op de kinderlijke vragen, die de moeders zoo verblijden, om de bestemming van haar kind inde toekomst te leeren kennen. Dan werden haar oogen vochtig van tranen, wanneer plots eenige herinnering bij haar het tooneel der revue bij de Tuilerieën opriep. De vooruitziende woorden van haar vader klonken haar weer inde ooren en haar geweten hield haar voor er de wijsheid van te hebben miskend. Uit die dwaze ongehoorzaamheid kwamen al haar ongelukken voort en vaak wist zij niet wat het ergste van alle te dragen was. Zij kon er nooit in slagen door haar man begrepen te worden, zelfs niet inde gewoonste zaken van het leven Op het oogenblik dat de kracht tot liefde zich sterker en werkzamer in haar ontwikkelde, ging de geoorloofde, de echtelijke liefde onder in ernstig physiek en moreel lijden. Ze bezat ook voor haar man dat medelijden grenzend aan minachting, dat op den duur alle gevoelens doet verwelken. Als ten slotte haar gesprekken met eenige vrienden, als de voorbeelden of zekere avonturen in de groote wereld haar niet geleerd hadden, dat de liefde onmetelijk geluk kon aaribrengen, hadden haar wonden haar toch de groote en reine vreugden doen vermoeden, die broederlijke zielen moeten verbinden. In het tooneel, dat haar herinnering haar van het verleden schetste, zag zij het trouwhartig gelaat van Arthur eiken dag reiner en schooner, maar zij beheerschte zich en durfde zich bij die herinnering niet ophouden. De stille en beschroomde



	liefde van den jongen Engelschman was de eenige gebeurtenis, die sinds haar huwelijk eenige sporen van zacht gevoel had nagelaten in dat sombere en eenzame hart. Misschien hadden al die bedrogen verwachtingen, al die onrijpe verlangens, welke den geest van Julia langzamerhand bedroefden, door een natuurlijk spel der verbeelding, betrekking op dien man, wiens manieren, gevoelens en karakter zoo met de hare schenen overeen te komen. Maar die gedachte scheen altijd een gril, een droom. Na die onmogelijke fantasie, altijd eindigend met zuchten, ontwaakte Julia weer ongelukkiger en voelde zij nog meer haar verholen verdriet, wanneer zij dat had doen sluimeren onder de vleugels vaneen denkbeeldig geluk. Soms namen haar klachten het karakter aan van dwaasheid en vermetelheid; zij verlangde dan genoegens tot eiken prijs; maar nog vaker bleef zij ten prooi aan ik weet niet wat voor stompe verdooving, luisterde zij zonder te begrijpen of vormde gedachten, zóó vaag, zóó onbepaald, dat zij geen taal kon vinden om ze weer te geven. Gestoord in haar geheimste verlangens, inde levenswijze,, die zij als meisje had gedroomd, was zij verplicht haar tranen te verkroppen. Bij wien zou zij geklaagd hebben, door wien zou zij begrepen zijn? Zij bezat ook die uiterste fijnheid der vrouw, die verrukkelijke beschroomdheid van gevoel, die daarin bestaat een nuttelooze klacht te verzwijgen, er geen voordeel uitte willen trekken, als de zegepraal den overwinnaar en den overwonnene moet vernederen. Julia trachtte haar vermogens, haar eigen deugden aan d’Aiglemont te schenken en was er trotsch op, dat hij het geluk smaakte, dat haar ontbrak. Al haar slimheid van vrouw werd vergeefs aangewend om hem zonder dat hij het wist, te sparen, hem, wiens despotisme dien toestand deed voortduren. Bij oogenblikken was zij bedwelmd door



	De gevaren van den hachelijken toestand, waarin de markiezin ongemerkt gekomen was door den drang der omstandigheden, openbaarden zich voor haar in al hun ernst op een soirée inde maand Januari 1820. Wanneer twee echtgenooten elkaar volkomen kennen en vanzelf lang aan elkaar gewoon zijn, wanneer een vrouw de minste bewegingen van een man kan vertolken en tot de gevoelens doordringen, die hij voor haar verbergt, gaat soms plots een licht op na voorafgaande overdenkingen of overwegingen, door toeval of eerst zonder erg ontstaan. Een vrouw ontwaakt vaak opeens aan den rand of inde diepte vaneen afgrond. Zoo raadde de markiezin, gelukkig sinds eenige dagen alleen te zijn, het geheim van haar eenzaamheid. Haar man, onstandvastig of verveeld, edelmoedig of vol medelijden, behoorde haar niet meer. Toen dacht zij niet meer aan zichzelf, noch aan haar lijden, noch aan haar opofferingen ; zij was slechts moeder en zag alleen het fortuin, de toekomst, het geluk van haar dochter, haar dochter, het eenige wezen, dat haar eenige vreugde schonk, haar Hélène, het eenige goed, dat haar aan de wereld hechtte. Nu wilde Julia leven om haar kind te bewaren voor het vreeselijke lot dat een stiefmoeder haar misschien zou kunnen bereiden. Bij dat nieuwe vooruitzicht vaneen onheilspellende toekomst verviel zij ineen van die diepe over-
	haar ongeluk, zonder gedachte, zonder teugel; maar gelukkig bracht een ware vroomheid haar altijd tot een hoogste verwachting terug: zij zocht toevlucht in het leven hiernamaals, een bewonderenswaardig geloof, dat haar opnieuw haar smartelijke taak deed aanvaarden. Die vreeselijke worstelingen, die innerlijke scheuringen waren zonder glorie, dat langdurige verdriet was onbekend: geen sterveling ontwaarde haar doffe blikken, haar bittere tranen inde eerzaamheid verpoten.



	peinzingen, die heele jaren kosten. Tusschen haar en haar man moest er voortaan een wereld van gedachten heerschen, waarvan het gewicht alleen op haar zou drukken. Tot heden was zij er zeker van door Victor bemind te worden, zoover hij liefhebben kon en had zij zich gewijd aan een geluk, dat zij niet deelde. Maar nu niet meer voldaan door het bewustzijn, dat haar tranen tot vreugde dienden van haaiman, en alleen op de wereld, bleef haar slechts de keus der ongelukkigen. Te midden van de ontmoediging, die inde kalmte en de stilte van den nacht al haar krachten verslapte op het oogenblik, dat zij haar divan en haar bijna uitgedoofd vuur verliet en bij het licht van de lamp naar haar dochtertje ging kijken, kwam de heer d’Aiglemont erg vroolijk binnen. Julia liet hem de slapende Hélène bewonderen, maar hij beantwoordde de geestdrift van zijn vrouw met een banale phrase. Op dien leeftijd, zei hij,, zijn alle kinderen lief. Nadat hij achteloos het voorhoofd van zijn dochter gekust had, liet hij de gordijnen van het ledikant je zakken, keek Julia aan, nam haar hand en trok haar op den divan naar zich toe, waar pas zooveel noodlottige gedachten bij haar waren opgekomen. Je bent heel mooi vanavond, mevrouw d’Aiglemont! riep hij uit met die ondragelijke vroolijkheid, waarvan de markiezin de leegheid zoo kende. Waar heb je den avond doorgebracht? vroeg ze hem, een groote onverschilligheid veinzend. • Bij mevrouwde Sérizy. Hij had een lamp van den schoorsteen genomen en bekeek de kap ervan met aandacht, zonder te merken, dat zijn vrouw had geschreid. Julia huiverde. De taal zou niet voldoende zijn om



	den stroom der gedachten uitte drukken, die in haar hart welde en die zij erin moest bewaren. Mevrouwde Sérizy geeft aanstaanden Maandag een concert en snakt van verlangen, dat je komt. ’t Is al genoeg, dat je zoo lang niet bent uit geweest om te maken, dat zij begeert je bij haar te zien. Het is een aardige vrouw, die veel van je houdt. Je zult mij een plezier doen er te komen; ik ben er bijna borg voor je gebleven.. . . De klank van haar stem, de toon en de blik van de markiezin hadden zoo iets doordringends, zoo iets bijzonders, dat Victor, ondanks zijn achteloosheid, zijn vrouw met verwondering aanzag. Dat was alles. Julia had geraden, dat mevrouwde Sérizy de vrouw was, die haar zijn liefde had ontnomen. Zij soesde weg ineen wanhopige droomerij en deed, of ze in het vuur staarde. Victor liet de kap in zijn
	vingers draaien met het verveelde gezicht vaneen man, die na elders genoten te hebben, daarna vermoeid thuis komt. Nadat hij meermalen gegaapt had, nam hij inde eene hand een groote waskaars, zocht met de andere verlangend den hals van zijn vrouw en wilde haar omhelzen; maar Julia bukte zich, bood hem haar voorhoofd en ontving daarop den avondkus, een kus uit gewoonte, zonder liefde, een formaliteit, die haar dien avond weerzinwekkend toescheen. Toen Victor de deur gesloten had, viel de markiezin op een stoel neer; zij huiverde en schreide droevig. Men moet de kwelling vaneen dergelijk tooneel zelf kennen om te begrijpen, hoeveel smarten dit verbergt, om de lange en vreeselijke verwikkelingen te vermoeden, waartoe dit aanleiding geeft. Die eenvoudige en onbeteekenende woorden,, die stilten tusschen twee echtgenooten, die gebaren, die blikken, de manier, waarop de markies voor het vuur zat, de houding, die hij aannam, toen



	hij den hals zijner vrouw trachtte te kussen, alles droeg er toe bij om dit uur tot een tragische ontknooping te maken van het eenzame en smartelijke leven, dat Julia leidde. In haar verslagenheid ging zij voor den divan op de knieën liggen, duwde het gelaat inde kussens om niets te zien en bad, terwijl zij op de gebruikelijke woorden van haar gebed een innerlijken nadruk legde, er een nieuwe beteekenis aan gaf, die 'het hart van haar echtgenoot had doen ineenkrimpen, als hij haar gehoord zou hebben. Zij bleef acht dagen lang denken aan haar toekomst, ten prooi aan verslagenheid over het ongeluk, dat zij wilde overzien om middelen te vinden,, opdat zij haar hart niet voorloog, opdat zij haar macht over den markies zou herwinnen en lang genoeg zou leven om te waken voor het geluk van haar kind. Zij besloot toen met haar mededingster te strijden, weer onder de menschen te komen, voor hen te schitteren, voor haar man een liefde te veinzen, die zij niet meer kon koesteren en hem te verleiden. Dan, als zij hem door haar kunstgrepen aan haar macht onderworpen had, wilde zij met hem coquetteeren als een grillige maitresse, die er genoegen in schept haar minnaar te kwellen. Die weerzinwekkende listen waren het eenig mogelijke middel tegen haar kwalen. Zoo zou zij haar lijden meester worden, zij zou het naar goedvinden beheerschen en het verzachten door haar man te onderwerpen, hem onder een vreeselijk despotisme te temmen. Zij had er in ’t geheel geen gemoedsbezwaren meer tegen hem het leven moeilijk te maken. Maar haar ziel waste rein, haar geest te kiesch en vooral te openhartig om lang mee te zondigen door die valschheden. Gewend in zich zelf te lezen, moest de stem van haar geweten bij de eerste schrede naar de ondeugd want dat was ondeugd —die van haar hartstochten en egoïsme versmoren.



	Inderdaad luistert bij een jonge vrouw, wier hart nog rein is en wier liefde maagdelijk is gebleven, het moederlijk gevoel vaak naar de stem der eerbaarheid. Is het schaamtegevoel niet de geheele vrouw? Maar Julia wilde voor elk gevaar, eiken misstap in haar nieuw leven blind zijn. Zij kwam bij mevrouw de Sérizy. Haar mededingster rekende er op een bleeke, kwijnende vrouw te zien; doch de markiezin had zich geblanket en vertoonde zich inde schittering vaneen stel diamanten, die haar schoonheid nog verhoogden. Mevrouwde gravin de Sérizy was een van die vrouwen, welke er aanspraak op maken te Parijs een soort heerschappij uitte oefenen over de mode en de menschen. Haar huiswas in elk opzicht een model van goeden smaak. In die salons, vol elegante en schoone vrouwen, triomfeerde Julia over de gravin. Door haar geestigheid, haar levendigheid, verzamelde zij de voornaamste heeren van de soirée om zich heen. Tot wanhoop der dames was haar toilet onberispelijk en allen benijdden haar een japonsnit, een vorm van het lijfje, waarvan het effect algemeen werd toegeschreven aan een of ander onbekend naaisters-genie, want de vrouwen gelooven liever, dat het aan het toilet ligt dan aan de gratie en volmaaktheid van hen, die er voor geschapen zijn dit goed te dragen. Toen Julia opstond om bij de piano de romance van Desdemona te gaan zingen, kwamen de heeren uit de salons aanloopen om die stem, welke zoo lang had gezwegen, te hooren en er ontstond een diepe stilte. De markiezin gevoelde levendige aandoeningen, toen zij zag hoe zich de hoofden aan de deuren verdrongen en alle blikken
	op haar gericht vond. Zij zocht haar man, schoot hem een lonk toe vol coquetterie en ontwaarde met genoegen, dat haar eigenliefde op dat oogenblik buitengewoon gevleid werd. Gelukkig met dien



	Wat heb je, liefste? Och, arm kind, zij lijdt zoo! Ik huiverde al, toen ik zag, dat zè ermee1 boven haar kracht wou gaan....
	De romance werd afgebroken. Julia, nu toornig, had den moed niet meer om voort te gaan en verduurde het valsche medelijden van haar mededingster. Al de dames fluisterden en, onder het bepraten van dit voorval, vermoedden zij den strijd, die tusschen de markiezin en mevrouwde Sérizy begonnen was, welke zij met hun kwaadsprekerij niet spaarden. De zonderlinge voorgevoelens,, die Julia zoo vaak bewogen, werden eensklaps bewaarheid. Terwijl zij aan Arthur dacht, vond zij het heerlijk te gelooven, dat een man van zoo zacht en kiesch voorkomen trouw zou blijven aan zijn eerste liefde. Zij las op het haast vrouwelijk gelaat van den jongen Engelschman de diepe gedachten, de zachte melancholie, de smartelijke gelatenheid, waarvan zijzelf het slachtoffer was. Zij herkende zichzelf in hem. Het ongeluk en de zwaarmoedigheid zijnde welsprekendste tolken der liefde en vinden tusschen twee lijdende wezens ongeloofelijk snel gemeenschap. Het innerlijk ontwaren en het wederkeerig opnemen van de dingen en de gedachten zijn bij hen volledig en juist. Het geweld van den schok, dien de markiezin ontving, openbaarde haar dan ook al de gevaren van de toekomst. Overgelukkig, dat zij een voorwendsel voor haar onrust vond in haar gewo-
	triomf verrukte zij het gezelschap bij het eerste deel van Al piü salice. Nooit hadden Malibran noch la Pasta zangen doen hooren zoo volmaakt van gevoel en intonatie; maar terwijl zij aan de herhaling begon, keek zij naar de groepen en ontdekte Arthur, wiens vaste blik onafgebroken op haar gericht was. Zij beefde plotseling en haar stem verzwakte. Mevrouwde Sérizy snelde van haar plaats op de markiezin toe.



	nen lijdenstoestand, liet zij zich gaarne overweldigen door het slim bedachte medelijden van mevrouw de Sérizy. Het afbreken van de romance was een gebeurtenis, waarover vele menschen op verschillende wijze met elkaar spraken. Dezen betreurden het lot van Julia en klaagden er over, dat een zoo merkwaardige vrouw voor de wereld verloren was, genen wilden de oorzaak weten van haar lijden en de eenzaamheid, waarin zij leefde. Welnu, mijn waarde Ronquerolles, zei de markies tot den broeder van mevrouwde Sérizy, je benijdde mijn geluk, toen je mevrouw d’Aiglemont zag en je verweet mij haar ontrouw te zijn? Nu, je zou mijn lot niet erg begeerenswaard vinden, wanneer je __ als ik een of twee jaar bij een lieve vrouw zoudt blijven zonder dat je haar de hand durfde kussen, uit angst dat je die zou breken. Geef je zelf nooit last door die teere juweelen, die alleen geschikt zijn om ze onder een stolp te zetten en die door hun broosheid, hun kostbaarheid ons altijd dwingen ze te ontzien. Laat jij dikwijls je mooie paard uitgaan, waarvoor je zooals ze mij vertelden _ bang bent bij stortbuien en sneeuw? Dat is mijn geschiedenis. Het is waar,, dat ik zeker ben van de deugd van mijn vrouw; maar mijn huwelijk is een luxe-zaak; en als je meent, dat ik getrouwd ben, bedrieg jij je. Mijn gevallen van ontrouw zijn dan’ ook in zekeren zin wettig. Ik zou wel eens willen weten, heeren lachers, wat jullie in mijn plaats zoudt doen. Verscheidene mannen zouden hun vrouwen minder sparen dan ik. Ik ben er zeker van, voegde hij er zachtjes aan toe, dat mevrouw d’Aiglemont geen argwaan koestert. Ik zou dan ook zeker crroot ongelijk hebben mij te beklagen, ik ben heel gelukkig.... Maar,, niets is vervelender voor een



	gevoelig man dan een arm schepsel te zien lijden, waaraan men gehecht i5.... Dan ben je wel erg gevoelig, antwoordde de Ronquerolles, want je bent zelden thuis. Dit vriendschappelijk epigram deed de toehoorders lachen; maar Arthur bleef koud en onverstoorbaar als gentleman, die den ernst tot grondslag van zijn karakter heeft gekozen. De vreemde woorden van den echtgenoot wekten zonder twijfel eenige hoop bij den jongen Engelschman, die geduldig het oogenblik afwachtte, waarop hij met d’Aiglemont alleen kon zijn, en deze gelegenheid deed zich weldra voor.
	Mijnheer, zei hij, ik zie met zeer veel leedwezen den toestand van mevrouwde markiezin en als u zoudt weten, dat zij bij gebrek aan een bijzondere behandeling op ellendige manier moet sterven, onderstel ik, dat u met haar lijden geen gekheid zult maken. Als ik zoo tot u spreek, ben ik er in bepaald opzicht toe gerechtigd door de zekerheid, dat ik mevrouw d’Aiglemont kan redden en haar kan teruggeven aan het leven en aan het geluk. Het is niet zeer natuurlijk, dat een man van mijn rang dokter ■is en toch heeft het toeval gewild, dat ik medicijnen heb gestudeerd. Nu verveel ik mij zoo, zei hij, terwijl hij zich als koud egoïst voor deed wat tot zijn doel moest dienen dat het mij hetzelfde is mijn tijd en mijn reizen te besteden aan een lijdend schepsel in plaats van dwaze invallen te volgen. De genezingen van die soort ziekten zijn zeldzaam, omdat zij veel zorg, tijd en geduld vereischen; men moet vooral geld hebben, reizen en nauwgezet de voorschriften nakomen, die eiken dag veranderen en die niets onaangenaams hebben. Wij zijn twee edellieden, zei hij en gaf aan dat woord de beteekenis van het Engelsche gentleman, en wij kunnen elkaar begrijpen. Ik verklaar u bij voorbaat, dat u, als u mijn



	Op dat oogemblik was Julia weer bij de piano verschenen. Zij zong het air uit Semiramis: Son regina, son guerriera. Eenparige toejuichingen, maar gedempt, om zoo te zeggen het hoofsche applaus van den faubourg Saint-Germain, getuigden van de geestdrift, die zij verwekte. Toen d’Aiglemont zijn vrouw naar zijn hotel terugbracht, was Julia gejaagd van voldoening over het spoedige succes van haar pogingen. Haar man, opnieuw ontvlamd door de rol, die zij daareven had gespeeld, kreeg het denkbeeld om haar te vereeren en vatte daarom een voorkeur voor haar op als voor een actrice. Julia vond het aardig zoo behandeld te worden, zij, deugdzaam en getrouwd, zij trachtte met haar macht te spelen en in dien eersten strijd 'bezweek zij nog eens door haar goedheid en dat was de vreeseliikste van alle lessen, die het lot voor haar had weggelegd. Tegen twee uur of half drie inden morgen zat Julia, somber en droomerig, in het echtelijk bed overeind; een lamp verlichtte flauw het vertrek; de diepste stilte heerschte rondom; en sinds een uur ongeveer vergoot de markiezin, overgeleverd aan een hevige wroeging, tranen, waarvan de 'bitterheid slechts begrepen kan worden door vrou-Aven, die zich in denzelfden toestand hebben bevon-
	voorstel aanneemt, elk oogenblik mijn gedrag kunt nagaan. Ik zal niets doen zonder uw raad, zonder uw toezicht en ik sta u borg voor den uitslag, als u er in toestemt mijn avü te volgen. Ja, als u het goed vindt, gedurende langen tijd niet de echtgenoot van mevrouw d’Aiglemont te zijn, fluisterde hij hem in. Het is zeker, mylord, zei de markies lachend, dat alleen een Engelschman mij zoo’n vreemd voorstel kan doen. Sta mij toe het niet te verwerpen en het ook niet aan te nemen; ik zal er over denken. Voor alles moet het ook aan mijn vrouAv worden meegedeeld.



	den. Men moest de ziel van Julia hebben om als zij den afschuw te gevoelen vaneen berekende liefkoozing, om evenzeer gewond te worden dooreen killen kus, door de verzaking van het gemoedsleven, nog verergerd dooreen smartelijke prostitutie. Zij verachtte zichzelf, zij vervloekte het huwelijk, zij had dood willen zijn; en zonder een kreet van haar dochter zou zij zich misschien uit het raam op straat hebben geworpen. De heer d’Aiglemont sliep rustig naast haar, zonder gewekt te worden door de heete tranen van zijn vrouw. Den volgenden morgen wist Julia zich vroolijk voor te doen. Zij vond kracht om gelukkig te schijnen en om niet meer haar melancholie, maar een onoverwinnelijken afschuw te verbergen. Sinds dien dag .beschouwde zij zich niet meer als een vrouw zonder smet. Had zij zichzelf niet vóórgelogen? Was zij sedert niet in staat tot veinzen en kon zij dus later niet een wonderlijke scherpzinnigheid ontwikkelen in gevallen van echtbreuk? Haar huwelijk was oorzaak van dat begin ■van perversiteit, die nog niet tot daden overging. Toch had zij zich al afgevraagd, waarom zij een minnaar, dien zij liefhad, zou weerstaan,, wanneer zij zich wel tegen haar gevoel en den wil der natuur .gaf aan een echtgenoot, van wien zij nietjneer hield. Alle misstappen en misdaden misschien hebben tot uitgangspunt een valsche redeneering of eenigerlei buitensporigheid uit egoïsme. De maatschappij kan niet bestaan zonder de persoonlijke opofferingen, die de wetten eischen. Als men er de voordeelen van aanneemt, verbindt men zich dan niet de voorwaarden na te komen, waardoor zij bestaan kan? Welnu, de ongelukkigen zonder brood, verplicht om het eigendom te eerbiedigen, zijn niet minder te beklagen dan de vrouwen, gestoord in haar voornemens, gekwetst inde teergevoeligheid van hare natuur. Eenige dagen na dit tooneel waarvan de geheimen



	begraven werden op de echtelijke sponde, stelde d’Aiglemont lord Grenville aan zijn vrouw voor. Julia ontving Arthur koel beleefd, wat haar vermomming eer aandeed. Zij legde haar hart het zwijgen op, sluierde haar blikken, gaf vastheid aan haar stem en kon zoo van haar toekomst meester blijven. Toen, na door die middelen, welke de vrouwen om zoo te zeggen aangeboren zijn, den geheelen omvang der liefde herkend te hebben, die zij inboezemde, grimlachte mevrouw d’Aiglemont bij de hoop op een snelle genezing en weerstond niet langer de begeerte van haar man, die haar de behandeling van den jongen dokter wilde opdringen. Toch wilde zij zich niet aan lord Grenville toevertrouwen, vóór zij zijn woorden en manieren genoeg bestudeerd had om er zeker van te zijn, dat hij in stilte edelmoedig wilde lijden. Zij had over hem de meest absolute macht, zij misbruikte die al: was zij geen vrouw?
	Montcontour is een oud heerenhuis gelegen op een dier zonnige rotsen, waaronder de Loire voorbij stroomt, niet ver van de plaats, waar Julia zich had opgehouden in 1814. ’t Is een van die kleine kasteden van Touraine, blank en lief, met oitgesneden torentjes, geborduurd als kant van Malines, een van die aardige, sierlijke sloten, die zich spiegelen inde wateren der rivier, met hun groepen van moerbeiboomen, hun wingerden, hun lange, doorzichtige balustraden, hun kelders, uitgehouwen inde rots, hun klimopmantels en hun steile hellingen. Op een heerlijken avond inde maand Augustus van 1821 beklommen twee menschen de steenige wegen, die de rotsen doorsnijden, waarop het kasteel rust, en richtten zich zeker naar de hoogten om er



	de menigvuldige vergezichten te bewonderen, die men daar ontdekt. Het waren Julia en lord Grenville, maar deze Julia scheen een andere vrouw te zijn. Haar gezicht toonde de echte kleuren der gezondheid. Haar oogen, verlevendigd dooreen weldadige macht, schitterden dooreen vochtig waas, gelijk aan het kristallijn, dat de blikken der kinderen onweerstaanbare bekoring schenkt. Zij glimlachte gul, zij was gelukkig te leven en nam het leven in zich op. De zieke en de dokter liepen in denzelfden pas zonder verwonderd te zijn over de eenheid, die te bestaan scheen vanaf den eersten dag, dat zij samen gingen; zij gehoorzaamden aan eenzelfden wil en hielden stil, bewogen door dezelfde gewaarwordingen; hun blikken, hun woorden stemden met wederkeerige gedachten overeen. Boven een wijnberg gekomen wilden zij gaan rusten op een van die lange, witte steenen, die men voortdurend uit de kelders haalt, welke inde rotsen gebruikt worden; maar vóór zij ging zitten, beschouwde Julia het landschap. Wat een mooi land! riep zij uit. Laten we een tent opslaan en hier gaan wonen. Victor, schreeuwde zij, kom toch, kom toch!
	d’Aiglemont antwoordde van omlaag dooreen jagerskreet, maar zonder zijn pas te verhaasten; hij keek alleen van tijd tot tijd naar zijn vrouw, wanneer kronkels van het voetpad het toelieten. Julia ademde de lucht met genot in, terwijl zij het hoofd ophief en Arthur een van die fijne lonken toewierp, waardoor een vrouw van geest haar geheele gedachte uit.
	O! hernam ze, ik zou hier altijd willen blijven. Kan iemand er ooit moe van worden die mooie vallei te bewonderen? Kent u den naam van die aardige rivier, mylord?
	Dat is de Gise.



	Zij hield op met spreken en liet op Arthurs hand de hare rusten, die zij naar de stad had uitgestrekt. Beiden bewonderden stil het landschap en de schoonheden dier harmonische natuur. Het klotsen van het water, de reinheid van den hemel, alles werd één met de gedachten, die in menigte in hun minnende, jonge harten opkwamen. O God, wat hou ik veel van dit land! herhaalde Julia met een stijgende en naïeve geestdrift. Hebt u er lang gewoond? vroeg zij na een pauze. Bij die woorden trilde lord Grenville. Daar, antwoordde hij zwaarmoedig en wees naar een boschje notenboomen op den weg, daar zag ik u voor het eerst als gevangene.... Ja, maar ik was toen al erg treurig, die natuur scheen mij woest en nu. . . . Zij hield op; lord Grenville durfde haar niet aanzien. Aan u, zei Julia na een lang zwijgen, ben ik dat genoegen verschuldigd. Moet je niet leven om de vreugden van het leven te genieten en was ik tot nu toe niet dood voor alles? U hebt mij meer dan de gezondheid gegeven, u hebt mij geleerd er de volle waarde van te beseffen. .. .
	Vrouwen hebben een onnavolgbaar talent om haar gevoelens uitte drukken zonder al te sterke woorden, haar welsprekendheid schuilt vooral in den nadruk, in het gebaar, de houding en de blikken. Lord Grenville verborg het hoofd inde handen, want er welden tranen in zijn oogen op. Die dankbetuiging was de eerste van Julia sinds hun vertrek uit Parijs. Een vol jaar had hij de markie-
	De Vrouw van dertig jaar
	3
	—* De Cise, herhaalde zij. En dat daar, beneden, wat is dat?’ Dat zijnde heuvels van de Cher, zei hij. En rechts? O, dat is Tours. Maar kijk eens naar het mooie effect inde verte van die torens van de cathedraal!



	zin met de' volmaaktste toewijding verzorgd. Geholpen door d’Aiglemont had hij haar naar de baden van Aix gebracht en toen natir het strand te la Rochelle. Terwijl hij elk oogenblik de veranderingen bespiedde, die geleerde en eenvoudige voorschriften op het geknakt gestel van Julia uitoefenden, had hij haar behandeld gelijk een hartstochtelijk kweeker een zeldzame bloem verzorgt. De markiezin scheen zich de verstandige zorgen van Arthur te laten welgevallen met al het egoïsme vaneen Parisienne, gewoon aan huldebewijzen of met de achteloosheid eener cocotte, die noch den prijs der dingen, noch de waarde der menschen kent, en ze waardeert naarmate ze haar van dienst zijn. De invloed, door de soort omgeving op de ziel uitgeoefend is een opmerkenswaardig feit. Terwijl de zwaarmoedigheid ons onfeilbaar overvalt, wanneer wij aan den rand der wateren staan, veroorzaakt een andere wet van
	! onze ontvankelijke natuur, dat onze gevoelens op de bergen zich verreinem: de hartstocht wint er aan diepte, wat hij in levendigheid schijnt te verliezen. De aariblik van de ruime kom van de Loire, de stijging van den mooien heuvel, waarop de beide minnenden gezeten waren, brachten misschien die heerlijke kalmte 'teweeg, waarin zij het geluk smaakten, dat men geniet door den omvang vaneen hartstocht te vermoeden,, onder schijnbaar onbeduidende woorden verborgen. Op het oogenblik, dat Julia den zin eindigde, die lord Grenville zoozeer ontroerde, bewoog een streelende bries de toppen der hoornen, en verbreidde de koelheid yan het water inde lucht; een paar wolken bedekten de zon en flauwe schaduwen deden al de schoonheid van die liefelijke natuur uitkomen. Julia wendde het hoofd af om voor den jongen lord haar tranen te verbergen, want de verteedering van Arthur had haar spoedig overweldigd. Zij durfde haar oogen niet tot hem op-



	— U is getronen aoor wat ik zei, myioru. avusschien is die groote openhartigheid de manier, waarop iemand als u met een medelijdend en goed hart vaneen verkeerd oordeel terugkomt. U zult gedacht hebben, dat ik ondankbaar was, toen u -mij koud en terughoudend vond of spotziek en ongevoelig gedurende die reis, die gelukkig spoedig eindigt. Ik zou niet waard zijn geweest door u verpleegd te worden, als ik dit niet had kunnen waardeeren. Mylord, ik heb niets vergeten. Helaas! Ik zal niets vergeten, ook de zorg niet, waarmee u over mij waakte als een moeder over haar kind, en vooral niet het nobel vertrouwen bij onze intieme gesprekken en de kieschheid van uw behandeling, een soort van verleidingen, waartegen wij weerloos zijn. Mylord, ik ben niet bij machte u te beloonen.... Bij dit woord verwijderde Julia zich snel en lord Grenville deed niets om haar te weerhouden; de markiezin ging naar een rots, daar dichtbij en bleef er onbeweeglijk bij staan; hun aandoeningen waren een geheim voor henzelf, zij weenden zonder twijfel in stilte; het blijde gezang der vogels; zoo wonderbaar teer van uitdrukking, en het ondergaan der zon, moesten de hevige gemoedsbeweging versterken, die hen dwong te scheiden: de natuur vertolkte voor hen een liefde, waarover zij zelf niet durfden spreken. – Welnu, mylord, hernam Julia, die voor hem ging staan ineen volkomen waardige houding, waardoor zij Arthurs hand kon vatten, ik wil u vra-
	heffen uit vrees, dat er teveel vreugde in dien blik lag. Haar vrouwelijk instinct deed haar gevoelen, dat zij op dit gevaarlijk uur haar liefde in het diepst van haar hart moest begraven. Toch kon het zwijgen evenzeer te duchten zijn. Toen zij zag, dat lord Grenville niet in staat was een woord te spreken, hernam Julia met zachte stem:



	gen het leven weer rein en heilig te maken, dat u mij hebt teruggegeven. Hier zullen wij elkaar verlaten. Ik weet, voegde zij er bij, toen zij lord Grenville zag verbleeken, dat ik tot prijs voor uw toewijding een nog grooter offer ga vragen dan die, waarvan de omvang beter door mij moest erkend zijn.... Maar het moet.. . . U zult niet in Frankrijk blijven. Als ik het u beveel, geef ik u dan geen heilige rechten? voegde -zij erbij, terwijl zij de hand van den jonkman op haar bonzend hart legde. Ja, zeide Arthur en stond op. Op dat oogenblik wees hij naar d’Aiglemont, die zijn dochter in zijn armen hield en van den anderen kant van den hollen weg op de balustrade van het kasteel verscheen. Hij had die beklauterd om er zijn kleine Hélène te laten springen. Julie, ik zal je niet van mijn liefde spreken; wij begrijpen elkaar al te goed. Hoe diep, hoe geheim de vreugden van mijn hart ook waren, je hebt ze alle gedeeld. Ik voel het, ik weet het, ik zie het. Ik ben verrukt door het bewijs van onze standvastige genegenheid, maar ik zal vluchten.... Ik heb meermalen al te handig de middelen berekend om dien man te dooden, dan dat ik daaraan altijd weerstand kan bieden, als ik bij je zou blijven. ontroerd gezicht de kenmerken vaneen smartelijke verrassing. Maarde toon en het gebaar, die Julia ontsnapten, gaven blijk van zooveel deugd, zooveel zekerheid over zichzelf en zooveel heimelijk behaalde overwinningen op de liefde, dat lord Grenville van bewondering doordrongen bleef. Zelfs de schaduw van de misdaad was verdwenen in dat naïeve geweten. Het godsdienstig gevoel, dat dit schoone voorhoofd beheerschte, moest er voor altijd de onwillekeurig slechte gedachten van verdrijven, die onze onvol-



	maakte natuur doet opkomen, maar die tegelijk zoowel de grootheid als de gevaren van onze bestemming toonen. , Dan, hernam ze, zou ik me je minachting op den hals gehaald hebben en die zou mij weerhouden hébben, zei ze en sloeg de pogen neer. Want jouw achting verliezen, is dat niet sterven? Die twee heldhaftige gelieven bleven nog een oogenblik zwijgen, terwijl ze hun verkropten: hun gedachten, goed of slecht, warén trouw dezelfde en zij begrepen elkaar evenzeer in hun intiemste genoegens als in hun verborgenste smarten. ven is mijn eigen werk, voegde zij erbij, terwijl zij de oogen vol tranen ten hemel hief. Mylord, riep de generaal van zijn plaats en maakte een gebaar, wij hebben elkaar hier voor het eerst ontmoet. Misschien herinnert u zich dat niet? Kijk, daar beneden, bij die populieren. De Engelschman antwoordde met een vluggen hoofdknik. woordde Julia. Ja, geloof niet, dat ik blijf leven. Het verdriet zal even doodelijk zijn als de vreeselijke ziekte het zijn kon, waarvan jij mij hebt genezen. Ik geloof niet, dat ik schuld heb. Neen, de gevoelens, die ik voor jou heb opgevat, zijn onweerstaanbaar, onvergankelijk, maar heel onwillekeurig en ik wil fatsoenlijk blijven. Toch zal ik tegelijk trouw zijn aan mijn geweten als echtgenoote, aan mijn moederplichten en aan de wenschen van mijn hart. Luister, zei ze met een ontroerde stem, ik zal nooit meer aan dien man behooren, nooit meer. En met een gebaar, schrikwekkend van afschuw en waarheid, wees Julia naar haar echtgenoot. De wetten van de wereld, hernam zij, eischen, dat ik hem een gelukkig bestaan verschaf, ik zal er



	aan gehoorzamen; ik zal zijn dienares zijn: mijn toewijding voor hem zal grenzenloos wezen, maar vanaf heden ben ik weduwe! Ik wil geen prostituee zijn in eigen oogen en ook niet in die van de wereld; als ik niet behoor aan mijnheer d’Aiglemont, dan ook nooit aail een ander. Je zult van mij niets hebben dan wat je mij hebt ontrukt. Dit is het vonnis, dat ik vel over mezelf, zei ze, Arthur fier aanstarend. Het is onherroepelijk, mylord. Weet wel, dat, als je zou toegeven aan een misdadige gedachte, de weduwe van den heer d’Aiglemont ineen klooster zou gaan, in Italië of Spanje. Het ongeluk heeft gewild, dat wij van onze liefde gesproken hebben. Die bekentenissen waren misschien onvermijdelijk; maar laat het voor de laatste maal zijn, dat wij het zoo ver laten komen. Morgen veinst u een brief uit Engeland te hebben ontvangen en wij zullen elkaar verlaten om elkaar niet meer terug te zien. Toch voelde Julia, uitgeput door die inspanning, haar knieën knikken,, een doodelijke kou overviel haar en met een echt vrouwelijke gedachte ging zij zitten om niet in Arthurs armen te vallen. Julie! riep lord Grenville. Die doordringende kreet weerklonk als een donderslag. Die schrille roep zei alles, wat de minnaar, tot hiertoe stom, had kunnen zeggen. – Wel, wat heeft ze? vroeg de generaal. Op het hooren van dien kreet had de markies zijn schreden versneld en bevond zich opeens bij de twee gelieven. Het zal niets beteekenen, zei Julia met die bewonderenswaardige koelbloedigheid, die de slimheid, vrouwen eigen, haar vaak schenkt inde groote crisissen van het leven. De koelheid van dien notenboom had me haast een flauwte bezorgd en mijn dokter beefde daardoor van angst. Ben ik voor hem



	leven. Zij liepen op den dijk aan den waterkant bij het laatste avoradgioeien, weinig sprekend, in afgebroken woorden, zacht als het klotsen van de Loire, maar die de ziel bewogen. De zon omhulde hen met haar rooden weerschijn, op het oogenblik van haar verdwijning, het treurige beeld van hun ongelukkige liefde. De generaal, zeer ongerust zijn rijtuig niet terug te vinden op de plaats, waar hij had opgehouden, volgde de 'twee geliefden of ging ze vooruit zonder zich in hun gesprek te mengen. Het nobele, kiesclie gedrag van lord Grenville tijdens, die reis had de achterdocht van den markies vernietigd en sinds eenigen tijd liet hij zijn vrouw vrij. Arthur en Julia liepen nog samen voort inde trieste en smartelijke eendracht hunner verkwijnende zielen. Zoo-
	niet een kunstwerk, dat nog niet af is? Hij rilde er misschien van, dat hij het vernield zou zien v . . Stoutmoedig greep zij lord Grenville’s arm, glimlachte tot haar man, overzag het landschap, vóór zij den top der rotsen verliet en voerde haar reismakker mee, terwijl ze hem bij de hand nam. Dat is zeker de mooiste plek, die wij gezien hebben; ik zal die nooit vergeten. Kijk toch, Victor, die vergezichten, die uitgestrektheid en wat een afwisseling. Door dit land begrijp ik de liefde. Haast stuipachtig lachend, maar pp een manier, die haar man bedroog, sprong*’ zij vroohjk inde holle wegen neer en verdween. Wel! Zóó gauw? zei ze, toen zij zich ver van d’Aiglemont bevond. Ja„ vriend, ineen ommezien kunnen en zullen we niet meer onszelf zijn, we zullen niet langer leven.... , Laten we langzaam ioopen, antwoordde lord Grenville, de rijtuigen zijn nog ver af. Wij zullen samen gaan en als we met onze blikken mogen spreken, zullen we innerlijk een oogenblik langer



	pas bij het klimmen door de holten van Montcontour hadden zij beiden een vage hoop gehad, een onrustig gevoel van geluk, waarvan zij zich geen rekenschap durfden geven; maar bij het afgaan van den dijk hadden zij dat wrakke gebouw, opgericht in hun verbeelding, omver geworpen. Zij durfden er •niet over ademen als kinderen, die den val voorzien van hun kasteden, door hen van kaarten opgebouwd. Zij waren nu zonder hoop. Dienzelfden avond vertrok lord GrenvMle. Zijn laatste blik op Julia bewees ongelukkig, dat sinds het oogenblik, waarop de sympathie hun de grootte vaneen zoo sterken hartstocht openbaarde, hij gelijk had gehad zichzelf te wantrouwen. Toen d’Aiglemont en zijn vrouw den volgenden •dag achter in hun rijtuig zaten zonder hun reisgezel en zij snel den weg overgingen, die in 1814 werd afgelegd door de markiezin, die toen de liefde niet kende en er de standvastigheid bijna van vervloekt had, kwamen duizend vergeten indrukken bij haar terug. Het hart heeft zijn eigen geheugen. Menige vrouw, die niet in staat is zich de ernstigste gebeurtenissen te herinneren, zullen haar heele leven dingen heugen, die voor haar gevoelens van gewicht zijn. Zoo had Julia een volledige herinnering van nietige kleinigheden; zij zag met genoegen weer de minste gebeurtenissen van haar eerste reis en vond zelfs gedachten terug, die op zekere plaatsen van den weg bij haar opgekomen waren. Victor, weer hartstochtelijk op zijn vrouw verliefd, sinds zij de frischheid der jeugd en al haar schoonheid terugkreeg, drukte zich tegen haar aan gelijk een minnaar. Toen hij trachtte haar in zijn armen te nemen, maakte zij zich zachtjes los en vond de een. of andere uitvlucht om die onschuldige liefkoozing te vermijden. Daarna had zij weldra afschuw van de aanraking met Victor, van wien zij de warmte



	voelde en deelde, daaf zij naast elkaar zaten. Zij wilde alleen voorop het rijtuig gaan zitten, maar haar man was zoo beleefd haar er in te laten. Zij dankte hem voor die oplettendheid dooreen zucht, waarvan hij de reden niet begreep en die oude garnizoensverleider,, die de melancholie van zijn vrouw in zijn voordeel uitlegde, dwong haar op het eind van den dag tot hem te spreken met een vastberadenheid, die indruk op hem maakte. Vriendlief, zei ze tot hem, je hebt me bijna gedood; dat weet je. Als ik nog een jong meisje was zonder ervaring, zou ik de opoffering van mijn leven weer kunnen beginnen; maar ik ben moeder, ik heb een dochter op te voeden en ik ben evenveel verplicht jegens haar als jou. Laten wij een ongeluk dragen, dat ons op dezelfde manier treft. Jij bent toch het minst te beklagen. Heb jij niet vertroostingen kunnen vinden,, die mijn plicht mij verbiedt, onze eer en meer dan dat alles: de natuur ? Alsjeblieft, voegde zij er bij, je hebt onvoorzichtig genoeg ineen la drie brieven laten liggen van mevrouwde Sérizy, hier. Mijn zwijgen bewijst je, dat je in mij een heel toegevende vrouw hebt, die niet de offers eischt, waartoe de wetten haar dwingen; manlik heb genoeg nagedacht om te weten, dat onze rollen niet dezelfde zijn en dat alleen de yrouw voorbeschikt is tot ongeluk. Mijn braafheid berust op afgebakende en vaste beginselen. Ik zal onberispelijk weten te leven; maar laat mij leven. De markies,, verbijsterd door de logica, waarin de vrouwen uitgestudeerd zijn, als zij voorgelicht worden door de liefde, werd overweldigd door de soort van waardigheid, die hun op die critieke oogenblikken aangeboren is. De instinctieve afkeer, die Julia toonde voor al wat haar liefde en de begeerten van haar hart stoorde, is een van de mooiste dingen van de vrouw en komt misschien uiteen aangebo-



	ren deugd voort, die noch de wetten, noch de beschaving het zwijgen kunnen opleggen. Maar wie toch zou de vrouwen kunnen laken? Wanneer zij het gevoel van terughouding doen zwijgen, dat haar niet toestaat aan twee mannen te behooren, zijn zij dan niet als priesters zonder geloof? Als enkele strenge menschen het soort overeenkomst brandmerken door Julia gesloten tusschen haar plichten en haar liefde, zullen hartstochtelijke zielen daarvan zelfs als vaneen misdaad spreken. Die algemeene afkeuring doet öf het ongeluk, dat op de ongehoorzaamheden aan de wetten volgt öf zeer treurige leemten inde instellingen, waarop de maatschappij berust, scherper uitkomen.
	VIERDE HOOFDSTUK.
	Twee jaar gingen voorbij, waarin de heer en mevrouw d’Aiglemont .het leven van menschen van de wereld leidden; ieder ging zijn eigen weg, ze ontmoetten elkaar vaker inde salons dan thuis; het was een voorname scheiding, waarmee vele huwelijken inde hooge kringen eindigen. Op een avond waren de echtgenooten bij uitzondering in hun salon bijeen. Mevrouw d’Aiglemont had een van haar vriendinnen ten eten gevraagd en de generaal, die altijd inde stad dineerde, was thuis gebleven. U zult zeer gelukkig worden, mevrouwde markiezin, zei de heer d’Aiglemont en zette een kop op tafel, waaruit hij pas zijn koffie had gedronken. De markies zag mevrouwde Wimphen aan met een half ondeugend, half verdrietig gezicht en voegde er bij:



	Ik ga geruimen tijd op jacht, met den opperjagermeester. U zult althans acht dagen geheel weduwe zijn en dat verlangt u toch, geloof ik.... Guillaume, zei hij tot den knecht, die de kopjes kwam weghalen, laat inspannen. Mevrouw -de Wimphen was de Louise, wie mevrouw d’Ai-glemont eertijds het oude-vrijstersieven wilde aanraden. De twee vrouwen wisselden een blik van verstandhouding, die bewees, dat Julia in -haar vriendin een vertrouwelinge voor haar kwellingen had gevonden, een zeer dierbare en liefderijke vertrouwelinge, want mevrouwde Wimphen was in het huwelijk zeer gelukkig; en inden tegengestelden toestand, waarin zij verkeerden, was misschien het geluk van de eene een waarborg van haar toewijding voor het ongeluk der andere. In zoo’n geval vormt de verscheidenheid der bestemming bijna altijd een vriendschapsband. Is het jachttijd? zei Julia met een onverschilligen blik op haar man. Mevrouw, de opper-jagermeester jaagt, wanneer hij wil en waar hij wil. Wij gaan wilde zwijnen afmaken inde bosschen van den koning.... Pas op, dat je geen ongeluk krijgt.... Een ongeluk wordt nooit voorzien, zei hij glimlachend. Het rijtuig van mijnheer staat klaar, zei Guil-
	laume. De generaal stond op, kuste de hand van mevrouwde Wimphen en keerde zich naar Julia. Mevrouw, ais ik viel als slachtoffer vaneen ever!. .. . zei hij met een smeekend gezicht. Wat heeft dat te beduiden? vroeg mevrouw de Wimphen. j , Kom, laat ons gaan, zei mevrouw d’Aiglejnont tot Victor.
	Toen glimlachte ze als om tot Louise te zeggen;



	„Je zult wat zien.” Julia boog zich met haar hals naar haar man toe. Hij trad vooruit om haar te omhelzen; maarde markiezin boog zich zóó voorover, dat de echtelijke kus op den kanten zoom van haar mantelkraag afgleed. U zult er voor God getuige van zijn, hernam de markies, zich tot mevrouwde Wimphen richtend, ik heb een vorstelijken verlofbrief noodig om die kleine gunst te verkrijgen. Zoo begrijpt mijn vrouw de liefde. Zij heeft mij zoover gebracht door ik weet niet wat voor list. .. . Erg plezierig!
	En hij vertrok. Maar je arme man is werkelijk heel goed, riep Louise uit, toen de twee vrouwen zich alleen bevonden. Hij houdt van je. O, geen syllabe meer hierover! De naam, dien ik voer, verwekt afschuw bij me.... Ja, maar Victor gehoorzaamt jou volkomen, zei Louise. Zijn gehoorzaamheid, antwoordde Julia, is ten deele gegrond op de groote achting, die ik hem heb ingëboezemd. Ik ben volgens de wet een zeer brave vrouw;'ik maak hem zijn huis aangenaam, ik sluit de oogen voor zijn intriges, ik verminder zijn fortuin niet; hij kan er naar goeddunken de inkomsten van verkwisten: ik draag alleen zorg het kapitaal te behouden. Tot dien prijs heb ik rust. Hij geeft zich geen verklaring van mijn bestaan, of hij wil dat niet. Maar als ik mijn man zoo aan den leiband heb, is dat niet zonder bang te zijn voor de gevolgen door zijn karakter. Ik ben als een berenleider, die beeft, dat op een goeden dag de muilband zal breken. Als Victor eenmaal gelooft het recht te hebben mij niet meer te achten, vrees ik al te zien, wat er zou kunnen gebeuren, want hij is heftig, vol eigenliefde en vooral vol ijdelheid. Terwijl hij niet fijn genoeg van geest is om verstandig te handelen ineen



	Er heerschte een oogenblik stilte, waarin de gedachten der twee vriendinnen zich richtten naar de geheime oorzaak van dien toestand. Ik ben erg wreed gehoorzaamd, hernam Julia met een blik van verstandhouding naar Louise. Toch had ik hem niet verboden mij te schrijven. O! Hij heeft mij vergeten en hij heeft gelijk gehad. Het zou al te treurig geweest zijn, dat hij zijn bestemming niet bereikte! Is het niet genoeg, dat ik de mijne mis? Zou je wel willen gelooven, kind, dat ik de Engelsche bladen lees alleen inde hoop er zijn naam in gedrukt te zien? Nu, hij heeft nog niet in het Huis der Lords zijn intrede gedaan. Ken je dan Engelsch? Heb ik je dat niet verteld? Ik heb het geleerd. Arm kind, riep Louise uk en greep Julia’s hand, maar hoe leef je dan nog? Dat is een geheim, antwoordde de markiezin, een gebaar van bijna kinderlijke naïveteit makende. Luister. Ik gebruik opium. De geschiedenis van de hertogin.... te Londen heeft mij op het idee gebracht. Je weet, Mathurin heeft er een roman over geschreven. Ik neem maar een paar druppeltjes laudanum. Ik slaap. Ik ben maar zeven uur wakker en die zijn voor mijn dochter.. . . Louise staarde naar het vuur zonder haar vriendin aan te durven zien, wier ellende haar voor het
	eerst geheel duidelijk werd. Louise, houd het voor mij geheim, zei Julia na
	moeilijke omstandigheid, waarbij zijn slechte hartstochten in het spel zullen komen, is hij zwak van karakter en zou mij misschien bij voorbaat vermoorden om den volgenden dag misschien, van verdriet te sterven. Maar dat noodlottig geluk is niet te vreezen.... .



	een oogenblik stilte. Even later bracht een knecht een brief voor de markiezin binnen. Ah! riep ze verbleekend. Ik zal niet vragen van wien, zei mevrouw de Wimphen tot 'haar. De markiezin las en hoorde niets meer: haar vriendin zag de hevigste aandoeningen, de gevaarlijkste opwinding zich op het gelaat van mevrouw d’Aiglemont afteekenen, die om beurten rood en bleek werd. Eindelijk wierp Julia den brief in het vuur.... Die brief is gevaarlijk! O ik stik! Zij stond op„ liep heen en weer, terwijl haar oogen 'brandden. Hij is niet uit Parijs weg geweest, riep ze eindelijk. Haar hortende woorden, die mevrouwde Wimphen niet durfde onderbreken, werden gevolgd door angstwekkende pauzes. Bij eiken uitroep werden de zinnen met meer nadruk geuit. Het laatste, wat ze zei, had iets vreeselijks. Hij heeft mij voortdurend gezien buiten mijn medeweten. Een van mijn blikken, eiken dag gestolen, houdt hem in ’t leven. Je weet het niet, Louise, hij sterft en wenscht mij vaarwel te zeggen: hij weet, dat mijn man zich vanavond voor verscheidene dagen heeft verwijderd en hij zal dadelijk komen. O, ik zal er onder bezwijken. Ik ben verloren. Luister, blijf bij mij. Bij twee vrouwen zal hij niet durven! O blijf, ik vrees voor mezelf. Maar mijn man weet, dat ik bij jou gedineerd heb, antwoordde mevrouwde Wimphen, en hij zal mij komen halen. Welnu, voor je heengaat, heb ik hem al weggestuurd. Ik zal de beul zijn voor ons tweeën. Helaas, hij moet gelooven, dat ik niet meer van hem



	Een rijtuig hield stil voor de deur. O, riep de markiezin met een soort vreugde uit, hij komt openlijk en zonder geheimhouding. Lord Grenvi'lle, riep de knecht. De markiezin bleef onbeweeglijk staan. Toen zij Arthur bleek, mager en ontdaan zag, was strengheid niet meer mogelijk. Hoewel het lord Grenville geweldig hinderde Julia niet alleen te treffen, scheen hij kalm en beheerscht. Maar voor die twee vrouwen, ingewijd inde geheimen van zijn liefde, waren zijn houding, de toon van zijn stem, de uitdrukking van zijn blikken maar al te duidelijk. De markiezin en mevrouwde Wimphen waren als verdoofd door het hevig meegevoelen vaneen vreeselijke smart. De klank van lord Grenville’s stem deed mevrouw d’Aiglemont zoo hevig trillen, dat zij hem niet durfde antwoorden uit vrees hem den omvang te openbaren van de macht, die hij op haar uitoefende. Lord Grenville durfde Julia niet aanzien, zoodat mevrouw de Wimphen bijna alleen het gesprek moest voeren. Toen legden de twee gelieven aan hun gevoelens het zwijgen op en moesten zich houden binnen de grenzen, voorgeschreven door de plicht en de conventies. Maar weldra werd de heer de Wimphen aangediend; toen de beide vriendinnen hem zagen binnenkomen, wisselden zij een blik en zagen zonder te spreken de nieuwe moeilijkheden in van den toestand. Het was onmogelijk den heer de Wimphen
	het geheim van dit drama toe te vertrouwen en Louise had geen geldige redenen voor haar man om hem te vragen bijdiaar vriendin te blijven. Toen mevrouwde Wimphen haar shawl omsloeg, stond Julia op om Louise te helpen die vast te maken en zei zachtjes: lk zal moedig zijn. Als hij openlijk bij mij ge-
	houd. En die brief, kind, daarin stonden zinnen, die ik als met vuur geschreven zie.



	komen is, wat heb ik dan te vreezen? Maar op het eerste oogenblik zou ik zonder jou, toen ik hem zoo veranderd zag, aan zijn voeten zijn geknield. • Welnu, Arthur, je hebt mij niet gehoorzaamd, zei mevrouw d’Aïglemont met een 'bevende stem, terwijl ze haar plaats weer innam op een causeuse, waarop lord Grenville niet durfde gaan zitten. lk heb niet langer weerstand kunnen bieden aan het genoegen je stem te hooren, om bij je te zijn. ’t Was een dwaasheid, een geestesstoornis. Ik ben mezelf niet meer meester. Ik heb mezelf goed geconsulteerd, ik ben te zwak. Ik moet sterven. Maar welk een lot te sterven zonder jou gezien te hebben, zonder je tranen met liefde te hebben ontvangen! Hij wilde zich van Julia verwijderen, maar door zijn plotselinge beweging viel er een pistool uit zijn zak. De markiezin bekeek dat wapen met een blik, die hartstocht noch gedachte verried. Lord Grenville raapte het op en scheen geërgerd overeen voorval, dat kon doorgaan voor den toeleg vaneen minnaar. Arthur? vroeg Julia. Mevrouw, antwoordde hij en sloeg de oogen neer, ik was vol wanhoop gekomen,, ik wilde.... Hij hield op. Wou jij je bij mij van kant maken! riep ze uit. Niet alleen, zei hij met zachte stem. Wat! Mijn man misschien? Neen, neen, riep hij gesmoord. Maar wees kalm, hernam hij, mijn ongelukkig plan is teniet gedaan. Toen ik binnen kwam, toen ik je zag, heb ik den moed gevoeld te zwijgen, alleen te sterven. Julia stond op, wierp zich in Arthurs armen, die ondanks haar snikken twee woorden vol hartstocht verstond. Het geluk kennen en sterven. ... zei ze. Welnu, ja!



	Het geheele lot van Julia was besloten in dien doordringenden kreet, dien kreet van natuur en liefde waarvoor de vrouwen zonder godsdienst bezwijken; Arthur greep haar en droeg haar op de canapé met een beweging, gekenteekend door al het geweld, dat een onverhoopt geluk schenkt. Maar opeens rukte de markiezin zich uit de armen van haar minnaar los en trof hem met den starren blik van een vrouw in wanhoop, greep hem bij de hand, nam een waskaars en bracht hem in haar slaapkamer. toen bij het bed gekomen, waarin Hélène sliep, sloeg -zij zachtjes de gordijnen terug en liet haar kind zien terwijl zij een hand voor de vlam hield, opdat het licht haar dochtertje niet zou hinderen. Helene lag met de armen geopend en glimlachte in haar slaap. Julia wees met een blik lord Grenville op haar kind. Die blik zei alles. , .. Een man, dien kunnen we verlaten, zelfs als hij van ons houdt. Een man is een sterk wezen, hij kan zich troosten. Wij kunnen de wetten der wereld verachten. Maar een kind zonder moeder!” Al die gedachten en duizend andere, die nog meer verteederen, stonden in haar blik te lezen. Wij kunnen haar meenemen, mompelde de Engelschman; ik zal veel van haar houden.... Mama! zei Hélène ontwakend. Bij dat woord begon Julia hevig te schreien. Lord Grenville ging zitten en bleef in somber stilzwijgen verzonken. . ~ „Mama!” Die lieve, naïeve uitroep deed zooveel edele gevoelens en onweerstaanbare sympathieën ontwaken, dat de liefde een oogenblik verpletterd was door de machtige stem van het moederschap. Tulia was geen vrouw meer, zij was moeder. Lord Grenville verzette zich niet lang; de tranen van Julia werden hem te machtig. Op dat oogenblik ging een deur met groot geraas open en de woorden:



	„Mevrouw d’Aiglemont, is u hier?” weerklonken voor de twee gelieven als een donderslag. De markies was teruggekomen. Vóór Julia haar koelbloedigheid had kunnen herwinnen, richtte de generaal zich van zijn kamér naar de hare. Die twee vertrekken waren aaneengebouwd. Gelukkig gaf Julia lord Grenville een sein, die ineen kamertje verdween, waarvan de deur vlug door de markiezin werd gesloten. Nu vrouw, zei Victor tot haap, hier ben ik. De jacht gaat niet door. Ik ga slapen. Goeien avond, zei ze tot hem, ik ook. Laat mij me dus ontkleeden. —■ ü is vanavond erg stuursch. Ik doe, wat u verlangt, mevrouwde markiezin. De generaal trad weer zijn kamer binnen, Julia ging zoover mee om de gemeenschappelijke deur te sluiten en vloog vooruit om lord Grenville te bevrijden. Zij kreeg haar tegenwoordigheid van geest terug en oordeelde dat het bezoek van haar vroegeren dokter heel natuurlijk was; zij kon hem in het salon hebben gelaten terwijl zij haar kind naar bed bracht, zij ging hem zeggen daar zonder gedruisoh heen te gaan, maar toen zij de deur van het kabinet opende, stiet zij een doordringenden kreet uit. De vingers van lord Grenville waren gevangen en verbrijzeld inde deurspleet. Wel, wat heb je toch? vroeg haar man. Niets, niets, antwoordde zij, ik heb mijn'vinger met een speld bezeerd. Plotseling ging de tusschendeur weer open. De markiezin dacht, dat haar man kwam uit belangstelling voor haar en vervloekte dien ijver, waaraan het hart geen deel had. Ze had nauwelijks den tijd om het kabinet te sluiten terwijl lord Grenville zijn hand nog niet had kunnen losmaken. De generaal verscheen werkelijk opnieuw, maarde markiezin,



	Neen. Je zou er misschien lord Grenville nog ontmoet hebben. Zoo, is hij te Parijs? Het schijnt zoo. O, ik ga er heen. ... die goeie dokter. ... Maar hij moet vertrokken zijn! riep Julia uit. De markies was op dat oogenblik midden inde kamer van zijn vrouw en deed den foulard om het hoofd, terwijl hij voldaan inden spiegel zag. lk weet niet, waar onze menschen zijn, zei hij. Ik heb Charles al drie keer gescheld en hij is niet gekomen. Ben jij ook zonder kamenier? Bel om haar,, ik wil vannacht een deken meer op mijn bed hebben. . . Pau'line is uit, antwoordde de markiezin droog. , Om twaalf uur? riep de generaal uit. lk heb haar permissie gegeven naar de Opera te gaan. ... Dat is gek! hernam d’Aiglemont, terwijl hij zich ontkleedde, ik meen, dat ik haar de trap heb zien opkomen. . Dan is ze zeker thuis gekomen, zei Julia en wendde ongeduld voor.
	bedroog zich; hij werd dooreen persoonlijke onrust geleid. Kun je mij een foulard leenen? Die Charles laat me zonder een hoofddoek zitten. Inde eerste dagen van ons huwelijk hield jij je zoo angstvallig met mijn zaken bezig, dat je me ermee verveelde. O, die wittebroodsweken hebben voor mij niet lang geduurd en ook niet voor mijn dassen. Nu ben ik overgeleverd aan de overmacht van -dat volk, dat mij gewoonweg uitlacht. Wacht, hier is een foulard. Ben je het salon niet binnengekomen ?



	Toen, om bij haar man geen argwaan te wekken, trok de markiezin aan het schelkoord, maar zwak. De gebeurtenissen van dien nacht zijn niet geheel bekend geworden, maar alle moeten even eenvoudig, even vreeselijk geweest zijn als de gewone en huiselijke voorvallen, die voorafgaan. Den volgenden dag en vele dagen daarna bleef de markiezin d’Aiglemont het bed houden.
	Wat is er toch voor vreemds bij jou gebeurd, dat de heele wereld over je vrouw spreekt? vroeg de heer de Ronquerolles eenige dagen na dien rampzaligen nacht aan d’Aiglemont. Geloof me, blijf vrijgezel, zei d’Aiglemont. De gordijnen van het bed, waarin Hélène sliep, hebben vlam gevat; mijn vrouw is er zoo van overstuur, dat ze een jaar ziek zal blijven, zegt de dokter. Je trouwt een mooie vrouw, ze wordt leelijk; je huwt een volkomen gezond jong meisje, zij gaat sukkelen; je gelooft, dat ze hartstochtelijk is, zij is koud; of wel als ze koud is voor den schijn, is zij werkelijk zoo hartstochtelijk, dat ze je afmaakt of onteert. Of het zachtzinnigste schepsel is nukkig en de nukkige naturen worden nooit weer zacht, óf het kind, dat je nietig en zwak hebt gekregen, ontwikkelt een ijzeren wil tegen je, den geest vaneen demon. Ik ben het huwelijk moe. Of je vrouw. Dat is moeilijk uitte maken. Zeg, ga je met me mee naar Saint-Thomas d’Aquin om de begrafenis van lord Grenville bij te wonen? Een raar tijdverdrijf. Maar, hernam de Ronquerolles, weet men bepaald de oorzaak van zijn dood ?
	Zijn kamerdienaar beweert, dat hij een heelen nacht op den buitenpost van zijn venster bleef om de eer van zijn maitresse te redden; en het is de laatste dagen duivels koud geweest!



	Die opoffering zou bij ons, oude vossen, zeer achtenswaardig zijn geweest, maar lord Grenville was jong en. ... een Engelschman. Die Engelschen willen altijd iets bijzonders doen. Bah! antwoordde d’Aiglemont, die trekken van heldhaftigheid hangen van de vrouw af, die ze er toe aanzet en het is vast de mijne niet voor wie die arme Arthur is doodgegaan!
	VIJFDE HOOFDSTUK.
	Tusschen de kleine de Loing en de Seme strekt zich een ruime vlakte uit, begrensd door het bosoh van Fontainebleau en door de steden Moret, Nemours en Montereau. Dit dorre land vertoont slechts zeer weinig verheffingen van den bodem; soms te midden der velden eenige vierkante plekken hout, die tot schuilplaats dienen voor het wild, en verder overal grijze of geelachtige eindelooze lijnen, eigen aan de kimmen van Sologne, la Beauce en Berri. Te midden van die vlakte ontwaart de reiziger een oud kasteel: Saint-Lange, welks voorkomen iets grootsch en statigs heeft, met prachtige iepenlanen, grachten, lange ringmuren en onmetelijke tuinen. Wanneer de kunstenaar of een of andere droomer bij toeval op die wegen met diepe wagensporen verzeild raakt of op de moeilijk te bewerken gronden, die den toegang tot dit land verdedigen,, vraagt hij zich af door welke gril dit dichterlijk kasteel in die savane van koren terechtkwam, in die woestijn van krijt, mergel en zand, waar de vroolijkheid sterft, waar de droefheid onweerstaanbaar geboren wordt en de ziel onophou-



	delijk vermoeid dooreen angstwekkende eenzaamheid, een eentonige horizon, en een negatieve schoonheid die het lijden bevordert, dat geen vertroosting begeert. Een jonge vrouw, te Parijs bekend om haar gratie, haar schoonheid, haar geest, en wier maatschappelijke positie en fortuin in harmonie Waren met haar grooten roem, kwam tot groote verbazing van het dorpje op ongeveer een mijl van Saint-Lange tegen het einde van 1820 zich daar vestigen. Sinds onheugelijke tijden hadden de pachters en de boeren geen meesters op het kasteel gekend. Hoewel aanzienlijk van opbrengst, was de grond overgelaten aan de zorgen vaneen rentmeester en bewaakt door oude dienaren. De komst van mevrouwde markiezin veroorzaakte dan ook een soort opschudding in het land. Vele lieden waren samengeschoold aan het eind van het dorp, op de binnenplaats vaneen armoedige herberg, gelegen aan het kruispunt der wegen van Nemours en Moret, om een kales te zien passeeren, die vrij langzaam verder reed, want de markiezin was met haar paarden van Parijs gekomen. Op den bok van het rijtuig hield de kamenier een meisje vast, dat er eer droomerig dan vroolijk uitzag. De moeder lag achterin als een zieke, door de dokters naar buiten gezonden. Het neerslachtig gezicht van die jonge, teere vrouw bevredigde de politici van het dorp weinig, bij wie haar aankomst te Saint-Lange de hoop had doen rijzen voor een of andere beweging inde gemeente. Alle soort beweging was die door smart getroffen vrouw blijkbaar antïpathiek. Mevrouwde markiezin verliet alleen haar kamer om die in orde te laten maken en vertoefde gedurende dien tijd ineen klein naburig salon, waar zij dineerde, als men haar met tegenzin eten vaneen paar kleine hapjes met den naam van dineeren kan



	bestempelen. Dadelijk daarop ging ze weer terug naar haar antieken stoel, waarin zij den geheelen dag inde nis van het eenige venster ging zitten, dat haar kamer verlichtte. Zij zag haar dochter slechts de weinige oogenblikken, die zij aan . haar treuiig maal besteedde en ook dit scheen zij met verdriet te verduren. Moesten het geen ongehoorde smarten zijn, die hij een jonge vrouw het moederlijk gevoel konden smoren? Niemand van haar ondergeschikten had toegang bij haar. Haar kamenier was de eenige, wier diensten haar aanstonden. Zij eischte in het kasteel een volstrekte stilte; haar dochter moest ver van haar gaan spelen. Het was haar zoo moeilijk het minste geraas te verduren, dat elke menschdlijke stem, zelfs die van het kind, haar onaangenaam aandeed. De menschen uit de streek hielden zich druk met die vreemde gewoonten bezig; toen alle mogelijke onderstellingen gemaakt waren, dachten noch de kleinstedelingen, noch de boeren meer aan die zieke vrouw.
	De markiezin,, aan zichzelf overgelaten, kon dus volkomen stil blijven te midden van het zwijgen, dat zij om zich heen geschapen had, en had geen enkele behoefte om de met tapijten behangen kamer te verlaten, waarin haar grootmoeder overleed en waar zij gekomen was om er zacht te sterven zonder getuigen, zonder ‘bdletsel, zonder de valsche betuigingen van allerlei zelfzucht, geblanket met genegenheid, te dulden, die voor de stervenden inde steden den doodsstrijd dubbel zwaar maken. Die vrouw was zes-en-twintig jaar. Op dien leeftijd houdt een ziel, nog vol dichterlijke illusies, ervan van den dood te genieten, als die haar weldadig schijnt. Maarde dood coquetteert inde oogen van jonge menschen: voor hen treedt die voorwaarts en trekt zich terug, vertoont en verbergt zich: zijn langzame nadering doet hem zijn bekoring veriie-



	zen en de onzekerheid, die het hiernamaals hun veroorzaakt, doet hen zich weer inde wereld werpen, waar zij de smart zullen ontmoeten, die onverbiddelijker dan de dood, ze treffen zal zonder zich te laten wachten. Die vrouw nu, die weigerde te leven, zou de bitterheid van die vertragingen inde diepte van haar afzondering ervaren en er ineen moreelen doodsstrijd, dien het sterven niet zou beëindigen, een vreeselijke leerschool van zelfzucht doormaken, die haar hart zou doen verwelken en het voor de wereld geschikt maken.
	De markiezin was ten prooi aan dat lijden, dat lang onbekend zal blijven, omdat alles inde wereld het veroordeelt, terwijl het eigen gevoel het koestert en het geweten vaneen echte vrouw het altijd rechtvaardigt. Het is met die smarten als met de kinderen gesteld, die onfeilbaar door het leven worden teruggestooten en die aan het hart der moeders hangen met sterker banden dan die van gelukkig begaafd kroost. Nooit misschien werd die schrikwekkende catastrophe, die alle leven buiten ons doodt, zoo vreeselijk, zoo volledig, zoo wreed verergerd door de omstandigheden, als die ramp het pas was geweest voor de markiezin. Een jong en edelmoedig man, die zij liefhad, wiens verlangens zij nooit had ingewilligd, om te gehoorzamen aan de wetten van de wereld, was gestorven om voor haar te redden, wat de maatschappij de eer eener vrouw noemt. Wien kon zij zeggen: „Ik lijd!” Haar tranen zouden haar man beleedigd hebben, de eerste oorzaak van de ramp. De wetten, de zeden verwierpen haar klachten; een vriendin zou ervan genoten, een man zou er partij van getrokken hebben. Neerf, die arme bedroefde ziel kon niet vrijuit weenen dan ineen woestenij, haar lijden daar verteren of er door verteerd worden, sterven of iets doen sterven, misschien haar geweten. Sinds eenige da-



	o-en bleef zij de oogen vestigen op die vlakke kim, waar, als in haar komend leven,, -niets te zoeken, niets te hopen was, waar men alles zag met éen oog opslag en waar zij de beelden terugvond van de kille troosteloosheid, die haar onophoudelijk het hart verscheurde. De mistige morgens, een hemel van flauwe klaarheid, nevels, die dicht langs de aarde sleepten onder een grauw gewelf, pasten bij de phasen van haar moreéle ziekte. Haar hart kromp niet ineen, werd niet meer of minder dor; neen, haar frissche en bloeiende natuur versteende door de langzame werking vaneen onduldbare smart, omdat zij zonder doel leefde. Zij leed door haarzelf en voor haarzelf. Is zoo lijden niet de eerste schrede naar zelfzucht? Vreeselijke gedachten gingen haar dan ook door het bewustzijn en deden dit pijn. Zij beoordeelde het leven toen als een grijsaard, die het bijna verlaat. Hoewel zij zich jong gevoelde,, viel de last der dagen zonder genieting haar op de ziel, verpletterde die en maakte haar oud voor den tijd. Zij vroeg ineen kreet van wanhoop van de wereld, wat die in ruil gaf voor de liefde, die haar geholpen had te leven en die zij verloren had. Zij vroeg zich af, of in die verdwenen, zoo kuische en reine liefde de gedachte niet misdadiger was geweest dan de .handeling. Zij schepte er genoegen in zich opzettelijk voor schuldig te houden om de wereld te hoonen en. om zich er over te troosten, dat zij met hem, dien zij beweende, niet die volkomen gemeenschap had genoten, die terwijl zij de zielen in elkaar doet opgaan de smart vermindert van het gemoed dat achterblijft, door de zekerheid ten volle het geluk te hebben gesmaakt, dit geheel te hebben kunnen geven en in zichzelf een indruk te hebben bewaard van het hart, dat niet meer is. Zij was ontevreden als een actrice, die in haar rol gehaperd heeft, want die smart tastte al haar vezels aan, hart en hoofd. Zoo



	Hij wil zeker wat geld voor de armen van de gemeente; neem vijf-en-twintig louis en breng hem die namens mij. Mevrouw, zei de kamenier, een oogenblik later terugkomend, de pastoor weigert het geld aan te nemen en wenscht u te spreken. Laat hem dan maar komen! antwoordde de markiezin, een gébaar van tegenzin makend, dat den priester een treurige ontvangst voorspelde, van wien izij zonder twijfel de vervolgingen wilde ontgaan dooreen korte en vrijmoedige verklaring. De markiezin had haar moeder vroeg verloren en op haar opvoeding had natuurlijk de verslapping invloed, die gedurende de Revolutie de godsdienstige banden in Frankrijk losmaakte. De vroomheid is een vrouwendeugd, die de vrouwen alleen goed op
	de natuur gestoord was in haar innerlijkste begeerten,, was de ijdelheid niet minder gekwetst dan de goedheid, die de vrouw tot opoffering drijft. Daarna, door alle vragen te stellen, door alle krachten van de verschillende bestaansvormen te doen werken, die het sociale, moreele en physieke karakter ons geven, verslapte zij de vermogens der ziel zoo, dat zij inde tegenstrijdige overdenkingen niets meer begrijpen kon. Soms dan ook, als het ging misten, opende zij het raam, bleef daar zonder gedachte bewegingloos staan en ademde werktuigelijk de vochtige aardlucht in, want het gegons van de stem der smart maakte haar even doof voor de harmonieën der natuur als voor de bekoringen der gedachte. Eens tegen den middag, een oogenblik, dat de zonde lucht verhelderde, kwam haar kamenier zonder opdracht van haar binnen en zei: Dat is nu al de vierde keer, dat mijnheer pastoor komt om u te bezoeken; en hij houdt nu zoo voet bij stuk, dat wij niet weten, wat we hem moeten antwoorden.



	elkaar overbrengen en de markiezin was een kind van de achttiende eeuw, die haar philosophisch geloof met haar vader gemeen had. Zij volgde geen enkele godsdienst-oefening. Voor haar was een priester een openbaar ambtenaar, wiens nut haar twijfelachtig scheen. In haar toestand kon de stem van den godsdienst haar kwalen alleen verergeren; bovendien vertrouwde zij volstrekt niet op de dorpspastoors, noch op hun wijsheid; zij besloot dus den bezoeker op zijn plaatste zetten zonder bitsheid en hem kwijt te raken op de manier der rijken,_ door een weldaad. De pastoor kwam en zijn verschijning veranderde de ideeën der markiezin niet. Zij zag een dik manneke met een vooruitstekend buikje, met een hoog blozend, maar oud en gerimpeld gelaat, die deed of hij glimlachte en wien dit slecht afging; zijn kale schedel, dwars doorkruist va.n talrijke rimpels, boog als een kwartcirkel op zijn gezicht terug en scheen dit te verkleinen; eenige witte haren sierden den onderkant van het hoofd boven den nek en liepen achter de ooren naar voren. Toch waren de trekken van dien priester die geweest van een man van opgewekt karakter. Zijn dikke lippen, zijn licht opwippende neus, zijn kin, die ineen dubbele plooi van rimpels verdween, getuigden vaneen gelukkige natuur. De markiezin merkte eerst slechts die voornaamste kenteekenen op; maar bij het eerste woord, dat de priester tot haar sprak, werd zij getroffen door de zachtheid van die stem; zij keek hem aandachtiger aan en merkte onder zijn grijzende wimpers oogen op, die geweend hadden; verder gaf de omtrek van zijn wang – van terzijde gezien aan zijn hoofd zulk een verheven uitdrukking van smart, dat de markiezin in dien pastoor een mensch vond. Mevrouwde markiezin, de rijken behooren
	ons alleen toe, als zij lijden; en het lijden vaneen ge-



	huwde, jonge, schoone, rijke vrouw, die kinderen noch familie verloren heeft, laat zich raden en wordt veroorzaakt door wonden, waarvan de steken alleen kunnen verzacht worden door den godsdienst. Mevrouw, uw ziel is in gevaar. Ik spreek u op het oogenblik niet van het leven hiernamaals! Neen, ik ben niet inden biechtstoel. Maar is het mijn plicht niet u licht te schenken voor de toekomst van uw maatschappelijk leven? U zult dus aan een oud man een overlast vergeven, waarvan het doel uw geluk is. Het geluk, mijnheer: er is er geen meer voor mij. Ik zal u weldra toebehooren, zooals u het zegt, maar voor altijd. Neen, mevrouw, u zult niet sterven van het verdriet, dat u neerdrukt en aan uw gezicht merkbaar is. Als u daaraan hadt moeten sterven, zoudt u niet te Saint-Lange zijn. Wij sterven minder door de gevolgen vaneen bepaald hartzeer dan door die van teleurgestelde, onzekere verwachtingen. Ik heb ondragelijker,, vreeselijker verdriet gekend, dat den dood niet veroorzaakt heeft.
	De markiezin beduidde hem dooreen gebaar haar ongeloof. Mevrouw, ik ben een man, wiens ongeluk zoo groot is, dat uw kwellingen u licht zouden schijnen, als u ze zoudt vergelijken met de mijne.... Hetzij doordat haar lange eenzaamheid haar begon te drukken, hetzij omdat het vooruitzicht haar aantrok haar smartelijke gedachten voor een vriendenhart uitte storten, zij keek den pastoor zoo vragend aan, dat het onmogelijk was zich te vergissen. Mevrouw, hernam de priester, die man was een vader, die vaneen eertijds groot gezin, nog maar drie kinderen over had. Hij had achter elkaar zijn ouders verloren, toen een dochter en een vrouw, waarvan hij zeer veel hield. Hij bleef alleen, in het hart van de provincie, op een klein stuk grond,



	waar hij lang gelukkig was geweest. Zijn drie zoons waren in het leger en ieder van hen had een rang evenredig aan zijn diensttijd. Gedurende de Honderd Dagen kwam de oudste bij de garde en werd kolonel; de middelste was majoor van de artillerie en de jongste was kapitein van de dragonders. Mevrouw,, die kinderen hielden van hun vader, zooveel als hij van hen. Als u de achteloosheid kent der jongelui, die, voortgedreven door hun hartstochten, nooit tijd hebben voor familie-sympathieën, zult u dooreen enkel feit begrijpen, hoeveel ze vaneen arm, eenzaam oud man hielden, die slechts door hen en voor hen leefde. Er ging geen week voorbij, dat hij geen brief kreeg vaneen van zijn kinderen. Maar hij was ook voor hen nooit zwak geweest, wat den eerbied der kinderen vermindert en ook niet onrechtvaardig streng, wat hen kwetst, ook niet gierig in opofferingen, wat ze vervreemdt. Neen, hij was meer dan een vader geweest, hij had zich tot hun broer gemaakt, hun vriend. Eindelijk ging hij ze vaarwel zeggen te Parijs bij hun vertrek naar België; hij wilde zien, of ze goede paarden hadden, of hun niets mankeerde. Ze vertrekken; de vader komt weer thuis. Hij ontvangt de brieven, geschreven van Fleurus, van Ligny, alles ging goed. De slag bij Waterloo wordt geleverd, u kent er den uitslag van. Frankrijk werd opeens in rouw gedompeld. Alle families leefden inden grootsten angst- Hij begrijpt u, mevrouw wachtte; hij had rust noch duur; hij las de kranten, hij ging eiken dag zelf naar de post. Op zekeren avond kondigt men hem den oppasser aan van zijn zoon, den kolonel. Hij ziet dien man op het paard van zijn meester,, er was geen vraag noodig: de kolonel wasdood, in tweeën geslagen dooreen kanonskogel. Op het. laatst van den avond komt de oppasser van den jongsten te voet; de jongste was den dag na den slag gestorven.



	En de vader bleef leven, mevrouw. Hij heeft ingezien, dat, als God hem op aarde liet, hij moest verder lijden en hij lijdt er; maar hij heeft zich in den schoot van -den -godsdienst geworpen. Wat kon hij wezen?
	De markiezin keek strak naar het gelaat van den pastoor, dat een verheven indruk maakte door droefenis en gelatenheid en wachtte op dat woord, dat haar tranen ontlokte:
	Priester, mevrouw: hij was gewijd door de tranen, voor hij het was aan -den voet van het altaar. Gedurende een oogenblik heerschte er stilte. De markiezin en de pastoor beschouwden door het raam de mistige kim, alsof zij er hen konden zien, die niet meer waren.
	Niet priester ineen stad, maar eenvoudig pastoor, hernam hij.
	Te Saint-Lange, zei ze, zich de oogen afwisschend.
	Ja, mevrouw.
	Nooit had de majesteit van de smart zich grooter aan Julia vertoond; en dat ja, mevrouw, viel haar op het hart zelf als de last vaneen eindelooze smart. Die stem, die zacht in haar oor klonk, roerde haar innerlijk wezen. O, dat was zeker de stem van het ongeluk, zoo vol en ernstig en die de drager schijnt van de doordringende aether-stroomen.
	_ Mijnheer, zei de markiezin eerbiedig, en als ik niet sterf, wat zal er dan van mij worden?
	Eindelijk te middernacht komt een kanonnier hem den dood van zijn laatste kind berichten, op wien de arme vader in zoo weinig tijd heel zijn hoop had gesteld. Ja, mevrouw, zij waren allen gevallen! Na een pauze, toen de priester zijn aandoeningen meester werd, voegde hij er die woorden met zachte stem aan toe.



	Hebt u geen kind, mevrouw? —: Ja, zei ze koel. De pastoor zag die vrouw aan als een dokter een zieke die in gevaar verkeert en besloot alles te doen om haar te ontrukken aan den demon van het kwade, die zijn hand al naar haar uitstrekte. U ziet het, mevrouw,, wij moeten leven met ons verdriet en alleen de godsdienst geeft ons ware troost. Vindt u het goed, dat ik u de stem laat hooren van iemand, die alle verdriet kan meevoelen en die, geloof ik, u in ’t geheel geen angst aanjaagt? Ja, mijnheer. Kom. Ik dank u, dat u aan mij gedacht hebt. Welnu, mevrouw, spoedig tot ziens. Dat bezoek ontspande om zoo te zeggen de ziel van de markiezin, die al te diep was getroffen door het verdriet en de eenzaamheid. De priester liet in haar hart een balsemenden geur achter en den heilzamen weerklank van de vrome woorden. Toen ondervond zij dat soort voldoening, dat den gevangene vervult, als hij na de diepte van zijn afzondering en de zwaarte van zijn ketenen te hebben ondervonden, een buurman treft, die aan den muur klopt en hem een sein laat teruggeven, waardoor zij gemeenzame gedachten uitdrukken. Zij had een onverhoopten vertrouweling gevonden. Maar zij viel spoedig in haar bittere beschouwingen terug en zeide als die gevangene tot zichzelf, dat een metgezel inde smart noch haar boeien,, noch haar toekomst ■zou verlichten. De pastoor had haar niet bij zijn eerste bezoek a'l te schuw willen maken; maar hij hoopte door zijn kunst bij een tweede onderhoud den godsdienst op haar te laten inwerken. Twee dagen later kwam hij terug en de ontvangst van de markiezin bewees hem, dat zijn bezoek haar welkom
	was. Welnu, mevrouwde markiezin, zei de gnjs-



	Neen, mijnheer, sprak ze. De maatschappelijke wetten drukken mij teveel op het hart en pijnigen het mij teveel dan dat ik op den hemel kan letten, Maarde wetten zijn misschien niet zoo wreed als de conventies van de wereld. O de wereld!
	Mevrouw, wij moeten zoowel aan de eenen als aan de anderen gehoorzamen: de wet is het woord en de conventies zijnde daden der maatschappij.
	Aan de maatschappij gehoorzamen?.... zei de markiezin, terwijl ze een gebaar van afschuw maakte. Wel mijnheer, al onze kwalen komen daar vandaan. God heeft geen enkele ongelukswet gemaakt, maarde menschen hebben bij hun vereeniging zijn werk vervalscht. Wij vrouwen zijn slechter behandeld door de beschaving, dan wij het zouden wezen door de natuur. De natuur legt ons lichamelijke kwellingen op, die jullie niet verzacht hebt en de beschaving heeft gevoelens ontwikkeld, die jullie onophoudelijk bedriegt. De natuur verstikt de zwakken, jullie veroordeelt ze te bestaan om ze over te leveren aan een voortdurende ellende. Het huwelijk, de instelling, waarop thans de maatschappij berust, doet er ons den heelen last van voelen: voor den mande vrijheid, voor de vrouw plichten. Ons heele leven hangt van jullie af, jullie leven hangt slechts enkele oogenblikken af van ons. Kortom, de man doet daar een keus, waar wij ons blindelings onderwerpen. O mijnheer, aan u kan ik alles zeggen. Nu, het huwelijk, zooals het thans in practijk wordt gebracht, schijnt mij een wettige prostitutie. Daar-
	aard, hebt u een weinig gedacht over de grootte van het menschelijk lijden? Hebt u de oogen omhoog gericht? Hebt u daar die onmetelijkheid van werelden gezien, die, terwijl ze onze belangrijkheid doet afnemen, onze ijdelheden verplettert, ons leed vermindert....



	men. _ , . , Wij zijn nooit zwak, als God met ons is, hernam de priester. Overigens, als u hier op aarde aan geen neigingen hebt te voldoen, hebt u er dan geen plichten te vervullen? Altijd plichten! riep zij met een soort ongeduld. Maar waar zijn voor mij de gevoelens, die ons de kracht geven ze te vervullen? Mijnheer, niets uit niets of niets voor niets is eender rechtvaardigste wetten van de natuur, zoowel moreel als stoffelijk. Zoudt u willen, dat die boomen hun bladeren zouden vóórtbrengen zonder het sap, dat ze doet ontkiemen? De ziel heeft ook zijn voedingstof! Bij mij is die inde bron verdroogd.
	lk zal u niet van de godsdienstige gevoelens spreken, die de gelatenheid schenken, zei de pastoor; maar het moederschap, mevrouw, is dat dan niet?. . Houd op, mijnheer! sprak de markiezin. Met u zal ik oprecht zijn. Helaas! Ik kan het voortaan met niemand meer zijn, ik ben gedoemd tot valschheid; de wereld eisoht geregeld huichelarij en op straffe van schande beveelt zij ons aan haar conventies te gehoorzamen. Er bestaat tweeërlei moederschap, mijnheer. Ik kende vroeger zulke verschillen niet; nu weet ik het. Ik ben maar half moeder, het zou beter zijn in ’t geheel niet. Hélène is niet van De Vrouw van dertig jaar 4
	aan heb ik mijn verdriet te danken. Maar ik alléén onder die noodlottig gekoppelde wezens, moet zwijgen! Ik alleen bende oorzaak van het kwaad, ik heb mijn huwelijk gewild. Zij hield op, stortte bittere tranen en zweeg eemge oogenblikken. ln die diepe ellende, midden in die zee van leed, hernam ze, had ik wat zand gevonden om er mijn voeten op te zetten, waar ik naar mijn wil al les leed; een orkaan heeft alles weggesleurd. Hier ben ik alleen, zonder steun, te zwak tegen de stor-



	lièm! O (huiver niet! Saint-Lange is een afgrond, waarin heel wat valsche gevoelens verzwolgen zijn! waaruit onheilspellende flitsen zijn geschoten, waar de wrakke gebouwen van de tegennatuurlijke wetten zijn ineengestort. Ik heb een kind, dat is genoeg; ik ben moeder, zoo wil het de wet. Maar u, mijnheer, die zulk een kiesch medelijdende ziel hebt, misschien zult u de kreten vaneen arme vrouw begrijpen, die in haar hart geen enkel gekunsteld gevoel heeft. God zal mij oordeelen,, maar ik geloof niet aan Zijn wetten te kort te doen, wanneer ik mij van de genegenheden losmaak, die Hij mij inde ziel heeft gelegd en dit heb ik er in gevonden. Een kind, mijnheer, is dat niet het beeld van twee wezens, de vrucht van twee vrij samengesmolten gevoelens? Als het niet gehecht is aan de vezels van ons lichaam als aan die van ons hart, als het niet aan de heerlijke uitingen van liefde herinnert, de tijden, de plaatsen, waar die twee wezens gelukkig waren, aan hun taal vol menschelijke muziek en aan hun zoete gedachten, dan is dat kind een mislukte schepping. Ja, voor hen moet het een betooverende miniatuur zijn, waarin men de weelde terugvindt van hun dubbel geheim leven; het moet hun een bron van vruchtbare aandoeningen schenken, tegelijk hun heele verleden en hun heele toekomst zijn. Mijn arme, kleine Hélène is het kind van haar vader, het bind van den plicht en het toeval; zij vindt in mij alleen het instinct van de vrouw, dé wet, die er ons onweerstaanbaar toe drijft het schepsel te beschermen, dat in onzen schoot geboren is. Ik ben maatschappelijk gesproken onberispelijk. Heb ik voor haar niet mijn leven en geluk opgeofferd? Haar kreten roeren mijn hart; als ze in het water viel, zou ik er in springen om haar er uitte halen. Maar zij leeft niet in mijn hart. O, door de liefde heb ik vaneen grooter, dieper moederschap gedroomd: ik heb ineen vervlogen illusie het kind



	geliefkoosd, dat de begeerten hadden geschapen, eer het was verwekt, kortom: die heerlijke bloem m de ziel geboren, vóór die in het licht gebaard werd. Ik ben voor Hélène, wat gewoonhjk een moeder voor haar kinderen is. Als zij mij niet meer noodig zal hebben, zal alles uit zijn: als de oorzaak verdwijnt zullen de gevolgen ophouden. Als de vrouw het aanbiddelijk voorrecht heeft haar moederschap bij het geheele leven van het kind te doen voortduren, moet men dan niet aan het licht van haar zedelijke opvatting, die goddelijke standvastigheid van het gevoel toeschrijven? Als het kind niet de ziel van zijn moeder als eerste omhulsel bezeten heeft, dan houdt dus het moederschap in haar hart op als bij de dieren. Dit is waar, ik voel het: hoe meer mijn kleine groeit, hoe nauwer mijn hart wordt. De offers, die ik haar gebracht heb, maakten mij van haar los, terwijl mijn hart voor een ander kind – voel ik _ onuitputtelijk geweest zou zijn; voor dat andere zou niets een offer, allesgenoegen ge wees zijn. Hier, mijnheer, is verstand, godsdienst, alles in mij machteloos, tegen mijn gevoelens. Heeft de vrouw, die moeder noch echtgenoote is, ongehjk te willen sterven, zij, die tot haar ongeluk de liefde vermoed heeft in haar oneindige schoonheid, het moederschap in zijn grenzelooze vreugde. Wat kan zij worden? Ik zal u zeggen, ik, wat zij ondervindt Honderd keer per dag, honderd maal s nachts gaat er een trilling door mijn hoofd, mijn hart en mijn lichaam, wanneer een of andere herinnering waartegen mijn verzet te gering is, voor mij de beelden oproept vaneen geluk, dat ik grooter onderstel dan het is. Die wreede fantasieën doen mijn gevoelens verbleeken en ik zeg tot mezelf: „Wat zou toch mijn leven geweest zijn, als.. .. ?” Zij bedekte het gelaat met de handen, overweldigd door haar tranen.



	Zoo is het nu met mij gesteld! hernam ze. Voor een kind van hem had ik de vreeselijkste onheilen aanvaard! De God, die stierf, beladen met al de misslagen der aarde, zal mij die gedachte, die voor mij doodend is, vergeven; maar ik weet het, de wereld is onverzoeniijk: voor haar zijn mijn woorden godslasteringen; ik schend alle wetten. Ö, ik zou de wereld den oorlog willen verklaren om er alle wetten en gewoonten van te vernieuwen, om ze te verpletteren! Heeft zij mij niet in al mijn gedachten gewond, in al mijn neigingen, in al mijn gevoelens,, in al mijn verlangens, in al mijn verwachtingen, in de toekomst, in het tegenwoordige, in het verleden? Voor mij is de dag vol duisternis, de gedachte een zwaard, mijn hart een wonde, mijn kind een aanklacht. Ja, als Hélène met mij praat, wenschte ik, dat ze een andere stem had, als ze mij aanziet, andere oogen. Zij is daar om mij te getuigen van alles, wat er moest zijn en van alles, wat er niet is. Zij is voor mij onduldbaar! Ik lach haar toe, ik tracht haar schadeloos te stellen voor gevoelens, die ik haar onthoud. Ik lijd, o mijnheer, ik lijd te veel om te kunnen leven. En ik zal doorgaan voor een fatsoenlijke vrouw! En ik heb geen misstappen begaan! En men zal mij eeren! Ik heb de onwillekeurige liefde bestreden, waarvoor ik niet moest bezwijken; maar als ik mijn lichamelijke trouw heb bewaard, heb ik dan mijn hart ook behouden? Dit, zei ze met de rechterhand op haar boezem, is nooit anders dan een enkel schepsel geweest. Daarin bedriegt mijn kind zich dan ook niet. Er zijn blikken, een stem, gebaren vaneen moeder, waarvan de kracht de ziel der kinderen beweegt; en mijn arme kleine voelt mijn arm niet trillen, mijn stem niet beven, mijn oogen niet vochtig worden, wanneer ik haar aanzie, tot haar spreek of haar tot mij neem. Zij werpt mij verwijtende blikken toe, die ik niet verdragen kan!



	te wisschen.
	U is warm, moeder. Kom, laat ons alleen, schat, antwoordde de
	markiezin. Het kind ging zonder spijt weg, zonder haar moeder aan te zien, haast gelukkig een treurig gezicht te ontvluchten en reeds begrijpend, dat de gevoelens, die èr zich op uitten, tegen haar waren. De glimlach is het eigenaardige, de taal, de uitdrukking van het moederschap. De markiezin kon niet glimlachen. Zij bloosde, toen zij den priester aanzag: zij had gehoopt zich als moeder te gedragen, maar noch zij, noch haar kind hadden kunnen liegen. Werkelijk, de kussen vaneen oprechte vrouw bezitten een goddelijke honing, die in die liefkoozing een ziel weet te leggen, een teer vuur, dat het hart verwarmt. De priester had dat verschil gevoeld: hij kon den af-
	Soms beef ik er voor in haar een gericht te vinden, dat mij zal veroordeelen zonder mij te verhooren. De hemel geve, dat er niet op zekeren dag haat tusschen ons ontstaat! Groote God, open liever het graf voor me, laat me eindigen in Saint-Lange! Ik wil naar die wereld, waar ik mijn andere ziel zal vinden, waar ik heelemaal moeder zal zijn! O mijnheer, vergeef het me, ik ben gek. Die woorden benauwden mij, ik heb ze uitgesproken. Ach, u huilt ook, u zult me niet minachten. Hélène, Hélène, kind, kom, riep ze ineen soort wanhoop, toen ze haar kind hoorde, dat van haar wandeling terugkwam. De kleine kwam lachend binnen: zij bracht een vlinder mee, die ze had gevangen; maar toen ze haar moeder in tranen zag, zweeg ze, ging naar haar toe en liet zich op het voorhoofd kussen. Ze zal heel mooi worden, zei de priester. Zij is precies haar vader, antwoordde de markiezin, haar kind met warmte omhelzend als om zich vaneen schuld te kwijten of om een verwijt uit



	grond peilen, die zich bevindt tusschen het vleeschelijk moederschap en dat van het hart. Daarom, na die vrouw onderzoekend te hebben aangezien, zei hij tot haar:
	U hebt gelijk, mevrouw, het zou beter wezen, als u dood zoudt zijn....
	Ah,, u begrijpt mijn lijden, ik zie het, antwoordde zij, omdat u, christelijk priester, de noodlottige besluiten raadt en goedkeurt, waartoe dit mij bracht. Ja, ik heb mij van kant willen maken, maarde moed ontbrak me om mijn voornemen uit te voeren. Mijn lichaam is laf geweest, toen mijn ziel sterk was„ en toen mijn hand niet meer beefde, deinsde mijn ziel terug! Ik ken het geheim niet van die soorten strijd en van die weifelingen. Ik ben zeker 'wel een te beklagen vrouw, zonder volharding in mijn wens Chen, alleen sterk om lief te hebben. Ik veracht mezelf! ’s Avonds, als mijn menschen sliepen, ging ik moedig naar den vijver; als ik aan den rand kwam, kreeg mijn zwakke natuur angst voor den dood. Ik beken u mijn zwakheden. Wanneer ik weer te bed was, schaamde ik mij; ik werd weer moedig. Ineen van die oogenblikken heb ik laudanum genomen, maar ik heb geleden en ik ben niet gestorven. Ik heb alles willen opdrinken, wat er in de flacon was en ik hield bij de helft op. —• U is verloren, mevrouw, zei de pastoor ernstig met een stem vol tranen. U zult inde wereld terugkeeren en haar bedriegen; u zult er zoeken, it zult er vinden, wat u 'beschouwt als een vergoeding voor uw rampen; dan zult u op een dag de straf voor uw genoegens dragen.... ten kerel, die de comedie vaneen hartstocht kan spelen, de laatste, de kostbaarste rijkdommen van mijn hart overleveren en mijn leven bederven voor een oogenblik van twijfelachtig genot? Neen, mijn



	ziel zal verteerd worden in reinheid. Mijnheer, alle mannen hebben de zinnelijkheden van hun sekse, maar hij, die er de ziel van heeft en die zoo voldoet aan alle eisöhen van onze natuur, waarvan de melo dieuse harmonie nooit in beroering komt dan door den aandrang der gevoelens, dien vinden we geen tweemaal in ons leven. Mijn toekomst is vreesehjk, ik weet het: de vrouw is niets zonder de liefde, de schoonheid is niets zonder het genot; maar zou de wereld mijn geluk niet af keuren,, als het zich nog voor mij aanbood? Ik ben jegens mijn dochter verplicht een geëerde moeder te zijn. De familieplich ten, zonder belooning. vervuld, zullen mij vervelen; ik zal het leven vervloeken; maar mijn dochter zal tenminste een goed voorbeeld in mij vinden wat deugdzaamheid betreft. Ik zal haar schatten van deugd geven in plaats van de genegenheid, waarvan ik -haar zal onthouden hëbben. Ik verlang zelfs niet te leven om de genietingen te ondervinden die het geluk der kinderen aan de moeders geeft. Ik geloot niet aan het geluk. Wat zal het lot zijn van Helene? Zeker het mijne. Welke middelen hebben de moeders om haar dochters te verzekeren, dat de man aan wien zij haar overleveren, een echtgenoot zal zijn naar haar hart? U hoont de arme schepsels,, die zich voor een paar dukaten verkoopen aan een voorbijganger; de honger en de behoefte verontschuldi o-en die kortstondige verbindingen, terwijl de maatschappij de veel vreeselijker onmiddelhjke verbinding toelaat, aanmoedigt, tusschen een jong, argeloos meisje en een man, dien ze nog geen drie maanden geleden gezien heeft; zij is verkocht voor haai heele leven, ’t Is waar: de prijs is hoog! En als jullie, terwijl je haar geen enkele schadeloosstelling voor haar verdriet toestaat, haar maar zoudt eeren, maar neen, de wereld belastert de besten van ons! Zoo is onze bestemming van twee zijden gezien, een



	openlijke prostitutie en de schande,, een geheime prostitutie en het ongeluk. Wat de arme meisjes zonder bruidschat aangaat, zij worden gek, zij sterven, daarvoor bestaat geen medelijden! De schoonheid, de deugden hebben geen waarde in uw menschen-bazar en die moordkuil van zelfzucht noemt u maatschappij! Maar onterf de vrouwen! Dan zult u tenminste een natuurwet gevolgd hebben door u gezellinnen te kiezen, ze te trouwen naar uw hartewensch.
	Mevrouw, uw woorden 'bewijzen, dat noch de familiezin, noch de godsdienstigheid u raken. U zult ook niet aarzelen tusschen het maatschappelijk egoïsme, dat u wondt en dat van het wezen, dat u genietingen zal doen wenschen.... Mijnheer, bestaat de familie? Ik ontken die in een samenleving, welke bij den dood van vader of moeder de goederen verdeelt en ieder zegt zijns weegs te gaan. De familie is een tijdelijke en toevallige vereeniging, die de dood spoedig verbreekt. Onze wetten hebben de huizen, de erfenissen, de duurzaamheid der voorbeelden en der tradities gebroken. Ik zie niets om mij heen dan puirihoopen. Mevrouw, u zult niet tot God terugkomen dan wanneer Zijn hand op u zal drukken en ik hoop, dat u tijd genoeg zult hebben om vrede met Hem te sluiten. U zoekt uw troost door uw oogen naar de aarde te richten in plaatsnaar boven. Het filosofeeren en het persoonlijk belang hebben uw hart aangetast; u is doof voor de stem van den godsdienst als dé kinderen van deze Eeuw zonder geloof! De genietingen der wereld brengen alleen lijden voort. U zult alleen door verdriet veranderen, dat is alles. Ik zal uw profetie logenstraffen, zei ze bitter glimlachend, ik zal trouw zijn aan hem, die voor mij stierf.
	De smart, antwoordde hij, is alleen van nut iri



	de zielen, die voor den godsdienst ontvankelijk Z1JHij sloeg eerbiedig de oogen neer om de twijfelingen te kunnen verbergen, die zich in zijn blik konden vertoonen. De standvastigheid inde klachten der markiezin had hem treurig gemaakt. He menschelijk ik herkennend in zijn duizend vormen, wanhoopte hij er aan dat hart te verzachten, dat door het kwaad was verdord in plaats van het te verteederen en waarin het zaad van den hemelsdien Zaaier niet mocht opschieten, omdat zijn zachte stem er gesmoord werd door het groote en vreeselijke getier van de zelfzucht. Niettemin ontwikkelde hij de standvastigheid van den apostel en kwam meermalen terug, altijd weer tot haar gevoerd door de hoop, die zoo edele en trotsche ziel tot God te brengen; maar hij "verloor den moed op den dag, toen hij merkte, dat de markiezin er alleen van hield met hem te praten, omdat zij het aangenaam vond van hem te spreken, die niet meer was Hij wilde zijn priesterambt niet verlagen door zich in dienst te stellen vaneen hartstocht; hij staakte zijn gesprekken en kwam gaandeweg terug tot de formaliteiten en de gemeenplaatsen van het onderhoud. De lente kwam. De markiezin vond verstrooiing voor haar diepe droefheid en hield zich uit verveling bezig met haar grondgebied, waarop zij eernge verbeteringen liet aanbrengen. Inde maand October verliet zij haar oud kasteel van Samt-Lange, waar zij weer frisch en mooi was geworden in het nietsdoen, dooreen smart, die eerst sterk als een krachtig geworpen schijf, geëindigd had in zwaarmoedigheid af te nemen, gelijk de discus stilhoudt na gaandeweg zwakker wordende wentelingen De melancholie bestaat uiteen reeks van dergehjke moreele schommelingen, waarvan de eerste aan wanhoop grenst en de laatste aan genoegen; m de jeugd is



	ZESDE HOOFDSTUK.
	Een veelbelovend jongmensch, die tot een van die historische huizen behoorde, welker namen ondanks de wetten altijd innig verbonden zullen zijn met de glorie van Frankrijk, bevond zich op het bal bij mevrouw Firmiani. Die dame had hem een paar aanbevelingsbrieven gegeven voor twee- of drie van haar vriendinnen te Napels. Charles de Vandenesse zoo heette hij kwam haar daarvoor bedanken en afscheid nemen. Na meerdere zendingen met succes 'hebben vervuld was Vandenesse onlangs attaché geweest vaneen onzer gevolmachtigde staatsdienaren, gezonden naar het congres ’te Laybach, en wilde van zijn reis gebruik maken om Italië te bestudeeren. Dit feestwas dus een soort vaarwel van de genietingen te Parijs, van dat drukke leven, van dien maalstroom van gedachten en genoegens, waarvan men vrijveel kwaad spreekt, maar waaraan het zoo aangenaam is zich over te geven. Charles de V andenesse, sinds drie jaar er aan gewoon de hoofdsteden van Europa te begroeten en ze te verlaten al naar zijn diplomatieke bestemming het
	zij de schemering van den ochtend, inden ouderdom die van den avond. Toen de kales door het dorp reed, ontving de markiezin den groet van den pastoor, die van de kerk naar zijn woning terugkeerde; maar bij het beantwoorden daarvan sloeg zij de oogen neer en wendde het hoofd af om hem niet meer te zien. De priester had al te veel gelijk jegens die arme Art'hemisia van Ephese.



	eischte 'had toch weinig te betreuren bij het verlaten van Parijs. De vrouwen maakten geen indruk meer on hem hetzij omdat hij het er voor hield, dat een Jare hartstocht te veel plaats inneemt in het leven vaneen staatsman, hetzij omdat de nietige beuzelariien vaneen oppervlakkige hofmakerij hem te leeg schenS voor een sterke ziel. Wij allen beroemen onszelf op zielskracht. In Frankrijk geeft niemand al is hij middelmatig toe alleen voor geestig door te gaan. Zoo had Charles, hoewel jong hij wïï „auwe“ks dertig – er zich al f “ o-pwend ideeën, resultaten, middelen te zien daar, wadmannen éan zijn leeftijd gevoelens, genoegens Tr, ïiïïs gewaar worden. Hij drong de warmte e„ de opwinding, jongelieden eigen, terug inde diepte van ziin ziel die de natuur edelmoedig geschapen had Hij trachtte een koud berekenaar te worden om de moreele rijkdommen, die hij door toeval bezat aan zijn manieren, beminnelijke vormen, kunst™n van verleiding te besteden, het echte streven vaneen eerzuchtige, een treurige rol, aanvaard met S* doel om te bereiken, wat wij thans een moot* “«“ noemen. Hij wierp voor 't.laatst «n Mc m de salons waar gedanst werd. Voor hij het bal ver het wildé hij er zeker het beeld van meenemen, gejk een toeschouwer niet zijn loge m de Opera laat zonder het slot-tafereel af te wachten. De Vandenesse bestudeerde de echt Fransche drige den luister en de lachende bezoekers van dat Parijsche feest door ze in gedachte te stellen naast de nieuwe gezichten, de schilderachtige tooneelen, die hem te Napels wachtten, waar hij zich voorstelde eenige dagen te vertoeven, vóór hij zich naar zijn pos „af Hii scheen het zoo veranderende en zoo snel besUtdeerde Frankrijk te vergelijken met «nUnd waarvan de gewoonten en de plaatsen hem allee bekend waren door tegenstrijdige berichten of uit



	voor het meerendeel slecht geschreven boeken Enkele vriJ dichterlijke, maar thans zeer banaal t v\ orden gedachten, gingen hem toen door het hoofd en beantwoordden misschien onbewust aan de ee heime wensehen van zijn hart, dat meer veeleischend dan overvoldaan, meer leeg dan verdord was ■-i * j aar’ ZGI kij tot zichzelf, de elegantste de rijkste, de voornaamste vrouwen van Parijs Hier nïïmdevaÏrSmd“tn ™ <**• ™ de me f h spreekgestoelte, van den adel en van vloid EnUtnehdaar’-iart!Stt11’ daar’ mannen van in' n. 'zie slechts kleine intriges dood ichthif hefdCS’ njfts,ze^ende glimlachjes’ minachting zonder reden, blikken zonder vuur veel geest, maar doelloos verkwist. Al die witte en rosé gezichten zoeken minder de ware vreugde dan ver stroming. Geen enkele aandoening is echt Als ie alleen fraai geplaatste veeren wenscht, ijl gaas mooie iel??1’ tengere vrouwen> als het leven niets voor Jeld tn, opp^rvlakte Strijken, ziedaar je wereld. Stel je tevreden met die onbeteekenende woor den d,e verrukkelijke fratsen en vraag niet één ge dk alTeckagsch611-' ?• Voor,miJ heb een afschuw van ssss schikkingd, ao„ schaaTt m»ziS set” geven aan een gedachte als aan een tak hscharamdb™d“ A' de wroeSinS of het ongek beschaamd onder schertsen. Ik zie niet één van die vrouwen, waarmee ik zou willen strijden en die u ineen afgrond trekken. Waande Parm energie te vinden? Een dolk is een curiositeit, dfe men aan Jn srhfSde wSPUker ophanpt of steekt ineen fraaie heede. Vrouwen, ideeen, gevoelens, alles lijkt op



	tueele damp? Ik wil, zei ze, hem bij den arm nemend, u aan een vrouw voorstellen, die het grootste verlangen heeft u te leeren kennen na hetgeen ze van u heeft gehoord. Zij voerde hem ineen nabijgelegen salon, waar zij dooreen echt Parijsch gebaar, glimlach en blik een vrouw aanwees, die bij den hoek van den schoorsteen zat.
	Wie is dat? vroeg de graaf de Vandenesse nieuwsgierig. Een vrouw, waarover u zeker meer dan eens hebt gesproken om 'haar te prijzen of te laken, een vrouw, die eenzaam leeft, een echt mysterie. Als u ooit in uw leven toegevend geweest is, noem mij dan alstublieft haar naam.
	De markiezin d’Aiglemont. lk zal bij haar inde leer gaan: zij heeft van een erg middelmatig echtgenoot een pair de France
	elkaar. Er bestaan geen hartstochten meer, omdat de persoonlijkheden verdwenen zijn. De rangen, de geesten, de fortuinen zijn -gelijk gemaakt en wij hebben allen den zwarten rok aangetrokken om te rouwen over het doode Frankrijk. Wij houden niet van onze gelijken. Tussehen twee gelieven moeten verschillen uitgewischt en afstanden aangevuld worden. Die bekoring van de liefde is verdwenen in 1789! Onze verveling, onze laffe zeden zijn het uitvloeisel van het politieke stelsel. In Italië tenminste is alles karakteristiek. De vrouwen zijn er nog misdadige beesten, gevaarlijke sirenen, zonder andere drijfveer of logica dan die van haar neigingen, haar lusten en die men moet wantrouwen als tijgers Mevrouw Firmiani kwam die alleenspraak verstoren, waarvan de duizend tegenstrijdige, onvolledige, verwarde gedachten niet te vertolken zijn. Het groote karakter vaneen droomerij schuilt geheel in haar vaagheid, is het niet een soort intellec-



	kunnen maken, vaneen nieteling een staatkundigen kop. Maar, zeg mij, gelooft u, dat lord Grenville voor haar gestorven is, zooals sommige vrouwen beweerd hebben?
	Misschien. Sinds dat avontuur, onwaar of waar, is de arme vrouw erg veranderd. Zij is nog niet onder de menschen geweest. Dat is iets, te Parijs, een volharding van vier jaar. Als u haar hier ziet....
	Mevrouw Firmiani hield op; toen voegde zij er met een slim lachje bij: lk vergeet, dat ik moet zwijgen. Gaat u zelf met haar praten. Charles bleef een oogenblik onbewegelijk tegen den deurpost geleund en geheel verdiept inde studie vaneen vrouw, die beroemd was geworden zonder dat iemand de redenen verklaren kon, waarop haar faam gegrond was. Charles beschouwde haar langer dan hij zelf wilde en was er ontevreden over, dat hij zoozeer dooreen vrouw werd beziggehouden, maar haar tegenwoordigheid weersprak de gedachten, die de jonge diplomaat een oogenblik tevoren had gekregen bij den aanblik van 'het bal. De markiezin,, toen dertig jaar oud, was schoon, hoewel tenger van vormen en bijzonder teer. Haar grootste bekoring lag in het gezicht, welks kalmte een groote diepte van ziel verraadde. Haar oog, vol glans, maar dat dooreen standvastige gedachte gesluierd scheen, wees op een koortsig leven en de grootste gelatenheid. De wijze, waarop de gravin haar beide ellebogen op de armen van haar fauteuil geleund hield en met haar slanke vingers speelde, de buiging van haar hals, het achtelooze van haar vermoeid, maar buigzaam lichaam, dat sierlijk inde fauteuil leunde, de losse strekking der beenen, de nonchalance van haar houding, haar volkomen matte bewegingen, alles verried een vrouw zonder be-



	langstelling in het leven, die de genietingen der liefde iet heeft gekend maar gedroomd en die zich buigt onder de lasten, waarmee 'haar herinnering haar overweldigt, een vrouw, die reeds lang gewanhoopt heeft aan de toekomst of aan zichzelf, ee nietsdoende vrouw, die de leegte voorïhet m* Viniirlt- Charles de Vandenesse bewonderde dat prachtige schilderij, maar als het voortbrengsel van een grooter bekwaamheid in die kunst dan die der gewone vrouwen. Hij kende d’Aiglemont. Bij den Sten blik op die vrouw, die hij nog met ontmoet had, ontdekte de jonge diplomaat wanverhoudi ïen tegenstrijdigheden – om het geoorloofde woord te gebruiken te sterk tusschen de twee menschen dan dat het de markiezin mogelijk was haar man lief te hebben. Toch gedroeg mevrouw d’Aiglemont zich onberispelijk en haar deugd gaf een nog honger waarde aan de geheimen, die een opmerker in haar kon vermoeden. Toenv?ndegebaar van verrassing voorbij was, nesse de beste methode om mevrouw d Aiglemont aan te spreken en dooreen vrij gebruikelijke diplomatenlist nam hl, zich voor haar ,e omarmen om ■te weten hoe zij die dwaasheid zou opnemen. – Mevrouw, zei hij en ging naast haar zrttem dooreen gelukkige bescheidenheid weet ik dat ik om welke reden is mij onbekend – het geluk heb m uw gunst te staan. Ik ben u des temeer daarvoor dank verschuldigd, omdat ik nooit het voorwerp van zMk gunst geweest hen. U zult dan ook mede ■oorzaak zijn vaneen mijner gebreken. Ik wil voor taan niet meer bescheiden zijn., ■ • Daarin zult u ongelijk hebben, mijnheer, zei ze lachend; men moet de ijdelheid overlaten aan menschen, die niets anders op den voorgrond kun-
	ontwikkelde zich een gesprek tusschen de



	markiezin en den jonkman, die -naar gewoonte in een ommezien tal van onderwerpen aanroerde, schilderkunst, muziek, literatuur, politiek, de menschen, de gebeurtenissen en de dingen. Daarna kwamen zij langs een onmerkbare helling aan het eeuwige onderwerp der Fransche en buitenlandsche gesprekken, de liefde, de gevoelens en de vrouwen. Wij zijn slavinnen. Gij zijt koninginnen. De meer of minder geestige gezegden van Charles en van de markiezin waren terug te brengen tot die eenvoudige uitdrukking van alle hedendaagsche en toekomstige gesprekken over dat onderwerp. Zullen die twee woorden niet altijd op een zeker oogenblik beteekenen: „Houd van me. lk zal ie liefhebben.” J
	Mevrouw, riep Charles de Vandenesse zachtjes uit, u doet het mij zeer betreuren, 'dat ik Parijs verlaat. Ik zal zeker in Italië geen uren zoo vol geest, als ik thans genoten heb, terugvinden. U zult misschien het geluk ontmoeten, mijnheer, en dat is meer waard dan alle schitterende gedachten, waar of valsch, die men eiken avond te Parijs uit. Vóór Charles van de markiezin afscheid nam kreeg hij verlof haar thuis vaarwel te komen zeggen. Hij achtte zich heel gelukkig aan zijn verzoek ■den vorm der oprechtheid te hebben gegeven, toen het hem s avonds, naar bed gaande, en den volgenden dag steeds onmogelijk was de herinnering aan die vrouw te verbannen. Toen Charles zich naar de markiezin begaf, gehoorzaamde hij aan een van die tevoren heerschende aanleidingen, waarvan onze ervaring, de latere bewustheid van onzen geest, daarna slechts de waarneembare gevolgen zijn. Een vrouw van dertig jaar heeft voor een jongen man onweerstaanbare aantrekkingskracht; niets is na-



	tuurlijker, niets steviger geweven, beter van tevoren gegrondvest dan die sterke gehechtheid tusschen een vrouw als de markiezin en een jongmensch als Vandenesse. Een jong meisje heeft werkelijk te veel illusies, te weinig ondervinding en de seksualiteit werkt nog teveel mee bij haar liefde dan dat een jongmensch er gevleid meë kan zijn, terwijl een vrouw den ganschen omvang weet van de otters, die zij brengen moet. Daar, waar de eene wordt meeo-esleept door nieuwsgierigheid, door verleidingen, vreemd aan de liefde, gehoorzaamt 4e ander aan een welbewust gevoel. De eene zwicht, de andere kiest Is die keuze niet al vleiend in 'hooge mate.MJp dien leeftijd gekomen vraagt de vrouw aan een jongen man haar de achting terug te schenken, die zij voor hem heeft opgeofferd; zij leeft slechts voor hem, 'houdt zich bezig met zijn toekomst, wil voor hem een mooi leven, beveelt hem, dat het roemrijk zal zijn; zij gehoorzaamt, zij smeekt en beveelt, vernedert en verheft zich en weet bij duizend gelegenheden te troosten, waar het jonge meisje slechts kan zuchten. Ten slotte, behalve de voordeelen van haar positie, kan de vrouw van dertig jaar zich tot een jong meisje maken, alle rollen spelen, preutsch zijn en zich zelfs mooier maken dooreen ongeluk, iusschen hen beiden bevindt zich hef onmetehjke verschil van het voorziene en het onvoorziene, van de kracht en de zwakheid. De vrouw van dertig jaar voldoet aan alles en het jonge meisje op straffe van geen jong meisje meer te zijn, mag aan mets voldoen. Die gedachten ontwikkelen zich in het brem vaneen jonkman en scheppen in hem den sterksten hartstocht, want die vereenigt de gekunstelde gevoelens, ontstaan door de zeden, met de werkelijke
	gevoelens der natuur. . De voornaamste en de beslissendste stap in net levender vrouwen is juist die, welken een vrouw als



	den minst belangrijke beschouwt. Eenmaal getrouwd behoort zij niet meer aan zichzelf; zij is de koningin en de slavin van den huiselijken haard. De heiligheid der vrouwen is niet te verzoenen met de plichten en de vrijheden van de wereld. De vrouwen emancipeeren is ze bederven. Als men een vreemde het recht geeft in het heiligdom van het gezin te treden, is dat niet zich naar zijn willekeur richten? Maar als een vrouw hem er heen trekt, is dat geen misstap of om juist te spreken, het begin daarvan? Men moet die theorie in al haar strengheid aannemen of de hartstochten vergeven. Tot heden heeft de maatschappij in Frankrijk een mezzo termine weten te vinden: zij drijft met de ongelukken den spot. Gelijk de Spartanen alléén de onhandigheid straffen, schijnt ook zij den diefstal te permitteeren. Maar misschien is dat systeem heel wijs. De algemeene minachting vormt de vreeselijkste kastijding, in zooverre die het hart der vrouw treft. De vrouwen zijn er op gesteld geëerd te worden en moeten dit, want zonder dit bestaan zij niet meer: ’t is dan ook het eerste gevoel wat zij van de liefde vragen. De verdorvenste van haar vraagt voor alles absolutie voor het verleden, terwijl zij haar toekomst verkoopt en tracht haar minnaar te doen inzien, dat zij voor onweerstaanbare gelukzaligheden de eerbewijzen ruilt, die de wereld haar zal weigeren. Er is geen vrouw, die, als zij voor het eerst een jongen man ontvangt en heel alleen met hem is, niet eenige van die overdenkingen heeft, vooral, wanneer hij gelijk Charles de Vandenesse knap is en geestig. Evenzeer zijn er weinig jongelieden die niet eenige geheime wenschen gronden op eender duizend gedachten, die hun ingeboren liefde rechtvaardigen voor schoone, geestige en ongelukkige vrouwen als mevrouw d’Aiglemont. De markiezin, toen zij den heer de Vandenesse hoorde aandienen, was dan ook



	verontrust; en hij, hij was bijna beschaamd ondanks het zekere optreden, dat bij de diplomaten m zekeren zin gewoonte is. Maarde markiezin nam spoedig dat tegemoetkomend uiterlijk aan, waaronder de vrouwen zich beschermen tegen de uitleggingen, die de mannelijke ijdelheid daaraan zou kunnen geven. Hoewel zij zich gedurende dat eerste bezoek op dat neutrale terrein plaatste, wist zij daarop een hooge waardigheid van vrouw te bewaren. Haar geheime smarten zwierven altijd over haar gekunstelde vroolijkheid als een lichte wolk, die de zon met geheel verbergt. Vandenesse ging weg na in dat gesprek onbekende bekoringen te hebben ondervonden; maar hij bleef ervan overtuigd, dat de markiezin een dier vrouwenwas, wier verovering te duur kost om zich aan een liefde met haar te wagen. Dat zou, zei hij heengaande, een gevoel zijn, dat niet te overzien is, een correspondentie om een eerzuchtig sous-chef te vermoeien! Toch, als ik maar wilde.. . . Dat noodlottige: Als ik maar wilde is altijd de nederlaag der stijfkoppen geweest. In Frankrijk voert de eigenliefde tot den hartstocht. Charles kwam terug bij mevrouw d’Aiglemont en meende te zien, dat zij genoegen schepte in zijn praten. In plaats van zich naïef over te leveren aan het geluk der liefde, wilde hij toen een dubbele rol speten. Hij poogde hartstochtelijk te schijnen, daarna koel den loop dier intrige te ontleden, minnaar te zijn en diplomaat; maar hij was edelmoedig en jong; dat onderzoek moest hem voeren tot een grenzenlooze liefde, want gekunsteld’ of natuurlijk was de markiezin altijd sterker dan hij. Telkens als hij mevrouw d’Aigleinont verliet, bleef Charles wan trouwen en onderwierp zijn ziel aan een strenge ontleding, die zijn eigen aandoeningen doodde. Thans, zei hij tot zichzelf, bij zijn derde bezoek, heeft zij mij doen begrijpen, dat zij heel ongelukkig



	i wee dagen daarna 'heengaande, laakte hij de moderne zeden: De liefde neemt de kleur aan van iedere eeuw In 1822 is zij doctrinair. In plaats haar bestaan te bewijzen als vroeger door feiten, bespreekt men haar; men houdt er verhandelingen, redevoeringen over in het spreekgestoelte. De vrouwen worden er door teruggebracht tot drie methodes: eerst trekken zij onzen hartstocht in twijfel, ontzeggen ons de macht zoo lief te hebben als zij. Coquetterie! een echte uitdaging, die de markiezin mij vanavond gedaan heeft. Dan doen zij zich erg ongelukkig voor om onze natuurlijke edelmoedigheid of onze eigenliefde op te wekken. Is een jonkman er niet mee gevleid een rampzalige te troosten? Eindelijk houden zij er de manie van de maagdelijkheid op na! Zij heeft moeten denken, dat ik haar voor absoluut jong hield. Mijn goed geloof kan een uitstekende speculatie worden.
	Maar eens, toen hij zijn gedachten van wantrouwen had uitgeput, vroeg hij zich af, of de markiezin oprecht was: als zooveel lijden comedie kon zijn, waarom dan berusting geveinsd? Zij leefde in afzondering en verkropte in stilte smarten, die zij nauwelijks liet vermoeden door den min of meer ingehouden nadruk vaneen uitroep. Vanaf dat oogen'blik stelde Charles levendig belang in mevrouw d Aiglemont. Toch, terwijl hij tot een afgesproken rendez-vous kwam, dat voor de een en den ander noodig was geworden, een uur, dooreen wederzijasch instinct vrij gehouden, vond Vandenesse zijn maitresse meer handig dan oprecht en zijn laatste
	was, en alleen in het leven, dat zij zonder haar dochter vurig naar den dood zou verlangen. Zij is volkomen gelaten geweest. Nu, ik ben haar broer, noch haar biechtvader; waarom heeft zij mij haar verdriet verteld? Zij houdt van me.



	woord was: Beslist, die vrouw is erg bijdehand. Hij kwam binnen, zag de markiezin in haar geliefkoosde houding, met een uitdrukking van melancholie; zij sloeg de oogen naar hem op zonder zich te bewegen en richtte een van die volle blikken op hem, die op een glimlach gelijken. Mevrouw d’Aiglemont gaf blijk van vertrouwen, vaneen echte vriendschap, maar niet van liefde. Charles ging zitten en kon niets zeggen. Hij was ontroerd dooreen van die gewaarwordingen, waarvoor woorden ontbreken.
	Wat is er? zei ze tot hem, met een klank van verteedering in haar stem.
	Niets.... Ja, hernam hij, ik denk aan iets, wat u nog niet heeft beziggehouden. Wat is dat?
	Ja. ... 'het congres is geëindigd. Wel, zei ze, moest u dan daarheen? Een direct antwoordwas de welsprekendste en meest kiesche verklaring; maar Charles gaf die niet. De trekken van mevrouw d’Aiglemont getuigden vaneen oprechte vriendschap, die alle berekeningen der ijdelheid vernietigde, alle verwachtingen van liefde, alle wantrouwen van den diplomaat; zij wist niet of scheen in ’t geheel niet te weten, dat zij bemind werd; en toen Charles, geheel inde war, zich tot zichzelf keerde, was 'hij genoodzaakt zich te bekennen, dat hij niets gedaan of gezegd had, dat die vrouw het recht gaf dit te denken. De Vandenesse vond gedurende dien avond de markiezin, zooals ze altijd was: eenvoudig en hartelijk, waar in haar smart, gelukkig een vriend te hebben, er trotsch op een ziel te vinden, die de hare kon begrijpen; zij ging niet verder en dacht er niet aan, dat een vrouw zich tweemaal kon laten verleiden; maar zij had de liefde gekend en bewaarde die nog bloedend inden grond van 'haar hart; zij verbeeldde zich niet, dat



	het geluk een vrouw twee keer zijn bedwelming kan schenken, want zij geloofde niet alleen aan den geest, maar ook aan de ziel, en voor haar was de liefde geen verleiding; die duldde slechts de edele bekoringen. Op dit moment werd Charles weer jongmensch, hij werd onderworpen door den indruk van zulk een groot karakter en wilde ingewijd worden in al de geheimen van dat bestaan, meer verdord door het noodlot dan dooreen misstap. Mevrouw d’Aiglemont schonk haar vriend slechts één blik, terwijl zij hoorde, dat hij zich rekenschap vroeg van die overmaat van verdriet, die aan haar schoonheid al het harmonische van de droefheid schonk; maar die doordringende blik was als het zegel vaneen plechtige verbintenis. Stel mij niet meer zulke vragen, zei ze. Op zulk een dag, vier jaar geleden, is hij gestorven, die mij liefhad, de eenige man, voor wiens geluk ik zelfs de achting voor mezelf zou hebben opgeofferd, en gestorven om mijn eer te redden. Die liefde is jong geëindigd, rein en vol illusies. Vóór ik mij overleverde aan een hartstocht, waarheen een noodlot zonder voorbeeld mij dreef, was ik verleid door wat zooveel jonge meisjes te gronde richt, dooreen onbeduidend man, maar aangenaam van voorkomen. Het huwelijk ontbladerde mijn verwachtingen één voor één. Nu heb ik het wettig geluk verloren evenals het geluk, dat men misdadig noemt, zonder het geluk te hebben gekend. Er blijft mij niets over. Als ik niet heb weten te sterven, wil ik tenminste trouw blijven aan mijn herinneringen. Bij die woorden weende zij niet; zij sloeg de oogen neer en.wrong slechts de vingers, die zij met haar gewoon gebaar samengeknepen had. Dat werd eenvoudig gezegd, maarde nadruk van haar stem was die vaneen wanhoop, even diep, als het wezen van baar liefde scheen en liet Charles geenerlei hoop.



	Bij het hooren van die taal en tegenover die verheven schoonheid vond Charles zijn denkbeelden bekrompen. In zijn onmacht zijn woorden een maat te geven naar de verhevenheid van dit tooneel, zoo eenvoudig en waardig tegelijk, antwoordde hij met gemeenplaatsen over de bestemming der vrouwen. Mevrouw, men moet zijn smarten kunnen vergeten of zich een graf delven, zei hij. Maarde rede is altijd bekrompen naast het gevoel; de een is natuurlijk beperkt als al, wat stellig is, en het andere is oneindig. Daar redeneeren, waar men gevoelen moet, is het eigenaardige van kleingeestige zielen. Vandenesse bleef dus zwijgen, beschouwde mevrouw d’Aiglemont langen tijd en ging heen. Bevangen door nieuwe ideeën, die de vrouw grooter voor 'hem maakten, leek hij op een schilder, die na vulgaire types tot model te hebben genomen voor zijn atelier, opeens de Mnemosyne uit het Louvre zou ontmoeten, het schoonste en het minst gewaardeerde der antieke beelden. Charles werd tot in het diepst van zijn ziel verliefd. Hij beminde mevrouw d’Aiglemont met die goede trouw der jeugd, met dien ijver, die aan de eerste hartstochten een onuitwischbare bekoring schenkt, een oprechtheid, die de man slechts in ruïnen terugvindt, als hij later nog liefheeft: heerlijke hartstochten, bijna altijd in verrukking genoten door de vrouwen, die ze doen ontstaan, omdat zij op dien mooien leeftijd van dertig jaar, het dichterlijke hoogtepunt der vrouwen, er het geheele verloop van kunnen omvatten en zij zoo goed in het verleden kunnen zien als inde toekomst. De vrouwen kennen dan de geheele waarde van de liefde en genieten er van inde vrees die te verliezen; dan is hun ziel nog schoon van de jeugd, die ze verlaat en hun hartstocht wordt steeds sterker dooreen toekomst, die ze beangstigt.



	hij de markiezin verliet, en tot mijn ongeluk vind ik een vrouw, die aan herinneringen gehecht is. De strijd is moeilijk tegen een doode, die er niet meer is, die geen dwaasheden kan 'begaan, die nooit mishaagt en van wien men alleen de mooie eigenschappen ziet. Is het niet de volmaaktheid willen onttronen, als men beproeft de bekoringen der herinnering en de verwachtingen te dooden, die een verloren minnaar overleven, juist, omdat hij slechts verlangens heeft opgewekt, al wat de liefde het schoonst en het meest verleidelijk maakt? Die treurige overpeinzing door de ontmoediging en de vrees niet te slagen, waarmee alle ware hartstochten beginnen, was de laatste berekening van zijn zwichtende diplomatie. Vanaf dat oogenblik koesterde hij geen argwaan meer, werd hij de speelbal van zijn liefde en verloor zich inde nietigheden van dat onverklaarbaar geluk, dat genoeg heeft aan een woord, een stilte, een vage hoop. Hij wilde platonisch lief hebben, kwam alle dagen dezelfde lucht inademen als mevrouw d’Aiglemomt, groeide bijna vast in haar huis en vergezelde haar overal met de heerschzucht vaneen hartstocht, die zijn zelfzucht mengt met de volmaaktste toewijding. De liefde heeft haar instinct; zij weet den weg naar het hart te vinden gelijk het zwakste insect naar zijn bloem gaat met een onweerstaanbaren wil, die voor niets terugdeinst. Wanneer een gevoel echt is, is zijn bestemming dan ook niet twijfelachtig. Slingert men een vrouw niet in alle angsten der verschrikking, als zij ertoe komt te denken, dat haar leven afhangt van de meerdere of mindere waarheid, de kracht, de volharding, die haar minnaar zal betoonen in zijn verlangens! Nu is het onmogelijk voor een vrouw, een echtgenoote, een moeder, zich te beschermen tegen de liefde vaneen jonkman; het eenige, wat zij doen kan, is niet voortgaan hem te ontmoeten, op het



	vechtingen. _ . Zoo vond mevrouw d’Aiglemont eemge maanden na haar eerste ontmoeting met Vandenesse haar leven nauw met het zijne verbonden; zij verwonderde er zich over zonder te veel verlegenheid en bijna met een zekere vreugde, zijn smaak en gedachten te deelen. Had zij de ideeën van Vandenesse overgenomen of had Vandenesse zich met haar minste grillen vereenigd? Zij onderzocht niets. Reeds aangetast door den stroom van haar hartstocht, zei die goede vrouw tot zichzelf met het valsche vertrouwen van den angst: O neen! Ik zal de vrouw zijn van hem, die
	voor mij stierf. Pascal heeft gezegd: Aan God twijfelen, is eraan gelooven. Evenzoo strijdt een vrouw niet, dan wanneer zij veroverd is. Den dag, waarop de markiezin zich rekenschap gaf dat zij bemind werd, gebeurde het dat zij dreef tusschen duizend tegenstrijdige gevoelens. Plet bijgeloof der ervaring sprak zijn taal. Zou zij gelukkig zijn? Zou zij het geluk buiten de wetten vinden, waarvan de maatschappij ten on-
	oogenblik, dat zij het hartsgeheim raadt, hetgeen een vrouw altijd doet. Maar die keus schijnt te beslissend opdat een vrouw die doen kan op een leeftijd, waarop het huwelijk drukt, verveelt en vermoeit, waarop de echtelijke sympathie meer dan lauw is, als de man haar niet al verlaten heeft. Eeelijke vrouwen zijn gevleid met een liefde, die ze mooi maakt; voor jonge en bekoorlijke moet de verleiding gelijk aan haar betoovering zijn; dan is zij •grenzenloos; voor deugdzame brengt een in aardschen zin verheven gevoel ze er toe ik weet niet wat voor vrijspraak te vinden inde grootheid der offei s zelf, die zij hun minnaar brengen en van den triomf in dien moeilijken strijd. Alles dient tot valstrik. Geen les is dan ook te sterk voor zoo hevige aan-



	rechte of terecht haar moraal maakt? Tot dusver had het leven haar slechts bitterheid geschonken. Was er een gelukkige ontknooping mogelijk van de banden, die twee wezens vereenigen, gescheiden door de maatschappelijke conventies? Maar ookwordt het geluk ooit te duur betaald! Dan: misschien zou zij dat vurig verlangd geluk en dat men zoo natuurlijkerwijs zoekt, eindelijk vinden? De nieuwsgierigheid pleit altijd voor de zaak der minnaars. Midden in die geheime discussie verscheen Vandenesse. Zijn tegenwoordigheid deed het bovennatuurlijke spook van de logica verdwijnen. Als dit de achtereenvolgende veranderingen zijn, die zelfs een snel gevoel ondergaat bij een jongmensch en bij een vrouw van dertig jaar, dan volgt er een oogenbhk, waarop de tinten ineensmelten, waarop de redeneeringen elkaar in één enkele opheffen, ineen laatste overpeinzing, die opgaat ineen begeerte en haar versterkt. Hoe langer de weerstand duurt des te machtigen is dan de stem van de liefde. Charles vond mevrouw d’Aiglemont in gedachten; en toen hij haar op dien doordringenden toon, die het hart verwarmt, had gevraagd : „Wat scheelt u?” paste zij wel op te antwoorden. Die heerlijke vraag- versterkte een volkomen zielenverwantschap; en met het wonderlijk instinct van de vrouw begreep de markiezin, dat klachten of de uiting van haar ongeluk in zekeren zin een methode van toenadering vormden. Indien elk van die woorden al een beteekenis had, door beiden begrepen, welken afgrond ging zij dan niet tegemoet? Zij las in zichzelf met een helderen en klaren blik, zweeg, en Vandenesse volgde haar voor-Deeld. den verregaanden invloed vaneen oogenblik, waarop de oogentaal de onmacht van het gesprek geheel teniet deed.



	Mevrouw, antwoordde Charles met een hartelirke maar zeer ontroerde stem, ziel en lichaam, alles hoort bijeen. Als u gelukkig was, zou u jong en frisch wezen. Waarom weigert u aan de liefde alles te vragen, waarvan de liefde u heeit beroofd. U gelooft het leven geëindigd op het moment, waarop het voor u begint. Vertrouw u aan de zorgen van era vriend toe. Het is zoo zoet bemind te worden! * ik ben al oud, zei ze, niets zou miji dus verontschuldigen, als ik niet voortging met lijden zooals in het verleden. Overigens: men moet liefheb hen, zegt u? Welnu, ik mag en kan het met. Buiten u, wiens vriendschap wat bekoring aan mijn leven geeft, toévalt mij niemand; niemand zou mijn herin neringen kunnen uitwisschen. Een vriend neem ik aan, een minnaar zou ik ontvluchten. En zou het van mij wel edelmoedig zijn een verdord hart teg een jong gemoed te ruilen, aan illusies tegemoet te treden, die ik met kan deelen, een geluk te veroorzaken, waaraan ik met zou gelooven of waarvoor ik zou beven, dat ik het verloor? Ik zou misschien met zelfzucht zijn toewijding beantwoorden en bereke nen als hij gevoelde; mijn herinnering zou de grootheid van zijn vreugde verminderen. Neen, ziet u, een eerste liefde laat zich nooit vervangen. En welke man zou eindelijk tot dien prijs naar mijn ha]3 ie1 vroor den, met het kenmerk vaneen vreeselij'ke coquetterie, waren de laatste poging der wijshC' Als hij moedeloos wordt, welnu, dan zal ik alleen blijven en trouw.” Die gedachte rees m het har van die vrouw op en was voor haar, wat de te zwakke wilgentwijg is voor den drenkeling, die hij grijpt, vóór hij door den stroom wordt meegesleurd. ö Toen Vandenesse die uitspraak hoorde, lie ij een onwillekeurigen zucht ontsnappen, die meer



	sprak tot het laar t der markiezin dan al zijn vroegere ijver. Is niet, wat de vrouwen het meest treft in o-ns die kieschheid te vinden even schoon, die gevoelens, even fijn als de hunne? Want bij haar zijnde schoonheid en de fijnheid de kenmerken van het ware. Die zucht van Charles openbaarde een echte liefde. Mevrouw d’Aiglemont kende de kracht der genegenheid van Vandenesse door haar smart. Daarop zei de jongeman koel:
	U hebt misschien gelijk. Nieuwe liefde, nieuw verdriet. Toen veranderde hij van onderwerp en sprak van onverschillige dingen; maar hij was -zichtbaar ontroerd en zag mevrouw d’Aiglemont met een gespannen aandacht aan, alsof hij haar voor het laatst gezien -had. Eindelijk verliet hij haar en zei ontroerd: Vaarwel, mevrouw. Tot weerziens, sprak zij met die fijne coquetterie, waarvan het geheim slechts in 'het bezit is van de hoogststaande vrouwen. Hij antwoordde niet en -ging heen. Toen Charles er niet meer was, toen zijn leege stoel voor hem sprak, had zij duizendmaal spijt en vond, dat zij in meer dan een opzicht ongelijk had. De hartstocht stijgt geweldig bij een vrouw op het oogenblik, dat zij meent niet erg edelmoedig gehandeld te hebben of een edele ziel te hebben gekwetst. Men moet nooit wantrouwend zijn jegens slechte gevoelens inde liefde; zij hebben een heilzame terugwerking; de vrouwen bezwijken slechts onder den invloed vaneen deugd. Het spreekwoord: De hel is geplaveid met goede voornemens is geen predikers-paradox. Vandenesse bleef een paar dagen weg. Eiken avond op het uur van de gewone ontmoeting wachtte de markiezin hem met ongeduld, vol spijt. Schrijven zou een bekentenis zijn; overigens zei haar instinct haar, dat hij terug zou komen.



	Waarom is u mij niet komen opzoeken? vroeg ze glimlachend. Hebt u dan niemand gezien? zei hij, om geen rechtstreeksch antwoord te geven. Mijnheer de Ronquerolles en mijnheer de Marsay, de kleine d’Esgrignon zijn hier geweest, de eersten gisteren, de ander vanmorgen, bijna twee uur. Ik heb, meen ik, ook mevrouw Firmiani gezien en uw zuster, mevrouwde Listomère. Een ander lijden! Een onbegrijpelijke smart voor hen, die niet met dat overweldigend en woeste despotisme liefhebben, waarvan de minste uitwerking al een vreeselijke nijd is, een voortdurend verlangen het geliefde wezen aan eiken invloed, aan de liefde vreemd, te onttrekken. Wat! zei Vandenesse in zichzelf, zij heeft ontvangen, zij heeft tevreden menschen gezien, zij heeft anderen gesproken, terwijl ik alleen, ongelukkig bleef. Hij verborg zijn verdriet en drong zijn liefde tot in het diepst van zijn hart terug. Zijn gedachten waren die, welke men’niet uitdrukt, zij hebben de snelle werking van zuren, die dooden, terwijl ze verdampen. Toch bedekte zijn voorhoofd zich met wolken en mevrouw d’Aiglemont gehoorzaamde aan het instinct der vrouw door aan die droefheid
	Den zesden dag diende haar knecht hem bij haar aan. Nooit hoorde zij dien naam met meer genoegen. Haar vreugde joeg haar schrik aan. U hebt mij wel gestraft! zei ze tot hem, terwijl hij binnentrad. Vandenesse keek haar aan met een nietszeggenden blik. Gestraft! herhaalde hij. En voor wat? Charles begreep de markiezin wel, maar hij wilde zich wreken over het lijden, waaraan hij ten prooi was geweest vanaf het oogenblik, dat zij het vermoedde.



	deel te nemen «onder haar te begrijpen. Zij was niet medeplichtig aan het kwaad, dat zij beging en Vandenesse bemerkte het. Hij sprak van zijn toestand en van zijn jaloerschheid, of het een van die hypothesen was, waar de minnaars gaarne over redetwisten. De markiezin begreep alles en was toen zoo sterk getroffen, dat zij haar tranen niet kon weerhouden. Toen bekenden zij elkaar hun liefde en vanaf dat oogenblik was het alsof zich een nieuwe wereld voor hen opende. Op een avond waren de gelieven alleen, stil de een naast de ander gezeten en bezig eender mooiste gesteldheden van het firmament te beschouwen, een van die pure hemelen, waarin de laatste stralen der zon flauwe tinten van goud en purper werpen. Op dat oogenblik van den dag schijnt de langzame verflauwing van het licht zachte gevoelens te verwekken; onze hartstochten trillen zacht en wij ondervinden de beroeringen van ik weet niet welk geweld te midden van de rust. I erwijl de natuur ons het geluk toont door vage beelden, noodigt zij ons uit ervan te genieten, terwijl het bij ons is, of doet ons dit betreuren, wanneer het is gevlucht. In die oogen'blikken, rijk aan bekoring, onder de overwelving van dien gloed, waarvan de teere harmonieën zich vereemgen met innerlijke verlokkingen, is het moeilijk de begeerten van het hart weerstand te bieden, die dan zoo betooverend werken! Dan schuimt het verdriet op, de vreugde bedwelmt en de smart overweldigt. De luister van den avond geeft het sein voor de bekentenissen en schenkt er moed toe. Het zwijgen wordt gevaarlijker dan het spreken, doordat het aan de oogen al.de macht verleent van de oneindigheid der hemelen, die zij weerspiegelen. Als men spreekt, heeft het minste woord een onweerstaanbare maoht. Is er dan geen licht inde stem, geen purper inden blik? Is de hemel dan niet



	in ons, of schijnen wij niet inden hemel te zijn? Toch praatten Vandenesse en Julie beiden, want sinds eenige dagen liet zij zich familiaar zoo noemen, omdat zij het prettig vond hem met Charles aan te spreken, maar het oorspronkelijke onderwerp van hun onderhoud was heel ver van hen weg; en zoo zij den zin hunner woorden niet meer kenden, luisterden zij met verrukking naar de geheime gedachten, die deze verborgen. De hand der markiezin rustte in die van Vandenesse en zij liet hem die, zonder meer te denken, dat dit een gunst was. Zij bogen zich samen voorover om een van die majestueuse landschappen te aanschouwen, vol sneeuw, gletschers en grijze schaduwen, die de flanken der fantastische bergen tintten; een van die tafereelen vol plotse tegenstellingen tusschen roode vlammen en zwarte nuances, die de hemelen met een onnavolgbare en vluchtige poëzie tooien, prachtige windselen, waarin de zon wordt herboren, een fraai doodskleed, waarin zij sterft. Op dat oogenbhk raakte het haar van Julia Vandenesse’s gezicht aan: zij voelde die lichte beroering, zij trilde er geweldig van en hij nog meer; want beiden waren gaandeweg gekomen tot een van die onverklaarbare crisissen, waarin de kalmte aan de zinnen een zoo fijn waarnemingsvermogen schenkt, dat de minste schok tranen doet storten en de droefheid overvloeien, als het hart verloren is in die melancholieën of het onuitsprekelijke genoegens schenkt, als het opgaat inde bedwelmingen der liefde. Julia drukte haast onwillekeurig de hand van haar vriend. Die overtuigende druk gaf de beschroomdheid van haar minnaar moed. De vreugden van dat oogenblik v.n de verwachtingen van de toekomst, alles smolt samen in één aandoening, die vaneen eerste liefkoozing, van den reinen en zedigen kus, dien mevrouw d’Aiglemont van haar wang liet nemen. Hoe gerin-



	ger de gunst was, des te machtiger, des te gevaarlijker ook. Tot beider ongeluk bestond er schijn noch valschheid. Het was de eenheid van twee schoone zielen, gescheiden door al wat wet is. verbonden door al wat er inde natuur aan verleiding bestaat.
	Op dat oogenblik trad generaal d’Aiglemont binnen.
	Het ministerie is gevallen, zei hij. Uw oom maakt deel uit van het nieuwe kabinet. U hebt dus heel mooie kansen om gezant te worden, Vandenesse. Charles en Julia keken elkaar blozend aan. Die wederzijdsche schaamte was wéér een band. Beiden hadden dezelfde gedachte, dezelfde spijt: een vreeselijke band en even sterk als tusschen twee bandieten, die samen pas een man hebben vermoord is die van twee gelieven, schuldig aan een kus. De markies moest antwoord hebben.
	Ik wil Parijs niet meer verlaten, zei Charles Vandenesse. Wij begrijpen waarom, antwoordde de generaal, die zich zoo slim voordeed als iemand, die een geheim ontdekt. U wilt uw oom niet verlaten om u erfgenaam van zijn pairschap te verklaren. . De markiezin vluchtte in haar kamer en zei tot zichzelf dat vreeselijke woord, dat betrekking had op haar man:
	Maar 'hij is ook al te stom!
	ZEVENDE EIOOFDSTUK.
	Tusschen de barrière d’ltalie en die van la Santé op den binnen-boulevard, die naar de Jardin des



	Plantes leidt, heeft men een uitzicht, dat den meest eischenden artist of den geblaseerdsten reiziger zal verrukken. Ais gij een kleinen uithoek bereikt, vanwaar boulevard, beschaduwd door hooge hoornen met dichte kruinen, sierlijk kronkelt als een groene en stille laan, ziet gij voor u aan rnv voeten een diep dal, bedekt met als een dorp gebouwde fabrieken, dun bezaaid met groen, besproeid door de bruine wateren van de Bièvre of van de Gobelins. Od de tegengestelde helling verbergen eemge duizenden daken, dicht bijeen als de hoofden eener menigte. de ellende van de voorstad Samt-Marceau. De prachtige koepel van het Panthéon, de doffe en melancholieke van de Val-de-Grace overheerschen trotsch een geheele stad inden vorm vaneen amphitheater, waarvan de treden grillig zijn afgeteekend door kronkelende straten. Vandaar schijnen de atmetingen der twee monumenten reuscichtig, zij ver pletteren èn de nietige woningen èn de hoogste populieren der vallei. Links doemt het Observatorium op, door welks vensters en galerijen het licht schijnt, terwijl ‘het er onverklaarbare fantasieën voortbrengt, als een zwart en ontvleesd spook. Dan m de verte vlamt de sierlijke lantaren van de Invalides tusschen de blauwachtige massa’s van het Luxembourg en de grijze torens van Samt-Sulpice. \ andaar gezien zijn die architectonische lijnen vermengd met bladerkronen en schaduwen en onderhevig aan de grillen vaneen hemel, die onophoudelijk van kleur, licht of aanblik verandert Ver van u bevolken de gebouwen de luohten; rondom u kron kelen zich landelijke paden. Rechts dooreen breede snede in dat zonderlinge landschap ontwaart gij de lange, blanke vlakte van het kanaal Saint Martin, omlijst door roodachtige steenen, getooid met linden en begrensd door de echt Romeinsche constructies der Greniers d’abondance. Daar, op het laatste too-
	De Vrouw van dertig jaar 5



	neelpkn, versmelten de nevelige heuvels van Bellevdle, beladen met huizen en molens, hun licht- en kleurschikkingen met die der wolken. Toch ligt er een stad, die gij niet ziet tusschen de dakenreeks, die de vallei begrenst en die kim, zoo vaag als een herinnering uit de kindsheid, een onmetelijke stad, verloren als een afgrond tusschen de daken van het ziekenhuis de la Pitié en de spits van het ooster-kerkhof, tusschen het lijden en den dood Zij doet een dof gerommel hooren,gelijk aan den Oceaan, die achter een rotssteilte gromt als om te zeggen: „Ik ben er. Als de zon haar liohtstroomen op dat gelaat van Parijs stort, als zij er de lijnen van verreint, vervloeien doet, als zij er eenige lantarens aansteekt’ als zij er de dakpannen van vervroolijkt, de vergulde kruisen in brand zet, de muren blankt en de atmosfeer meen gazen sluier hult, als zij rijke contrasten schept met de fantastische schaduwen, als de hemel van azuur is en de aarde trilt van 'licht, als de klokken spreken, dan zult gij vandaar een van die welsprekende feërieën bewonderen, die gij nooit vergeet, die gij zult aanbidden, verdwaasd als door den wonderbaren aanblik van Napels, Stamboel of Florida. Geen enkele harmonie ontbreekt aan dit concert. Daar ruischt het geluid der wereld en de poëtische vrede van de eenzaamheid, de stem van een millioen wezens en de stem van God. Daar ligt een hoofdstad te slapen onder de vreedzame cypressen van Père-Lachaise. Op een lentemorgen op het oogenblik, dat de zon al de schoonheden van dit landschap deed uitkomen, bewonderde ik die, geleund op een grooten olm, dié zijn gele bloemen overleverde aan het spel van den wind. Toen, bij den aanblik van die rijke en verheven tafereelen, dacht ik bitter aan de minachting, die wij tot in onze boeken aan den dag leggen voor ons tegenwoordig land. Ik vervloekte die arme rij-



	ken, die afkeerig van ons schoone Frankrijk, voor eou'd 'het recht gaan koopen hun vaderland te minachten bij het in haast opzoeken en onderzoeken van de Italiaansche steden. Ik beschouwde met liefde het moderne Parijs, ik droomde, toen plotseling het geluid vaneen kus mijn afzondering stoorde en de wijsbegeerte deed vluchten. Inde -zijlaan, die de steile helling bekroont, aan welker voet de wateren trillen, en over de brug des Gobelins kijkend, ontdekte 1' een vrouw die mij nog vrij jong scheen, met den grootste-n eenvoud gekleed, en wier zachte trekken mij het blijde geluk van het landsohap schenen te weerkaatsen. Een knap jongmensch zette den ketsten jongen op den grond dien men mogelijkerwijs kan zien, zoodat ik nooit heb geweten of de kus had geklonken op de wan-g van de moeder of van het kind. Eenzelfde teere en levendige gedachte sprak uit de oogen, de gebaren, den glimlach der twee jonge menschen. Zij strengelden hun armen met zulk een blijde vaardigheid ineen en naderden elkaar met zulk een eenstemmigheid van beweging, dat zij, o-eheel in elkaar opgaande, mijn tegenwoordigheid niet bemerkten. Maar een ander kind ontevreden, pruilend en dat hun den rug toekeerde, wierp mij blikken toe met een uitdrukking die mij trof. Het was een klein meisje, dat geheel alleen achter het vroolijke drietal aanliep. De wandeling van de lieve vrouw en haar metgezel had iets werktuigehjks. Terwijl zij zich vergenoegden, misschien uit verstrooidheid, de kleine ruimte te doorloopen die zich tusschen de kleine brug bevond en een rijtuig dat bij de kromming van den boulevard stilstond, begonne zij voortdurend opnieuw hun korte wandeling, hielden op, keken elkaar aan en lachten onder het gesprek door, dat beurtelings levendig, kwijnend, dwaas of ernstig was. , « ■< Verborgen door dien dikken olm, bewonderde ik



	dat aardige tooneeltje, en ik zou er zeker de geheimenissen van geëerbiedigd hebben, als ik niet op net gezicht van het kleine, droomerige en zwijgende nieisje de sporen 'had ontdekt vaneen gedachte die dieper was dan haar -leeftijd toehet. Toen de ïnoeder en de jongeman terugkeerden na bij haar te zijn gekomen, -boog zij geniepig het hoofd en wierp op nen, evenals op haar broertje, een werkelijk buitengewoon steelschen blik. Maar niets zou de schrandere slimheid kunnen weergeven, de boosaardige naïveteit, de verkapte aandacht, die het kinderlijk gelaat overtoog, wanneer de lieve vrouw of haar metgezel de blonde lokken streelden of inden frisschen hals van het jongetje knepen op het oogenblik, dat hij met zijn korte beenen met hen poogde mee te loopen. r lag een hartstocht vaneen volwassene op het hjne gelaat van dit zonderlinge meisje. Zij leed of dacht. Nu: wie voorspelt zekerder den dood bij die wezens ,n knop? Is dit het lijden, dat in het lichaam huist of de haastige gedachte, die hun zielen, nauwelijks, ontkiemd, verslindt? Een moeder weet dat misschien Ik voor mij, ik -ken thans niets vreeselijkers; dan de gedachte vaneen grijsaard op het voornootd vaneen kind; de godslastering op de lippen Va^een^aagd IS misschien n°g minder monsterachtig. De bijna stompzinnige houding van dat reeds doordenkende meisje, de stroefheid van haar gebaren, alles wekte mijn belangstelling. Ik onderzocht het nieuwsgierig. Dooreen fantasie den opmerkers eigen vergeleek ik haar met haar broer, terwijl ik de overeenkomsten en de verschillen trachtte op te sporen die tusschen hen bestonden. Het meisje had bruin haar, zwarte oogen en een vroegrijp voorkomen die een groote tegenstelling vormden met het blonde haar, de zeegroene oogen en de bevallige zwakheid van den jongste. De oudste kon zoowat zeven of acht jaar zijn, de andere nauwelijks vier.



	Zii waren op dezelfde manier gekleed. Toch, terwijl ik ze met aandacht beschouwde merkte ik aan hu kraacies een vrij gering verschil op, maar dat mij later SS'heelir roman in het verleden openbaarde, een volledig drama inde toekomst En dat was heel weinig. Een eenvoudige zoom omgaf den kraag van het meisje, terwijl aardige borduursels dat van den iongste versierden en een hartsgeheim verrieden, een stilzwijgende vo° ,rkeur’ £ «ïsEvan lezen inde ziel van hun moeders, alsof de geest van Godin hen was. Argeloos en blij leek e on e P een meisje, zoo blank was zijn 'huid, zoo hevad'g waren zijn bewegingen, zoo zacht was zijn ge , terwijl de oudste? ondanks haar kracht, ondanks de ‘sSihea van tiaar trekken en den glans.van tor tint on een kleinen, ziekelijken jongen leek. Haar SendfgeTogen, ontdaan van dat vochtig waas dat de kinderblikken zoo bekoorlijk maakt, leken op ben haar zijn jachthorentje komen aanbieden, waarop hij soms blies; maar telkens had ze alleen met een norsohen blik geantwoord op dien zin. „Zeg, Hélène wil je ’m?”, die met vleiende stem werd ge TTJ somber en vreeselijk onder haar schijnbaar achteloos gelaat, trilde het meisje en bloosdei zefs vrii sterk als haar broer naderde, maarde joi ö scheerfhet zwartgallig on te merken en zijn zorgeloosheid, nenien„ SangSelling, voltooide het contrast tusschen het echte0 karakter van de jeugd en de achterdochtige kennis van de volwassene, al geschreven p S



	zicht van het meisje en die het reeds met haar sombere wolken verduisterde. Mama, Hélène wil niet spelen, riep de kleine die een oogenbhk aangreep, waarop zijn moeder en Gobelins!™11 b ZWlJgen’ staande °P de brug des
	altijd moppeer gaa"- CharW- Je Wee' wel- dat “ H*CZ00 toeVf''ig door de “itgMproken, die zich vervolgens plotseling met het ionemensch omwendde, ontlokten Hélène tranen Zj kropte ze stil op, sloeg op haar broer een van die doordringende blikken, die onverklaarbaar schenen de neS?TW?e C-erSt met een onheilspellende schranderheid de glooiing op welker hoogte hij stond dan de rivier van Bièvre, de brug, het landschap en mU Ik vreesde door het blijde paar opgemerkt Ie worden, waarvan ik zonder twijfel het onderhoud had gestoord; ik trok mij langzaam terug en ging ™an hertS<?eh/ed afchter haag vlierboomen, waar? teokhTkg b d!r, -miJ geheel aan alle blikken onttrok ïk ging std zitten op de glooiing van de heling, terwijl ik zwijgend om beurten óf de wisselenfjï r1 ™.d' P'ek èf ~fv’ 4 k- g zien kon tnsschen de ruimten van de haag en den voet der vlierboomen. waarop mijn ÏÏevarrd TneJnß'r h°°?te Van 'het vlak van den boulevard. Toen Helene mij niet meer zag scheen zij ongerust; haar donkere oogen zochten Sij inde verte van de laan achter de boomen met een onzegbare nieuwsgierigheid. Wat was ik toch voor haar"? lef In d?eS lk k,lollk het naïeve lachen van Charde stilte als het gezang vaneen vogel De knappe jongeman, blond als hij, liet hem op'zijn armen dansen en omhelsde hem, terwijl hij die rVe°nOSeLZeondHr Wb“d en ontdaa" hm! waren zin tegen hem sprak, waarmee wij zoo vaak te-



	gen kinderen praten. De moeder glimlachte bij dit gekeuvel en van tijd tot tijd sprak zij zeker met zachte stem, woorden uit haar hart; want haarme gezel hield heel gelukkig stil en keek haar liefdevol In met aanbidding aan. Hun stemmen vermengd met die van het kind, hadden een streelend geluid Zij waren alle drie bekoorlijk. Dit heerlijk tooneel te midden van dat prachtige landschap gaf er een ongeloofelijke liefelijkheid aan. Een schoone, blanke, goedlachsche vrouw, een engel vaneen kind een man verrukkelijk van jeugd, een reine hemel, kortom alle harmonieën der natuur vereemgden zich om de ziel te verheugen. Ik betrapte mij op een glimlach, alsof dat geluk het mijne was De knappe jongeman hoorde de klok negen uur slaan. Na zijn gezellir teeder omhelsd te hebben, die ernstig en bijna treurig was geworden, ging hij naar zijn tilbury terug, die langzaam vooruitging, geleid dooreen ouden knecht. Het gebabbel van het aardig kind vermengde zich met de laatste kussen, die de jongeman hem o-af Toen deze in het rijtuig was geklommen en de vrouw onbewegelijk luisterde naar het geluid der wegrollende wielen, het spoor volgend van het nevelige stof inde groene laan van den boulevard, liep Charles naar zijn zuster bij de brug en ik hoorde, dat hij met een zilveren stem tegen haar zei: Waarom heb je toch mijn goeie vriend met W'if'MSfLr broer op den rand van de glooiing ontwaarde, schoot zij hem den vreeselijksten blik toe, die ooit in kmderoogen ontvlamde en duwde hem met een beweging van woede naar beneden. Charles gleed langs de steile helling kwam terecht tegen wortels, die hem met geweld terugwierpen, tegen snijdende steenen van den muur, en viel toen, geheel bebloed, in het modderige water der rivier. De golfslag week uiteen met duizend spat-



	ten onder het lieve blonde hoofd. Ik hoorde de schrille kreten van de arme kleine; maar weldra werd zijn geroep inde modder versmoord, waarin hij verdween met een zwaren slag als vaneen zinkenden steen. De bliksem is niet sneller dan die val. Direct stond ik op en holde een pad af. Hélène, ontzet, stiet doordringende kreten uit. Mama! Mama!
	De moeder was daar bij mij. Zij kwam aangevlogen. Maar noch de oogen van de moeder noch de mijne konden de juiste plaats herkennen, waar het kind was ondergedompeld. Het zwarte water schuimde overeen wijde uitgestrektheid. Het bed van de Bièvre heeft op die plaats tien voet slijk. Het kind moest er in sterven, het was onmogelijk het te redden. Op dat uur, op een Zondag, was alles in rust. De Bièvre heeft noch booten noch visschers. Ik vond geen haak om den stinkenden waterloop te peilen, noch eenige andere hulp. Waarom zou ik van dit vreeselijk voorval gesproken of het geheim van dit ongeluk verteld hebben? Hélène had misschien haar vader gesproken. Haar jaloerschheid was zeker het zwaard van God. Toch huiverde ik bij den aanblik der moeder. Wat voor verschrikkelijk verhoor zou haar man, haar eeuwige rechter, haar niet doen ondergaan? En zij sleepte een onomkoopbare getuige mee. De jeugd heeft een doorschijnend voorhoofd, een doorzichtige tint en de leugen is bij haar als een licht, dat zelfs het oog rood kleurt. De ongelukkige vrouw dacht nog niet aan de straf, die haar thuis wachtte. Zij keek naar de Bièvre. Een dergelijke gebeurtenis moest afschuwelijken weerklank verwekken in het leven vaneen vrouw, en ziehier eender vreeselijkste echo’s, die van tijd tot tijd de liefde van Julia stoorden.



	Twee of drie jaar later, op een avond na een diner, bevond zich bij den markies de Vandenesse, toen m rouw om zijn vader, en die een erfeniszaak te reg len had, een notaris. Het was niet de kleine Sterne, maar een dikke Parijsehe notaris een van die achtenswaardige menschen, die een dwaasheid begaan met omzichtigheid, den voet hardweg zetten op een onbekende wonde en dan vragen, waarom men zich beklaagt. Kortom, het was een brave, domme notaris, die alleen acten m het leven zag. De diplomaat had mevrouw d Aiglemont bij zich. De generaal was vóór het einde van het diner weggegaan om zijn kinderen naar den schouwburg te brengen, op de boulevards in het Ambigu-Comique of lf Gaieté. Hoewel de melo-drama s de gevoelens overprikkelen, beschouwt men ze te Parijs als geschikt voor kinderen en zonder gevaar, omdat de onschuld er altijd in zegeviert. De vader was weggegaan zonder het dessert at te wachten; zoo hadden zijn dochter en zijn zoon hem gesmeekt °m m d schouwburg te komen voor het opgaan van het doek. De notaris, de onverstoorbare notaris, zich vermoeiend met het feit, waarom mevrouw d Alg emont haar kinderen en haar man naar den schouwburg stuurde zonder hen te vergezellen, zat na het diner als vastgeschroefd aan zijn stoel. Een discussie had het dessert gerekt en de bedienden draalden me het opdienen vfn de koffie. Die voorvallen welke zeker een kostbaren tijd verslonden, ontlokten bewegingen van ongeduld aan de lieve vrouw: men had haar kunnen vergelijken met een raspaard, trappelend in afwachting van den wedren. De notaris die noch van paarden noch van vrouwen verstand had, vond de markiezin een levendige en vroolijke vrouw. Zich erover verheugend, dat_ hij m het gezelschap was vaneen vrouw van aanzien ei vaneen beroemd staatsman, trachtte de notaris



	geestig te zijn; 'hij hield den voorgewenden glima. van <ie markiezin voor een goedkeuring en gmg zijn gang. Reeds had de heer des huizes in overeenstemming met zijn gezellin zich veroorloofd meermalen te zwijgen daar, waar de notaris een vleiend antwoord verwachtte; maar gedurende die veelheteekenende pauzes staarde die duivelsche spelbreker in het vuur om naar anecdoten te zoeken toen had de diplomaat zijn toevlucht gezocht bij zijn horloge. Eindelijk had de lieve vrouw weer haar ■hoed opgezet om weg te gaan, maar zij bleef. De notaris zag, hoorde niets; hij was verrukt over zichzelf en er zeker van, dat de markiezin genoeg belangstelling had om haar daar te houden. Ik zal die vrouw zeer zeker tot cliënte hebben zei hij tot zichzelf. De markiezin stond op, deed haar handschoenen aan, wrong haar vingers en keek beurtelings naar den markies de Vandenesse, die haar ongeduld deelde en den notaris, dien zij beiden wel weg konden kijken met zijn geestigheden. Bij elke pauze van dien waardigen man herademde het aardige paar terwijl ze met een blik tot elkaar zeiden: „Eindelijk gaat hij dan toch weg!” Maar niets daarvan. Het was een moreele nachtmerrie, die eindelijk de twee hartstochtehjke menschen moest prikkelen, waarop de notaris invloed had als een slang op vogels en ze moest verplichten tot het uiten vaneen of ander barsch woord. Midden in het verhaal van de gemeene middelen, waardoor Du Tibet, een destijds bekend en aanzienlijk zakenman, fortuin had gemaakt en wiens laagheden nauwkeurig door den geestigen notaris in bijzonderheden verhaald werden, hoorde de diplomaat de pendule negen uur slaan; hij zag m, dat zijn notaris beslist een stommeling was, dien men botweg moest wegsturen en viel hem vastberaden inde rede dooreen gebaar.



	Wilt u de tang, mijnheer de markies? zei de notaris en bood die zijn cliënt aan. Neen, mijnheer, ik ben genoodzaakt u te bedanken. Mevrouw wil naar de kinderen en ik zal de eer hebben haar te vergezellen. y\j negen uur! De tijd vliegt als een schaduw in gezelschap van aangename menschen, zei de notaris die reeds een uur lang heel alleen sprak. Hij zocht zijn 'hoed, ging daarop voor den schoorsteen staan, hield met moeite een geeuw terug en zei tot zijn cliënt, zonder de flitsende blikken der markie zin te zien: Laten we tot een besluit komen, markies. De zaken gaan voor alles. Dus morgen zullen wij aan uw broer een dagvaarding sturen om hem aan te manen, wij zullen overgaan tot het opmaken van den inventaris en daarna, op mijn woord De notaris had de bedoelingen van zijn cliënt zoo slecht begrepen, dat hij zijn zaak in tegengestelden zin opvatte van de instructies, die deze hem pas gegeven had. Dit voorval, was ai te bar, dan dat V andenesse niet onwillekeurig de ideeën van den doxnmen notaris verbeterde, en daaruit volgde een bespreking, die een zekeren tijd in beslag nam. Luister, zei eindelijk de diplomaat bij een teeken, dat de jonge vrouw hem gaf, u breekt mij het hoofd; kom morgen om negen uur bij mijn zaakge-
	lastigde terug. Maar ik heb de eer u op te merken, mijnheer de markies, dat wij er morgen niet zeker van zijn mijnheer Desroches te ontmoeten, en als de aanmaning niet voor twaalven verzonden is, houdt het uitstel op en... – ...... Op dat oogenblik rolde een rijtuig de binnenplaats op en bij het geratel daarvan keerde de arme vrouw zich snel om ten ein4e de tranen, die haar ra



	Dat zal ik je later vertellen, antwoordde de generaal, zich naar het naburig boudoir begevend, waarvan de deur open stond en waar hij de kranten zag liggen. De markiezin, ongeduldig geworden, wierp zich wanhopig op een canapé. De notaris, die zich verplicht achtte lief te doen tot de kinderen, nam een gemaakt vriendelijken toon aan om tot den knaap te zeggen:
	Wel, kleine, wat speelden ze inde comedie? De Vallei van den Stroom■, antwoordde Gustaaf brommend.
	,Op mÜn woord van man van eer, zei de notaris, de auteurs van onzen tijd zijn half gek! De Vallei van den Stroom! Waarom niet de Stroom van de Vallei? Het is mogelijk, dat een vallei geen stroom heeft en als de auteurs de Stroom van de Vallei hadden gezegd, hadden zij iets aangeduid, dat klaar, precies, karakteristiek en begrijpelijk is. Maar hoe kan nu een drama ineen stroom en ineen vallei plaats vinden? U zult mij moeten toegeven, dat tegenwoordig de groote aantrekkelijkheid van die soort stukken inde decors zit en de titel wijst op heel mooie. Heb jij je erg geamuseerd, vadertje? voegde hij erbij, terwijl hij naast het kind ging zitten. Op het oogenblik, dat de notaris vroeg, welk drama inde diepte vaneen rivier kon gebeuren, keerde de dochter der markiezin zich langzaam om
	de oogen kwamen, te verbergen. De markies schelde om te laten zeggen, dat hij heengegaan was; maar, de generaal, op het onverwachtst van la Gaieté teruggekomen, ging den kamerdienaar voor en verscheen met zijn dochter, wier oogen rood waren, aan de eene, en zijn kleine jongen, heelemaal uit zijn humeur en boos, aan de andere hand. Wat is er toch met je gebeurd? vroeg de vrouw aan haar man.



	en schreide. De moeder was zoo geweldig geïrriteerd, dat zij de beweging van haar dochter me opmCTkO ja, mijnheer, ik amuseerde mij erg, antwoordde het kind. Er was in het stuk een heel h jongetje, dat alleen op de wereld was omdat zijn papa zijn vader niet kon zijn. Als hij boven op de brug komt over den stroom, smijt een groote schurk met een baard, heelemaal in ’t zwart, hem int water Toen is Hélène gaan huilen, gaan snikken de heek zaal heeft tegen ons geschreeuwd en vader heeft ons heel gauw meegenomen.... De Vandenesse en de markiezin bleven beiden onthutst staan en als overvallen dooreen kwaad, da. hun de kracht ontnam tot denken en handelen. – Gustave, zwijg toch! riep de generaal. Ik heb je verboden te spreken over .hetgeen er m den Schouwburg voorgevallen is en je vergeet al, wat ik je op het hart drukte. U zult mij verontschuldigen, mijnheer de markies zei de notaris, ik heb er ongelijk m gehad hem te ondervragen, maar ik kende den ernst met van... Hij moest niet antwoorden, zei de vader en keek zijn zoon koel aan. De oorzaak van den plotselingen terugkeer der kinderen en van hun vader scheen den diplomaat en Sè markiezin wel begrijpelijk te zijn. De moeder keek de dochter aan, zag haar schreien en stond op om naar haar toe te gaan; maar toen trok haar gezicht geweldig samen en toonde teekenen vaneen strengheid, die niets matigde. Genoeg, Hélène, zei ze, ga je tranen drogen m
	het boudoir. , ■ v Wat heeft dat arme kind toch gedaan, zei d notaris, die tegelijk den toorn van moeder en de tranen van de dochter wilde temperen. Zij is toen



	erg lief; ik ben er zeker van, mevrouw, dat u er allee” P|ezif van kleeft. Nietwaar, kleine? ilelene keek haar moeder bevend aan, wischte haar tranen af, trachtte een kalm gezicht te zetten en vluchtte in het boudoir. En zeker, zei de notaris, altijd maar doorgaande, u is een veel te goede moeder, mevrouw, om met evenveel van al uw kinderen te houden. Ü is overigens te braaf om zoon soort droevige voorkeur te hebben, waarvan de noodlottige gevolgen zich meer bijzonder aan ons notarissen toonen. De maatschappij gaat door onze handen; zoo zien wii hL°°k dt 'hartstochten van in hun leelijksten vorm, het eigenbelang. Zoo wil bijvoorbeeld een moeder de kinderen van haar man onterven ten voordeele van e mderen, waaraan zij de voorkeur geeft- terwiil van zijn kant de man soms het fortuin wil bewaren voor het kind dat de haat van de moeder heeft opgewekt En dan krijg je twisten, angsten, actes egenbrieven, quasi-verkoopingen, fideï-commissen,’ enfin een jammerlijke rommel op mijn woord van eer, jammerlijk! Ineen ander geval besteden vaders er hun leven aan om hun kinderen te onterven, door het goed van hun vrouwen te stelen.... Ja stelen is het woord. Wij spreken van drama: o ik verzeker u als wij het geheim van zekere erflatingen konden ver telen zouden onze auteurs er vreeselijke, burgerlijke tragedies van kunnen samenstellen. Ik weet met van welke macht de vrouwen gebruik maken om te doen, wat zij willen; want ondanks den schijn en haar zwakheid, zijn zij het altijd, die het winnen. U duivels, mij nemen ze niet, mij. Ik raad altijd de reden van die voorkeur, welke men inde wereld beleefd als onbepaalbaar qualificeert! Maarde echtgenooten raden die nooit; dat recht moet men hun doen wedervaren. U zult me daarop antwoorden, dat er gunsten zijn van....



	Hélène uit het boudoir met haar vader teruggekomen in het salon, luisterde aandachtig naar den notaris en begreep hem zoo goed, dat zij ham moe der even bevreesd aanzag, voorgevoelend met al het instinct der jeugd, dat die omstandigheid de strragheid zou verdubbelen, die haar dreigde. De markiezin verbleekte, terwijl ze met een gebaar van schrik Vandenesse haar man wees, die aandachtig op de bloemen van het tapijt staarde Op dat ondanks zijn goede manieren, hield de diplomaa zich niet langer in en vernietigde den notaris met Ga mee, mijnheer, zei hij tot hem, terwijl hij zich snel naar het vertrek voor het salon wendde. De notaris volgde hem bevend en zonder zijn zin Mijnheer, begon de markies de Vandenesse met een ingehouden woede, na met geweld de deur van het salon gesloten te hebben, waar hij de vrouw en den echtgenoot achterliet, na het diner hebt u hier niets dan dwaasheden en domheden begaan, bij God, ga ‘heen; u zoudt ten slotte de grootste ongelukken veroorzaken. Als u een goed notaris is, blijt dan >bij uw vak; maar als u bij toeval onder de men schen bent, tracht dan wat omzichtiger te zijn.. _. Toen ging hij naar het salon terug en verliet den notaris zonder hem te groeten. Die stond een oogenblik totaal verbluft, verlamd, zonder te weten waar hij aan toe was. Nadat het gonzen, dat hem inde ooren dreunde, ophield, geloofde hij klachten te hooren en heen en weer loopen in het salon, waai druk gescheld werd. Hij was bang den markies de Vandenesse terug te zien en vond het gebruik van zijn beenen weer om de kamer te verlaten en de trap af te gaan; maar bij de deur der appartementen stiet hij op de .bedienden, die zich haastten om naar de orders van hun meester te komen hooren.



	mankeert me niet. Wel alle duivels, ik ben notaris en kamerlid. Bah! ’t is een vlaag vaneen gezant; niets is 'heilig voor die lui. Morgen zal hij mij verklaren, hoe ik bij hem niets dan dwaasheden beging en domheden zei. Ik zal hem rekenschap vragen, dat wil zeggen: ik zal hem er de reden van vragen. Misschien heb ik over ’t geheel ongelijk.... Op mijn woord, ik ben wel dwaas mij daarover het hoofd te breken! Wat kan het me schelen!
	De notaris kwam weer thuis en onderwierp het raadsel aan zijn vrouw door haar punt voor punt de gebeurtenissen van den avond te vertellen.
	Mijn beste Crottat, Zijne Excellentie had volkomen gelijk door je te zeggen, dat je alleen dwaasheden had begaan en domheden verteld. Waarom? Beste, als ik het je zou zeggen, zou het je niet beletten ergens anders morgen weer te beginnen. Alleen raad ik je nog eens aan in gezelschap uitsluitend over zaken te spreken. Als je het mij niet zeggen wilt. zal ik het morgen vragen aan....
	, Mijn God, de onbeduidendste nienschen leggen er zich op toe om die dingen te verbergen en jij gelooft, dat een gezant ze jou zeggen zal! Maar Crottat, ik heb je nog nooit zoo dom gezien. Dank je wel, kindlief!
	Zoo zijn al die groote heeren, zei hij eindelijk tot zichzelf, toen hij op straat een cabriolet aanriep, zij noodigen je uitte spreken, vragen je met complimenten; je gelooft ze te amuseeren, heelemaal niet! Ze brutaliseeren je, zetten je op een afstand en gooien je zelfs zonder zich te geneeren de deur uit. Enfin, ik was erg geestig; ik heb niets gezegd, dat niet verstandig, gegrond, fatsoenlijk was. Op mijn woord, hij raadt mij aan omzichtiger te zijn; dat



	Een oud-ordonnansofficier van Napoleon, dien wii alleen den markies of den generaal zullen noemen en die onder de Restauratie een groot fortuin maakte was de mooie dagen komen doorbrengen t Versailles, waar hij een landhuis bewoonde tusschen de kerk en de barrière van Montreuil, op den weg naar de avenue van Saint-Cloud. Zijn plichten aan het hof veroorloofden hem met zich van I arijs te
	DM paviljoen, eertijds opgetrokken om tot toevluchtsoord te dienen voor de vluchtige liefden van een of ander groot heer, had zeer uitgestrekte aanhoormheden. Door de tuinen m welker midden het geplaatst was, bevond het zich rechts en lmks op Gelijken afstand van de eerste huizen van Montreuil en van de hutten inden omtrek der barnere gebouwd- zoo, zonder teveel afgezonderd te zijn, öenoten de bezitters van het eigendom op twee pas afstands vaneen stad van alle genoegens der ee
	za0p een winteravond bevonden de markies, zijn vrouw en zijn kinderen zich alleen m dat verlaten huis Hun bedienden hadden verlof gekregen bruiloft vaneen hunner te Versailles te gaan vieren en inde onderstelling, dat de pkchtigheid van Kerstmis gevoegd bij die omstandigheid, hun een geld g verontschuldiging gaf bij hun meesters, zagen j er o-een bezwaar in aan dat feest wat meer tijd te besteden dan de huiselijke orde hun had toegestaan. Toch daar de generaal bekend stond als een mai , die nooit gefaald had zijn woord gestand t^doen met een onbuigzame trouw, dansten de laatkamers nie zonder eenige kwelling, toen het oogenblik van S„gC sloeg Het sloeg juist elf uur eu uog n.et
	ACHTSTE HOOFDSTUK.



	knecht was gekomen. De diepe stilte buiten deed bij tusschenpoozen den noordenwind hooren die door de zwarte takken van de boomen floot, om net huis gierde of zelfs tot inde lange gangen doordrong. De vorst had de lucht zóó goed gereinigd, de aarde zóó verhard en de keien zóó aangetast, dat alles dien drogen weergalm had, waarvan de verschijnselen ons altijd verrassen. Op dat oogenblik maakte de familie, in het salon ve reen igd, zich niet ongerust over de afwezigheid der bedienden, noch over de armen, noch over de poëzie, waartoe een winteravond inspireert. Zonder op ongelegen tijd te nlosofeeren en vertrouwend op de bescherming van een ouden soldaat, gaven vrouwen en kinderen zich over aan de genietingen, die het huiselijk leven meebrengt, wanneer de gevoelens er niet gestoord worden wanneer de liefde en de vrijmoedigheid de gesprekken, de blikken en de spelen verlevendigen. De generaal zat of beter was gewikkeld ineen hooge en ruime bergère inden hoek van den schoorsteen, waar een goed verzorgd vuur opvlamde, dat die prikkelende warmte verbreidde als teeken van een groote kou buiten. Geleund tegen den rug van den zetel en licht gebogen, bleef het hoofd van dien braven vader meen houding, waarvan de slaperigheid een volmaakte kalmte, een zacht ontluiken van blijdschap toonde. Zijn half ingeslapen armen, slap buiten den armstoel hangend, drukten een gelukige gedachte uit. Hij bekeek de kleinste van zijn kinderen een jongen van nauwelijks vijf jaar, die half naakt, niet 'door zijn moeder ontkleed wilde worden. De kleine ontweek het hemd en de nachtmuts, waarmee de markiezin hem soms dreigde; hij ■hield zijn geborduurd kraagje aan, lachte tot zijn moecßr als zij hem riep, merkend, dat zij zelf om dat kinderlijk verzet lachte; dan ging hij weer spelen met zijn zuster die even naïef was als hij, maar



	ondeugender en al duidelijker dan 'hij sprak, wiens vage woorden en verwarde uitdrukkingen nauwelijks voor de ouders verstaanbaar waren. De kleine Moïna, twee jaar ouder dan hij, braoht door reeds vrouwelijke plagerijen eindelooze lachbuien teweeg, die als vuurpijlen losbarstten en geen oorzaak schenen te hebben, maar als men ze allebei voor het vuur zag rollen, en zonder schaamte hun mollige lichamen toonen, hun blanke en fijne vormen, ‘hun zwart en blond haar zag dooreen warren, hun rooskleurige gezichten botsen, waarin het plezier onschuldige kuiltjes maakte, begrepen zeker een vader en vooral een moeder die kleine zielen, voor hen al karakteristiek, voor hen reeds hartstochtelijk. Verder af, voor een ronde tafel, verlicht door astraal-lampen, waarvan de levendige lichten wedijverden met de bleetee stralen der waskaarsen op den schoorsteen, zat een kleine jongen van dertien jaar, die snel de bladen vaneen dik boek omsloeg. De kreten van zijn broer of zuster leidden hem geenszins af en zijn gezien -toonde de nieuwsgierigheid van de jeugd. Die groote aandacht werd gerechtvaardigd door de boeiende wonderen van de Duizend en één Nacht en dooreen uniform van leerling van het lycéum. Hij bleef onbewegelijk in nadenkende houding zitten, een e leboog op tafel en het hoofd op een van zijn handen geleund, waarvan de blanke vingers een bruinen haardos vaneen scheidden. Daar het -licht recht op zijn -gezicht viel en de rest van het lichaam m t duister bleef, leek hij sprekend op een van die zwarte portretten, waarop Raphael zelf aandachtig, geboden, denkend aan de toekomst, is afgebeeld. Tusschen die tafel en de markiezin werkte een groot en mooi jong meisje, voor een borduurraam gezeten, waarover zich haar hoofd beurtelings boog of waarvan het zich verwijderde, en wier ebbenzwart haar, kunstig glad gestreken, -het licht weerkaatste. Helene



	op zichzelf was al een schouwspel. Haar schoonheid onderscheidde zich dooreen zeldzame uitdrukking van kracht en elegance. Hoewel het kapsel hoog was opgemaakt, ten einde de levendige trekken van het hoofd te laten zien, was het zóó overvloedig, dat het bij den hals weerbarstig tegen de tanden van den kam krulde. Haar zeer dichte en regelmatig geteekende wenkbrauwen staken af tegen de blankheid van haar effen voorhoofd. Zelfs haar bovenlip had iets krachtigs, terwijl haar Grieksche neus dooreen volmaakten vorm opviel. Maarde innemende ronding der vormen, de eerlijke uitdrukking der overige trekken, de doorschijnendheid vaneen teere huid de wellustige weekheid der lippen, de volkomenheid van het ovaal gevormde gezicht en vooral de heiligheid van haar maagdelijken blik gaven aan die krachtige schoonheid de vrouwelijke zachtheid de betooverende bescheidenheid, die een zoo grrate bekoring op het oog uitoefent. Er was alleen niets zwaks m dat jonge meisje en haar hart moest even zacht zijn, haar ziel even sterk als haar vormen mooi waren en haar gezicht aantrekkelijk was. Zij volgde haar broer, den H. B. S.-leerling, in zijn zwijgen en scheen ten prooi aan een van die noodlottige overpeinzingen van jong meisje, vaak ondoorgrondelijk voor de waarneming vaneen vader of zelfs voor de scherpzinnigheid der moeder; zoodat het ónmogelijk waste weten of men aan diepe gedachten of aan geheime kwellingen de grillige schaduwen moest toeschrijven, die over haar gelaat togen als lichte wolken overeen remen hemel. De twee oudsten waren op dat oogenblik geheel door den man en de vrouw vergeten. Toch had de onderzoekende blik van den generaal meermalen het stille tafereel gadegeslagen, dat op het tweede plan een bekoorlijke vervulling bood der verwachtingen, opgewekt door het kinderlijk rumoer op den voorgrond van dat



	huiselijk tooneel. Die gestalten, welke den gang van het menscheliik leven langs onmerkbare trappen verklaarden, stelden een levend gedicht samen, De weelde der voorwerpen rondom, die het sJlo“ v**' sierden, de verscheidenheid der houdingen, de te genstelling der kleeren, alle anders van kleur en van dk gezichten, zoo gekenmerkt door de verschillende leeftijden, spreidden over die mensohelijke bladzijden al de rijkdommen, die gevraagd worden va beeldhouwers, schilders en schrijvers. Tenslotte verleenden de stilte en de winter, de eenzaamheid en de nacht hun majesteit aan die verheven ent naïeve Itafereeltjes, een heerlijke werking der natuur. Het ech teliik leven is vol van die gewijde uren, waarvan de onzeebare bekoring misschien de herinnering is aan een hetere wereld .Zeker schieten hemelsche stralen Tp die soort tooneelen neer, bestemd om den mensch een deel van zijn verdrietelijkheden te vergoeden hem in het leven te doen berusten. Het schijnt, dat hjïïdaar is, vóór ons in «en nrrn dat het zijn groote gedachten van or-de ont S « het mSscLppeiifk leven voor rijn wetten nleit door van de toekomst te spreken. Toch, ondanks den blik van verteedermg v I-Télène naar Abel en Moïna, als zij meen van hun lachbuien losbarstten, ondanks het geluk, uitgedrukt on haar kata gelaat/als zij steelsgewijze haar vader aanzï was eL gevoel van diepe zwaarmoedigheid merkbaar aan haar gebaren, aan haar houding en “ ralaan W oogen, die door lange wimpers.overnobaduwd werden. Haar blanke en sterke handen, waar het licht doorstraalde en ze doorschijnend en Sa vloeibaar rood kleurde, nu: die handen bee – den. Een enkelen keer ontmoetten haar oogen_ d van de markiezin zonder elkaar te tarten. D vrouwen begrepen elkaar dan dooreen blik, dof koud en eerbiedig hij Hélène, somber en dreigend



	bij de moeder. Hélène keek dan weer snel neer op het raam, trok haastig haar naald verder en hief langen tijd het hoofd niet op, dat haar te zwaar scheen geworden om het te dragen. Was de moeder te streng geworden voor haar dochter en achtte zij die strengheid noodzakelijk? Was zij jaloersch op de schoonheid van Hélène, waarmee zij nog kon wedijveren door al de wonderen van het toilet aan te wenden? Of had de dochter als zoovele meisjes wanneer zij helderziende worden, geheimen ontdekt, welke die vrouw, schijnbaar zoo godsdienstig trouw aan haar plichten, in haar hart geloofde begraven te hebben zoo diep als ineen graf? Hélène was op dien leeftijd gekomen, waarop de reinheid van ziel tot een strengheid voert, die de juiste maat te boven gaat, waarin de gevoelens zich moeten beperken. In zekere geesten nemen misstappen de verhoudingen aan vaneen misdaad; de verbeelding werkt dan terug op het geweten; dikwijls overdrijven de jonge meisjes dan de straf naar evenredigheid van den omvang door haar toegekend aan de vergrijpen. Hélène scheen zich niemand waardig te keuren. Een geheim van haar vroeger leven, een ongeluk misschien, eerst onbegrepen, maar ontwikkeld door de gevoeligheden van haar bewustzijn waarop godsdienstige ideeën invloed hadden, scheen’ haar langzaam aan op romaneske wijze in eigen oogen verlaagd te hebben. Die verandering in haar gedrag was begonnen op den dag, toen zij inde laatste vertaling van vreemde tooneehverken de mooie tragedie van Schillers Wilhelm Teil had’gelezen. Nadat de moeder haar dochter beknord had, omdat zij het boek liet vallen, had die opgemerkt’ dat de verwarring door die lectuur in Hélène’s gemoed veroorzaakt, voortkwam uit de scène, waar Cr^en so.ort verwantschap vaststelt tusschen Wilhelm Teil, die het bloed van één man stort om



	een heel volk te redden en Johan, den Vadermoordenaar. Bescheiden geworden, vroom en in zichzelf gekeerd, wilde Hélène niet meer naar een bal gaan. Nooit was zij zoo lief geweest voor haar vader, vooral wanneer de markiezin geen getuige was van haar vleierijen van jong meisje. Toch, indien er een verkoeling bestond inde. genegenheid van Helene voor haar moeder, was die zoo fijn uitgedrukt, dat de generaal het niet merken kon, hoezeer hij ook acht sloeg op de eenheid, die in zijn gezin heersohte. Geen man zou scherp genoeg van blik zijn geweest om de diepte van die twee vrouwelijke harten te peilen- ‘het eene, jong en edelmoedig, het tweede, vol fijnheid en liefde. Als de moeder haar dochter onderdrukte dooreen handig vrouwelijk despotisme, was dat alleen voelbaar voor het slachtoffer zelf. Overigens deed het feit alléén onoplosbare gissingen ontstaan. Tot in dien nacht was geen enkel woord van beschuldiging tusschen die twee zielen geuit; maar tusschen hen en God bestond een of ander onheilspellend geheim. Kom, Abel, riep de markiezin, die een oogenblik aangreep, waarop Moïna en haar broer kalm en vermoeid, stil bleven zitten; kom, jongen, je moet naar bed. ... , , , En met een gebiedenden blik op hem trok ze hem met kracht op haar knieën. Wat, zei de generaal, ’t is half twaalf en nog niet één van de bedienden is terug? Dat is wat moois! Gustave, voegde hij er (bij, zich tot zijn zoon wendend, ik heb je dat boek alleen gegeven op voorwaarde er om tien uur mee uitte scheiden; je had het uit je eigen op het af gesproken uur dicht moeten doen en naar bed gaan, zooals je mij beloofd had. Als je een man van beteekenis wil zijn, moet je van je woord een tweeden godsdienst maken en je er aan houden als aan je eer. Fox, een van de grootste re-



	denaars van Engeland, was vooral merkwaardig om zijn mooi karakter. De trouw aan aangegane verbintenissen is de voornaamste van zijn hoedanigheden. In zijn jeugd had zijn vader, een Engelschman van oen ouden stempel, hem een les gegeven, gevoelig genoeg om een onuitwischbaren indruk op den geest vaneen jong kind te maken. Op jouw leeftijd kwam Fox gedurende de vacantie bij zijn vader thuis, die als alle rijke Engelschen een vrij groot park om zijn kasteel had. Er stond in dat park een oude tent, die afgebroken moest worden en opnieuw gebouwd op een plek, waar het uitzicht prachtig was. De kinderen houden van afbreken. De kleine box wilde een paar dagen langer vacantie hebben om de slooping van het paviljoen te zien; maar zijn vader eisehte, dat hij weer naar schoolging op den dag vastgesteld voor het begin der lessen: daaruit ontstond twist tusschen vader en zoon. De moeder, als alle mama s, koos voor Fox partij. De vader beloofde toen zijn zoon plechtig, dat hij tot de volgende vacantie met het afbreken van de tent zou wachten.
	Fox ging naar school terug. De vader geloofde dat een kleine jongen, afgeleid door zijn studies, die omstandigheid zou vergeten; hij liet de tent neerhalen en haar weer op een andere plaats oprichten. De koppige, jongen dacht alleen daaraan. Toen hij thuis kwam, was zijn eerste zorg naar het oude gebouwtje te gaan zien; maar hij kwam heel treurig terug bij het tweede ontbijt en zei tot zijn vader: ,U hebt mij voor den mal gehouden. De oude, Engelsche edelman zei verlegen maar zeer waardig: ’t Is waar, jongen, maar ik zal mijn fout herstellen. Men moet meer aan zijn woord hechten dan aan zijn geld, want woord houden geeft fortuin en alle fortuinen wissohen de vlek op het geweten niet uit die door woordbreuk is veroorzaakt.” De vader liet het



	Toe, ga er niet heen.... De markies ging zijn slaapkamer door, greep een paar pistolen, stak 'zijn dievenlantaarn aan, vloog naar de trap, daalde die bliksemsnel af en bevond zich weldra bij de huisdeur, waar zijn zoon hem onverschrokken volgde. Wie is daar? vroeg hij. Doe open, antwoordde een stem, haast gesmoord door het hijgen. Ben je een vriend? Ja, een vriend. Ben je alleen? , ( Ja... . maar doe open, want zij komen! Een man liet zich onder den ingang glijden met de fantastische snelheid vaneen schaduw, zoodra de generaal de deur op een kier zette; en zonder dat
	oude paviljoen weer optrekken, zooals het was; toen, na het hersteld te hebben, beval hij, dat men het m het bijzijn.van zijn zoon zou afbreken. Gustave, laat dit je een les wezen. Gustave, die aandaohtig naar zijn vader had geluisterd, sloot het boek dadelijk. Er ontstond een oogènblik stilte, waarin de generaal zich van Moma meester maakte, die tegen den slaap worstelde, en haar zacht tegen zich aan legde. De kleine liet het hoofd op de borst van haar vader vallen en sliep m, terwijl haar. gouden krullen haar lief gezichtje bedekten. Juist op dat oogènblik klonken snelle schreden op straat, en opeens dreunden drie harde slagen op de deur. Die galmende slagen klonken zoo dringend als de kreet van iemand, die in doodsgevaar verkeert. De waakhond blafte verwoed. _ Hélène, Gustave, de generaal en zijn vrouw beefden van schrik- maar Abel en Moïna werden niet wakker. Die daar heeft haast! riep de generaal en legde zijn dochter op de bergère. Hij ging snel het salon uit zonder de bede van zijn vrouw gehoord te hebben:



	hij zich er tegen verzetten kon, verplichtte de onbekende hem haar los te laten door 'die met een stevigen trap terug te duwen. Daarop leunde hij er vastberaden tegen aan ais om te beletten haar weer te openen. De generaal, die opeens zijn revolver en zijn lantaarn op de borst van den vreemdeling richtte om hem eerbied in te boezemen, zag een man van middelbare grootte,_ gehuld ineen met bont gevoerden mantel, een ruim en slepend kleedingstuk van een grijsaard, dat niet voor hem gemaakt scheen te zijn. Hetzij als voorzorg of door toeval had de vluchteling het voorhoofd geheel bedekt dooreen hoed, die hem op de oogen hing. Mijnheer, zei hij tot den generaal, doe uw pistool omlaag. Ik zal mij niet aanmatigen bij u te blijven zonder uw toestemming, maar, als ik wegga wacht de dood mij bij het tolhek. En wat voor een dood! U zult het voor God moeten verantwoorden. Ik vraag u twee uur huisvesting. Denk er aan, mijnheer, hoe ik ook mag smeeken, ik moet bevelen met het despotisme der noodza,ke 1 ijldheid. Ik wensdh de Arabische gastvrijheid. Laat ik u heilig zijn, doe open, ik ga sterven. Ik heb geheimhouding noodig, een toevluchtsoord en water. O water! herhaalde hij reutelend. Wie is u? vroeg de generaal, verrast door de koortsige radheid, waarmee de onbekende sprak. O wie ik ben? Wel, doe open, ik ga weg, antwoordde de man op ironischen toon. Ondanks de handigheid, waarmee de markies het licht van zijn lantaarn draaide, kon hij alleen den onderkant van dat gezicht zien en niets er van pleitte ten gunste vaneen zoo zonderling geëischte gastvrijheid : de vale wangen trilden en de trekken waren vreesehjk samengetrokken. Inde schaduw, door den rand van den hoed geworpen, teekenden zich de oogen af als twee kolen vuur, die bijna het



	flauwe licht van de waskaars verbleekten. Toch was een antwoord noodzakelijk. Mijnheer, zei de generaal, uw taal is zoo buitengewoon, dat u in mijn plaats. ... U beschikt over mijn leven! riep de vreemdeling, met een vreeselijke stem zijn gastheer inde rede vallend. Twee uur? zei de markies besluiteloos.
	Twee uur! herhaalde de man. Maar opeens duwde hij zijn hoed terug met een gebaar van wanhoop, ontblootte het voorhoofd en keek hem als tot een laatste poging met een blik aan, waarvan de felle klaarheid den generaal inde ziel drong. Die blik van overleg en wil werkte verpletterend als een bliksem; want er zijn oogenbhkken, waarop de menschen een onverklaarbare macht bezitten. – Kom, wie u moogt zijn, u zult onder mijn dak veilig wezen, hernam de heer des huizes ernstig, die meende te gehoorzamen aan een van die instinctieve aandoeningen, welke men niet altijd kan ophelderen. God zal het u vergelden, voegde de onbekende erbij, terwijl hem een diepe zucht ontsnapte. ls u gewapend? vroeg de generaal. Als antwoord opende de vreemdeling, die hem nauwelijks tijd Het een blik op zijn mantel te werpen, dien en sloot hem weer vlug. Hij was blijkbaai zonder wapens en in het baltoilet vaneen jongmensoh. Hoe snel het onderzoek van den achterdochtigen militair ook ging, hij zag er genoeg van
	om uitte roepen: . , Waar voor den duivel hebt u zich zoo kunnen bespatten met zulk droog weer? Nog meer vragen! antwoordde de onbekende uit de hoogte. Op dat oogenblik ontwaarde de markies zijn zoon en dacht aan de les, die hij hem pas had geleerd



	over het stipt nakomen van het gegeven woord; hij voelde zich zoo gehinderd doordat feit, dat hij niet zonder toorn vroeg: ZeK hoe komt het dat je hier bent in plaats van in je bed? Omdat i'k dacht u in het gevaar van dienst te kunnen zijn, antwoordde Gustave. Kom, ga naar je kamer, zei de vader, zachter gestemd door het antwoord van zijn zoon. En u, zei hij, zich tot den onbekende richtend, volgt u mij! Zij werden stil als twee spelers, die elkaar wantrouwen. De generaal begon al onheilspellende voorgevoelens te krijgen. De aanwezigheid van den onbekende bezwaarde hem al als een nachtmerrie, maar beheerscht door de trouw aan de belofte, leidde hij hem door de gangen, de trappen van zijn huis en liet hem een groote kamer binnengaan op de tweede verdieping, juist boven het salon gelegen. Dit onbewoonde vertrek diende inden winter tot droogkamer, stond met geen enkel appartement in gemeenschap en had geen andere versiering van zijn vier vergeelde muren dan een onnoozele spiegel, op den schoorsteen achtergelaten door den vorigen eigenaar, en een groot spiegelglas, dat, buiten gebruik sinds de verhuizing van den markies, voorloopig tegenover den schoorsteen gezet was. De vloer van die ruime zolderkamer was nooit geveegd, het was er ijskoud en twee havelooze oude rieten stoelen vormden het geheele meubilair. Na zijn lantaarn op het steunpunt van den schoorsteen te hebben gezet, zei de generaal tot den onbekende: Uw veiligheid eischt, dat die ellendige zolderkamer u tot schuilplaats dient. En daar u mijn woord hebt voor het geheim, zult u mij toestaan u erin op te sluiten.
	De man boog bet hoofd ten teeken van toestemming.



	– Ik 'heb alleen een schuilplaats gevraagd, geheimhouding en water, merkte hij op. lk zal het u brengen, antwoordde de markies, die de deur met zorg sloot en op den tast naar het salon afdaalde om er een kaars te halen. Welnu, wat is er? vroeg de markiezin levendig, toen haar man binnenkwam. Niets, lieve, antwoordde hij koel. Maar wij hebben toch geluisterd, je hebt daar iemand naar boven gebracht. • • •? Hélène, hernam de generaal, zijn dochter aanziende, die het hoofd naar hem ophief,_ denk er aan, dat de eer van je vader afhangt van jouw stilzwijgen. Je moogt niets gehoord hebben. Het jonge meisje antwoordde dooreen welsprekende beweging. . De markiezin bleef verstomd en 'innerlijk geprikkeld staan door de manier, waarop haar man het bewerkstelligde haar het zwijgen op te leggen. De «eneraal ging een karaf halen en een glas en klom weer naar de kamer, waar zijn gevangene zich bevond: hij vond hem staande tegen den muur geleund bij den schoorsteen, met ontbloot hoofd; hij had zijn hoed op een van de twee stoelen gegooid. De vreemdeling verwachtte zeker niet in zoon sterk licht geplaatst te worden. Zijn voorhoofd fronste zich en zijn gelaat werd achterdochtig, toen zijn oogen den doordringenden blik van den generaal ontmoetten; maar daarna werd hij vriendelijker en zette een innemend gezicht om zijn beschermer te bedanken. Toen die laatste het glas en de karaf op den schoorsteenmantel had geplaatst, verbrak de on bekende, na hem nog een vorschenden blik toegeworpen te hebben, de stilte. Mijnheer, zei 'hij, met een zachte stem, die niet meer als eerst krampachtig inde keel hokte, maar toch nog een innerlijk 'beven verried, u zult



	mV ,-v,el ,zon<ierlmg Vinden. Verontschuldig noodzakehjke kuren. Als u daar blijft, verzoek ik u mij niet aan te zien, terwijl ik drink. De generaal, landerig, omdat hij steeds een man moest gehoorzamen, die hem mishaagde, keerde zich snel om. De vreemdeling haalde een witten zakdoek uit zijn zak en wikkelde er zijn rechterhand indaarop greep hij de karaf en dronk ineen teug het water op, dat zij inhield. De markies, zonder er aan te denken, dat hij inbreuk maakte op zijn stilzwijgende belofte, keek werktuigelijk inden spiegel, maar toen, daar de terugkaatsing der twee spiegels hem m staat stelde, den onbekende geheel te overzien, zag hij den zakdoek plotseling rood worden door de aanraking met de handen, die vol bloed zaten. Ah! U hebt mij aangezien! riep de man, toen “IJ, na gedronken en zich in zijn mantel gewikkeld te hebben, den generaal wantrouwend aanzag Ik ben verloren. Zij komen, daar zijn ze! Ik hoor niets, zei de markies. U hebt er geen belang bij als ik, om inde verte te luisteren. Hebt u dan geduelleerd, dat u zoo vol bloed zitf vroeg de generaal op ontstelden toon. • V Ja’ een duel> u zegt het, herhaalde de vreemdeling met een bitteren glimlach. Op dat oogenblik weerklonk van verre het geluid van dravende paarden; maar dat geluid was nog 'bijna met waarneembaar. Het geoefende oor van den generaal herkende den gang van de paarden gedresseerd door de tucht van het escadron. Dat zijnde gendarmes, zei hij. Hij zag zijn gevangene aan op een manier die tot doel had de weifelingen te doen verdwijnen, die zijn onvrijwillige onbescheidenheid bij deze hadden kunnen verwekken, nam het licht weer mee en kwam in



	pen? Naar het tolhek? Neen. Hebt u uw deur voor niemand geopend? Ben ik dan gewoon zelf mijn deur open te doen?.... Maar, pardon, generaal, op dit oogenbhk schijnt het mij... . Ach wat! riep de markies op toormgen toon, wilt u mij voor den mal houden? Hebt u het recht .. . ? Niets, niets, mijnheer, hernam de brigadier zachtjes. U zult onzen ijver verontschuldigen. Wij weten wel, dat een pair van Frankrijk er zich met aan blootstelt op dit uur van den nacht een moordenaar te ontvangen; maarde wensch om eemge inlichtingen te krijgen.... . . Een moordenaar! riep de generaal. En wie is er .. ? Mijnheer, de baron de Mauny is zoo pas door een bijlslag gedood, hernam de gendarme. Maarde moordenaar wordt vervolgd. Wij zijn er zeker van, dat hij inden omtrek is en wij zullen hem opjagen. Neemt u me niet kwalijk, generaal. De gendarme sprak terwijl hij weer te paard steeg,
	het salon terug. Nauwelijks legde hij den sleutel van de zolderkamer op den schoorsteen of het getrappel der paarden werd sterker en naderde het paviljoen met een snelheid, die hem deed sidderen. Werkelijk hielden zij bij de huisdeur halt. Na eenige woorden met zijn kameraden gewisseld te hebben, sprong een ruiter af, klopte hard aan en verplichtte den generaal om open te gaan doen. De laatste was geen meester overeen geheime ontroering bij het gezicht der zes gendarmes, waarvan de steken, met zilver afgezet, schitterden in het maanlicht. Mijnheer, zei een brigadier tot hem, hebt u niet zooeven een man naar het tolhek hooren 100-



	zoodat het hem gelukkig niet mogelijk was het gelaat van den generaal te zien. Gewoon alles te onderstellen zou de brigadier misschien vermoedens hebben gekregen bij den aanblik van dat open gelaat, waarop de indrukken van de ziel zich zoo getrouw afspiegelden.
	Weet men den naarn van den moordenaar? vroeg de generaal. Neen, antwoordde de ruiter. Hij heeft de schrijftafel vol met goud en bankbiljetten gelaten zonder er aan te komen.
	Dat is een wraak, zei de markies. Ah bah, op een grijsaard? Neen, neen, die schelm heeft den tijd niet gehad om zijn slag te slaan. En de gendarme haalde zijn metgezellen in, die al inde verte galoppeerden. De generaal bleef een oogenblik ten prooi aan een wel te begrijpen besluiteloosheid. Weldra hoorde hij zijn bedienden, die terugkwamen, terwijl ze met zekere warmte een twistgesprek hielden en wier stemmen op den kruisweg van Montreuil weerklonken. Toen zij thuis kwamen, barstte zijn toorn, die een voorwendsel noodig had om zich te luchten, als de bliksem over hen los. Zijn stem deed de echo’s van het huis trillen. Daarna werd hij opeens kalm, toen de stoutmoedigste, de handigste onder hen, zijn kamerdienaar, hun vertraging verontschuldigde door hem te zeggen, dat zij aan den ingang van Montreuil waren opgehouden door gendarmes en politie-agenten, die een moordenaar zochten.
	De generaal zweeg plotseling. Toen, doordat woord aan zijn zonderlingen toestand 'herinnerd, beval hij kort dat zij allen dadelijk naar 'bed moesten gaan, terwijl hij hen verwonderd achterliet, dat hij zoo licht de leugen van den 'bediende aannam. Maar terwijl dit gebeurde op de binnenplaats, had een



	schijnbaar nietig voorval den toestand der andere personen gewijzigd, die in deze geschiedenis een rol spelen. Nauwelijks was de markies weg of zijn vrouw, die beurtelings naar den sleutel der zolderkamer en naar Hélène zag, kwam er toe, met zachte stem tot haar dochter te zeggen, terwijl zij zich naar
	'haar overboog: ~, < „ Hélène, je vader heeft den sleutel op den schoorsteen laten liggen. f , Het jonge meisje hief verwonderd het. hoofd ut en keek verlegen naar haar moeder, wier oogen van nieuwsgierigheid tintelden. Nu, mama? vroeg zij met een ontroerde stem. gebeurt. Als daar iemand is, heeft die zich nog met verroerd. Ga er toch heen.... Ben je bang? Neen, mama, maar ik vrees den stap vaneen man te hebben gehoord. . . Als ik er zelf heen kon gaan, zou ik je met verzocht hebben naar boven te gaan Hélène hernam haar moeder op een toon van koele waardigheid; als ie vader weer binnenkwam en mij niet zou vinden, zou hij mij misschien zoeken, maar jouw afwezigheid zal hij niet merken. _.. , Als u het mij gelast, zal ik gaan; maar ik zal de achting van mijn vader verliezen antwoordde Hélène koel. ... ~, T • Wat! zei de markiezin ironisch. Maar nu je ernstig opvat, wat maar een grapwas, beveel ik je nu daarboven te gaan kijken. Kind, hier is de. sleutel! Je vader heeft je niet verboden, toen 'hij je het zwijgen oplegde over hetgeen er op dit oogenblik hier gebeurt, naar die kamer te gaan. Ga en bedenk, dat een moeder nooit door haar dochter moet wor
	den beoordeeld
	De Vrouw van dertig jaar



	Na die laatste woorden te hebben uitgesproken met al de strengheid vaneen beleedigde moeder nam de markiezin den sleutel en reikte dien Hélènê over, die zwijgend opstond en het salon verliet. Moeder zal altijd wel door hem worden vermaar. lk zal voor mijn vader verloren zijn. Vil zij mij dan zijn goedheid jegens mij ontnemen mij uit het huis jagen? ’ Deze gedachten gistten opeens in haar verbeelding, toen zij zonder licht door de gang hen aan welker einde zich de deur van de geheimzinnige kamer bevond. Toen zij er binnentrad, had de wanorde arer gedachten iets noodlottigs. Die soort verwarde overpeinzing diende om duizenden gevoelens te doen opwellen die tot nu in haar hart bewaard waren. Misschien al niet meer geloovend aan een gelukkige toekomst, eindigde zij er in dat afschuwehjke oogenblik mee eraan te wanhopen. Krampaohtig beefde zij, toen zij den sleutel het slot liet naderen en haar ontroering werd zelfs zoo sterk dat zij een oogenblik stil hield om haar hand op haar hart te leggen, alsof zij de macht had er de zware en bonzende slagen van te doen bedaren. Eindeliik opende zij de deur. Het gepiep der scharnieren had zonder twijfel het oor van den moordenaar reeds getroffen doch, hoewel zijn gehoor zeer scherp was, bleef hij haast gekleefd (tegen den muur staan, onbewegelijk starend en als in zijn gedachten verloren. De kring van licht, door de lantaarn vooruitgeworverllcktte zÜn gestalte flauw en hij leek in die halfduistere schemering op die sombere standbeelden van ridders, welke steeds overeind staan aan den hoek vaneen of ander zwart graf onder gothische kapellen Droppels koud zweet stonden op zijn s*o. w1 !■reed voorhoofd. Een ongeloofelijke vermetelheid lichtte op dat samengetrokken gelaa't. Zijn s rak voor zich uitstarende, vurige oogen, schenen



	inde duisternis een strijd, die voor hem plaats had, te aanschouwen. Woeste gedachten trokken snel over dat gezicht, waarvan de vaste en scherpe uitdrukking een superieure ziel aanduidde. Zijn gestalte en zijn houding stemden met zijn wilden geest overeen. Die man was een en al kraoht en macht en hij keek -naar de duisternis als naar een zichtbaar beeld van zijn toekomst., Gewoon de energieke koppen te zien der reuzen, die zich om Napoleon verdrongen en in beslag genomen dooreen nieuwsgierigheid naar de zedelijke gesteldheid, had de generaal niet <relet op de lichamelijke bijzonderheden van dien buitengewonen man; maar als alle vrouwen gevoelig voor uiterlijke indrukken, werd Hélène aange grepen door -die mengeling van licht en schaduw, van grootschheid en hartstocht, dooreen dichterlijken chaos, die den onbekende het voorkomen schonk van Lucifer, zich verheffend uit zijn val. Plotseling, als dooreen toovermacht, bedaarde de storm op dat gezicht en de onzegbare macht, waarvan de vreemdeling misschien onbewust de oorzaak en het gevolg was, verspreidde zich om hem met de toenemende snelheid eener overstrooming. De rimpels verdwenen van zijn voorhoofd, terwijl -zijn trekken hun gewone uitdrukking hernamen. Bekoord, hetzij door het vreemde dier ontmoeting, hetzij door de geheimenis, waarin zij binnendrong, kon het jonge meisje toen een zacht, belangstellend gelaat bewonderen. Zij bleef eenige oogenbhkken stilstaan, ten prooi aan een emotie, tot hier toe onbe kend aan haar jonge ziel. Maar weldra, hetzij doordat Hélène een uitroep had laten ontsnappen, een beweging gemaakt had, hetzij doordat de moordenaar, terugkomend uit de ideale inde reeele wereld, een andere ademhaling vernam dan de zijne, wendde hij het hoofd om naar de dochter van zijn gastheer en ontwaarde in het onbestemde kaarslicht de tijne



	Mijnheer.... zei ze met bevende stem. De moordenaar trilde.
	Een vrouw! nep hij zacht. Is het mogelijk? Ga heen, hernam hij. Ik geef niemand het recht mij te beklagen, mij vrij te spreken of te veroordeelen. Ik moet alleen leven. Kom, kind, zei hij met het gebaar vaneen souverein, ik zou slecht de goedheid van den heer des huizes vergelden, als ik een van de menschen, die het bewonen, dezelfde lucht als ik liet inademen. Ik moet mij aan de wetten der wereld onderwerpen. Die laatste zin werd met gedempte stem uitgesproken. Terwijl hij door zijn sterke intuïtie erin slaagde geheel de ellende te overzien, die deze melancholieke idee verwekte, wierp hij een langen blik op Hélène en riep in het hart van dat zonderlinge meisje een wereld van gedachten wakker, die nog bij haar sluimerde. Het was als een licht dat onbekende landen voor haar bescheen. Haar ziel werd verbijsterd, onderworpen vóór zij de kracht vond zich te verweren tegen de magnetische kracht van dien blik, hoe onwillekeurig ook geworpen. ’ Beschaamd en bevend ging zij weg en kwam pas een oogenblik vóór de terugkomst van haar vader weer in het salon, zoodat zij niets meer tegen haar moeder kon zeggen. De generaal, geheel in gedachten verdiept, liep stil met gekruiste armen heen en weer, met een gelijkmatigen tred van de ramen aan den straatnaar die aan den tuinkant loopende. Zijn vrouw waakte over den slapenden Al>el; Moïna sliep rustig door op de bergère. De oudste zuster hield een zijden speldenkussen inde eene hand en een naald in de andere, en staarde in het vuur. De diepe stilte die
	gestalte het mooie, ernstige gezichtje vaneen wezen, dat hij voor een bovenaardsche verschijning moest houden. 6



	in het salon heerschte, buiten en in het huis, werd slechts onderbroken door den slependen stap der bedienden, die een voor een naar bed gingen, door wat onderdrukt gelach, de laatste echo van hun vreugde, het openen en sluiten van de deuren der respectieve kamers en tenslotte nog dooreen onduidelijk gepraat. Nog klonken eenige doffe geluiden bij de bedden. Er viel een stoel. Het hoesten van een ouden koetsier werd zwak hoorbaar en hield op. Maar weldra overheerschte de sombere majesteit, die zich inde natuur te middernacht alom openbaart. Alleen de sterren schitterden. De koude had de aarde aangegrepen. Geen schepsel sprak of roerde zich. Alleen het vuur knetterde als om de diepte van de stilte te doen beseffen. De klok van Montreuil sloeg één uur. Op dat oogenbhk klonken flauw uiterst lichte schreden op de bovenverdieping. De markies en zijn dochter, zeker den moordenaar van de Mauny te hebben opgesloten, schreven die beweging aan eender vrouwen toe, en waren er met verwonderd over de deuren van het vertrek dat voor het salon lag, te hooren openen. Opeens verscheen de moordenaar in hun midden. Door het nadenken, waarin de markies verzonken was, de levendige nieuwsgierigheid van de moeder en de verwondering van de dochter, die hem gelegenheid gaven bijna in het midden van het salon te komen, zei hij tot den generaal met een zonderling kalme en klankrijke
	stem: .. . Mijnheer, de twee uur zijn haast om. U hier! riep de generaal. Door welke macht.... En met een vreeselijken blik ondervroeg hij zijn vrouw en zijn kinderen. Hélène werd vuurrood. U, hernam de militair dringend, u m ons midden! Een moordenaar hier, bedekt met bloed. U ontwijdt deze omgeving! Ga heen! Ga heen. voegde hij er woedend bij. Bij het woord moordenaar slaak-



	te de markiezin een kreet. Wat Hélène betreft: dit woord scheen over haar leven te beslissen, haar gezicht gaf niet de minste verwondering te kennen Zij scheen dien man verwacht te hebben. Haar zoo verziende gedachten hadden een beteekenis gekregen. De straf, die de hemel voor haar fouten bewaarde, openbaarde zich. Het jonge meisje, dat zich even misdadig waande als hij, keek hem met een vasten blik aan: zij, zijn gezellin, zijn zuster. Voor haar toonde zich in die omstandigheid een bevel van . d- Eemge jaren later zou de rede aan haar wroegingen recht hebben doen wedervaren, maar op dit oogenblik maakten die haar zinneloos. De vreemdeling bleef onbeweeglijk en koel. Een minachtende glimlach speelde op zijn gelaat en zijn breede, roode lippen. U erkent wel slecht den adel van mijn wijze van doen jegens u, zei hij langzaam. Ik heb met mijn handen het glas niet willen aanraken, waarin u mij water hebt gegeven om mijn dorst te lesschen Ik ■heb er zelfs met aan gedacht mijn bebloede handen onder uw dak te wasschen en ik ga er uit, terwijl ik van mijn misdaad (bij die woorden trokken zijn lippen samen) niets achterlaat dan de herinnering, terwyl ik probeer hier spoorloos door te gaan.’Ten slotte heb ik uw dochter niet eens toegestaan Mijn dochter! riep de generaal en zag Hélène even met afschuw aan. O ongelukkige, ga of ik vermoord je.... De twee uur zijn niet om. U kunt mij niet dooden of overleveren zonder uw achting voor uzelf en de mijne te verliezen.... Bij dat laatste woord trachtte de ontstelde militair den misdadiger aan te zien; maar hij was verplicht de oogen neer te slaan, hij voelde zich niet in staat den doordringenden blik te doorstaan, die ten tweeden male zijn ziel in beroering bracht. Hij



	vreesde weer te verweeken, daar hij erkende, dat zijn wil al verzwakte. Een oud man vermoorden! Hebt u dan nooit familie gehad? zei hij, hem met een vaderlijk gebaar naar zijn vrouw en zijn kinderen wijzend. Ja, een oud man, herhaalde de onbekende, die licht het voorhoofd fronste. Vlucht! riep de generaal zonder zijn gast te durven aanzien. Ons verdrag is verbroken. Ik zal u niet vermoorden. Neen, ik zal mij nooit tot leverancier van het schavot maken. Maar ga weg, u jaagt ons afschuw aan. lk weet het, zei de misdadiger gelaten. Er is geen grond in Frankrijk, waar ik mijn voeten met zekerheid kan zetten, maar als de justitie zooals God de bijzondere gevallen wist te beoordeelen, als zij zich verwaardigde zich er van op de hoogte te stellen wie het monster is: de moordenaar of het slachtoffer, zou ik trotsch onder de menschen blijven. Vermoedt u geen vroegere misdaden bij een man, wien men de hersens insloeg*1 Ik heb mij tot rechter en beul gemaakt, ik heb de machtelooze menschehjke gerechtigheid vervangen. Ziedaar mijn misdaad. Vaarwel, mijnheer. Ondanks de bitterheid, die u aan uw gastvrijheid hebt toegevoegd, zal ik die niet vergeten. Ik zal nog in mijn ziel voor één mensch ter wereld een gevoel van erkentelijkheid hebben, die man is u. .. . Maar ik had u edelmoediger gedacht. Hij ging naar de deur. Op dat oogenblik boog het meisje zich naar haar moeder over en zei haar iets in ’t oor.
	Ah!.... , , , Die kreet, aan zijn vrouw ontsnapt, deed den generaal huiveren of hij Moina dood had zien liggen. Hélène stond rechtop en de moordenaar had zich bij instinct omgekeerd en toonde op zijn gezicht een soort onrust voor den band van dat gezin.



	Wat heb je, liefste? vroeg de markies. Hélène wil met hem mee, zei ze. De moordenaar werd rood. – Omdat mijn moeder zoo slecht een bijna onwillekeurigen uitroep overbrengt, zei Hélène gedempt, zal ik haar wenschen vervullen. Na een bijna wilden blik van trots om zich heen te hebben geworpen sloeg het meisje de oogen neer en bleef ineen bewonderenswaardige, bescheiden houding staan. Hélène, zei de generaal, ben je daarboven naar de kamer gegaan, waar ik.... ? Ja, vader. Hélène, vroeg hij wederom met een stem, die dooreen zenuwachtig beven gestoord was, is dit de eerste keer, dat je dien man zag? Ja, vader. Dan is het met natuurlijk, dat je het voornemen hebt 0m....
	Als dat niet natuurlijk is, dan is het tenminste waar, vader. # O kind!. .. . zei de markiezin gesmoord, maar zoo, dat haar man het hoorde. Hélène, je verloochent alle principes van eer, schaamte en deugd, die ik trachtte in je gemoed te ontwikkelen. Als je tot op dit ongelukkige uur niets dan één leugen geweest 'bent, ben je niet te beklagen. Verleidt jou de moreele volmaaktheid van dien onbekende? Zou het dat soort macht zijn, nood-ig voor menschen, die een misdaad begaan?.... Ik acht je te goed om te onderstellen. . . . TT~ onderstel alles, mevrouw, —• antwoordde Helene koud. Maar ondanks de karaktersterkte, die zij op dat oogenblik toonde, kon zij bijna niet de tranen bedwingen, die in haar oogen kwamen. De vreemdeling raadde de taal der moeder door de tranen van



	Hij raadt a11e5.... De generaal stond op om een schelkoord te grij- IJ€Ül_ Hij richt je te gronde, zei Hélène tot den m<De onbekende glimlachte, hield den arm van den markies tegen, dwong hem een blik te do£Tst die hem zoo goed als verlamde en ontroofde hem J Ik zal uuw gastvrijheid betalen, zei hij, en we zullen quitte zijn. Ik zal u een schande besparen door mijzelf over te leveren. Op stuk van zaken, wat zou ik nu nog in het leven uitrichten? U kunt berouw hebben, antwoordde Helene en keek hem met een hoopvollen blik aan, zooals die slechts schitteren kan inde oogen vaneen jong xk zal nooit berouw hebben, zei de moordenaar met heldere stem en richtte fier het hoofd op. Zijn handen zijn met bloed bevlekt, zei de vader tot zijn dochter. , . Ik zal ze schoon wasschen, antwoordde zij. Maar, hernam de generaal, zonder zich er aan te wagen haar den onbekende te wijzen, weet je wel, of hij zin in je heeft? De moordenaar ging naar Helene toe wier schoonheid, hoe kuisch en ingetogen die ook was, als verlicht werd dooreen innerlijk schijnsel, waar
	het meisje en richtte zijn arendsblik naar de markiezin die dooreen onweerstaanbare macht gedwongen was den verleider aan te zien. Toen nu de oogen dier vrouw den helderen en schitterenden blik van dien man ontmoetten, voelde zij m de ziel een huivering gelijk aan de .gewaarwording die ons aangrijpt bij het gezicht vaneen reptiel of als wij een Leidsche flesch aanraken. Hemèl, zei ze tot haar man, dat is de demon.



	van de weerspiegeling haar gelaat kleurde en de minste trekkeh en fijnste lijnen deed uitkomen; toen, na dat verrukkelijke schepsel te hebben aangezien met een zachten blik, maar waarvan de vlam ven-adenT WaS’ ,hij'’ 660 hefti^e aandoening r~ 'k u n'et om uzelf lief en kwijt ik mijn schuld niet voor die twee uur leven, die uw vader mij^verkocht.heeft, door uw opoffering te weige— En u ook u stoot mij terug! riep Hélène op hartverscheurenden toon. Vaarwel dan allemaal ik ga sterven! – Wat beteekent dat? zeiden haar vader en moeder tegelijk. Zij zweeg en sloeg de oogen neer, na de markiezm ondervraagd te hebben met een welsprekenden 'blik. Sinds het oogenblik, dat de generaal en zijn vrouw beproefd hadden met woord en daad het vreemde voorrecht te bestrijden, dat de onbekende zich temidden van hen aanmatigde en sinds deze KmtStu ~ien met zijn Wscineerenden, vlammenden blik had aangezien, waren zij onderhevig aan een onverklaarbare loomheid: en hun verdoofde rede nielp hen slecht om de bovennatuurlijke macht af te weren, waaronder zij bezweken. Voor hen was de lucht zwaar geworden en zij haalden moeilijk adem zonder hem te kunnen beschuldigen, die zulk een invloed op hen had, hoewel een innerlijke stem hen ei niet onbekend mee liet, dat die magische mande oorzaak was van hun onmacht. Midden in dien moreelen doodsstrijd vermoedde de generaal, dat zijn pogmgen tot doel moesten hebben op het wankelend verstand van zijn dochter invloed uitte oefenen, ij greep haar om het middel en bracht haar in een uithoek der kamer, ver van den moordenaar. Kindlief, zei hij met gedempte stem, als er



	oneens een of andere vreemde liefde in je hart is ontstaan, hebben je leven vol on®^Uk ’ vt-ome ziel mij te veel bewijzen van karakter bege ven om niet bij jou de energie te rukktf om een aandoening van waanzin te Shart Te gedrag verbergt dus een geheim Nu mijn hart is ef een vol toegevendheid, je kunt het alles toevertrouwen; zelfs Sis je het zou verscheuren zou £ miin lijden weten te verzwijgen, kind, en trouw je bekentenis geheim kunnen houden. Kom, ben je ja'loersch op onze genegenheid voor je broers of je Siste zus? Heb je een liefdeverdnet in je hart? fffe hier ongeludig? Spreek, leg mg de «den» uit die je ertoe drijven je familie achter te laten, daarvan leg te gaan, die haar grootste aantrddcelijkheid te ontnemen, je moeder, je broei s en je ZU± Vader',“antwoordde zij, rk ben niet verliefd =n niet ialoersch op iemand, zelfs niet op uw vriend, den diplomaat, mijnheer de Vandenesse ' De markiezin werd bleek en haar dochter, die op haar lette, hield op. , Ue bescher— Moet ik niet vroeg of laat onder de besene ming vaneen man leven? Z Weten wj ooit, zei ze voortgaande, aan welk wezen wij onze toekomst verbinden. Ik geloof m
	dieülKind zei de generaal met verheffing van stem, je denkt niet aan al het lijden, dat je zult ondervinden. Ik denk aan het zijne _ Wat een leven! zei de vader. • • Een vrouwenleven, antwoordde het meisje
	momPjdendnt wijs, rjep de markiezin uit, die haar spraak terugvond.



	_ Mevrouwde vragen geven mij de antwoorspreken.maar U het wenscht> zal & duidelijker 77. Zeg a,11e7 bind! Ik ben moeder. beek de dochter de moeder aan en die blik deed de moeder een oogenblik zwijgen. dieTe maken'hehtm V"wi-’tfn verduren, als je mij aie te maken hebt, liever dan je een man te zien vol gen, die de heele wereld met afschuw ontwijkt zou wezen* mevromv’ dat hiJ ««der mij alleen
	Genoeg, mevrouw, riep de generaal uit- heb ben wij maar één dochter meer? En hi’, Tal' naar Moina, die steeds doorsliep J cg ™gde h,j Goed vader, antwoordde zij met een kalmte vén’hUrisOUdTS Wanh°pig deed worden. Ik zal ster,ienndiepe stdt€ vo]gde eensklaps op die woorden. De aanwezigen bij dit tooneel, waar alles de EW” h" '"«schappelijk levej Sf*"' gKe « «”• taSTtat end hiervan keerde die man zich om, nohUe tun la men en doordringenden blik op den generaal wiens rm, ontspannen dooreen onvermijdelijke slao uÜJZ™.™ piS opis
	die f°°r moeder als die het goed vindt. Wat mij betref ik wd je met meer zien en ook niet meeHafjetó



	Hélène, zei de moeder tot het meisje, denk er toch aan, dat je in ellende zult geraken Een soort gereutel uit de borst van den m°orde naar deed hen naar deze omzien. Een minachtende uitdrukking vertoonde zich op zijn gelaat. De gastvrijheid, die ik u gegeven heb, kost mij veel' riep de generaal opstaande. Zoo pas hebt u maar een oud man gedood; hier vermoert u een heel gezin. Wat er ook gebeurt, er zal ongeluk op dochter gelukkig is? vroeg de moordenaar en keek den militair strak aan. Als zij met u gelukkig is, antwoordde de vader, trachtend zich te beheerschen, zal ik haar met betreuren. Hélène knielde verlegen voor haar vader neer. en zei met een vleiende stem: O vader, ik houd van u en eer u, of u schatten van goedheid aan mij verkwist ofda^.lkkin nade va 1.... Maar ik bid u: wees bij de laatste woorden niet kwaad op me. _ , De generaal durfde zijn dochter niet aanzien. Up dat oogenblik trad de vreemdeling naar voren en Hélène toelachend zóó, dat dit tegelijk iets had van hel en hemel, zei hij: , tu die een moordenaar niet verschrikt, kom, daar je er in volhardt je toekomst aan mij toe te
	vertrouwen. Onbegrijpelijk! riep de vader mt. De markiezin zag haar dochter, met een vreemden blik aan en opende haar armen voor haar. Hélène wierp zich schreiend daarin. Vaarwel, zei ze, vaarwel, moeder! Hélène gaf zonder aarzelen den vreemdeling een teeken. Na de hand van haar vader gekust en haastig maar plichtmatig Moïna en den kiemen Abel



	omhelsd te hebben naar. , n ZI-J den moorde-
	rend Zlrf?* luiste-Mevrouw hernam hii ,beide. vluchtelingen. – ik geloof,’dat ik droomZlJn VrOUW riohten-d, ee/geheim. w«La.VOn,“Ur "* He markiezin huiverde. dolteAttereifoo„tjomaantT00rd<le zij' was * zonder overspannen. Ondanks'railn'"0"1'" en “t neiging van haar karakJ^X.8'" °m * Hat is met duidelijk schreden dochtë'^d'1' *» *■ de -hooren, onderbrak hij ziühlïl/Slr,vreem,del,ng te venster te openen. J fom overhaast -het Hélène, riep hij. profetie. Bij van ak ij'dele mets ter wereld antwoordde, als door betoovering -den ban wa3 6 €neraai sche macht hem “1 bivelha fat drong plotseling tm hem dS,r P." der het tooneel dat nol h 7 , aoor’ HlJ zag helvloekte zijn zwakheid die r?-aat-S gebad en verwarme rilling Si: d--e ‘Ju ".et begreep. Een naar zijn voetj- hii werd ”aar ziin hoofd, hijgend naar wraak i ItiS VreeseliJk’ kreet uit: ’ Stiet 660 verschrikkelijke!!
	Help! Help! er van'km’S'breta'^?”’trok er dat ze hebben doen hooren Het heele fkllngel te en sprong op Hii a-ltbVl n Personeel ontwaakte -le ramen! riep de d“r sehreemvend, openele ze af om den?draflier n’,>^uljn pistolen> schoot arat der ruiters, bet opstaan van zijn



	bedienden, en de komst der buren te verhaasten. De honden herkenden de stem van hun meester en blaften de paarden hinnikten en trappelden. Het was een afschuwelijk tumult midden m dien kalmen nacht. Terwijl hij de trappen afliep om zijn d°cl^r ' ken, bemerkte de generaal zijn verschrikte bedien den die van alle kanten opdaagden. _ Mijn dochter.... Hélène is geschaakt. Gaat den tuin in! Bewaakt de straat! Doet open voor de 1 rukte hij den ketting los waarmee de groote waakhond vastlag. ..... . Hélène! Hélène!.... zei lnj tot hem. De hond sprong op als een leeuw, blafte woedend en rende zoo hard den tuin in, dat de generaal hem niet kon bijhouden. Op dat oogenblik weerklonk de galop van de paarden op straat en de generaal toastte richaif opa, M doen. moord(maar va„ miinheer de Mauny den pas afsnijden. Zij gaan door mijn tuinen. Gauw, omsingel de wegen van den heuvel van Picardië.. .. Ik ga een klopjacht houden op alle terreinen, de parken, de huizen. Jullie daar, zei hij tot zijn bedienden bewaak de straat en houdt den weg afgezet vanaf den tolboom tot Versailles. Vooruit, allemaal. ° Hij greep een geweer, dat rijn kamerdienaar liera bracht en Snelde de tuinen in, terwijl hi, den hemd
	aanspoorde met: EenZwokesfgeblaf antwoordde hem vanuit ƒ en hij begaf zich inde richting, vanwaar het huile van den hond scheen te komen. Om zeven uur inden morgen waren de naspormgen van de gendarmes, van den generaal en de bu vergeefsch geweest. De hond was met teruggekomen. Uitgeput van vermoeidheid en al verouderc



	door het verdriet kwam de markies het salon binnen, dat voor hem nu eenzaam was, hoewel zijn drie andere kinderen er nog waren. J Je bent heel koelgeweest voor je dochter! zei 11J’ ,Z,V” ,vrouwi aanziende. Ziedaar dus, wat ons o verblijft! hij er bij, op het borduurraam ijzend, waarop alleen een begonnen bloem prijkte Uaar was ze zoo pas en nu verloren. ... verloren» ~'IJ weende, verborg zijn hoofd in zijn handen en bleef een oogenblik stil, daar hij dat salon niet meer Wtde aanflm’ ,df hem vroe£er het zoetste tafereel bood van huiselijk geluk. Het licht van den dageïaad wedijverde met de uitgaande lampen; de wasaarsen verbrandden hun papieren kransen; alles stemde overeen met de wanhoop van den vader ~ft m<?t vernield worden, zei hij, na een oogenblik zwijgers op het borduurraam wijzend Ik zou mets meer kunnen zien, wat ons aan haar herinnert.
	NEGENDE HOOFDSTUK.
	De vreeselijke Kerstnacht, waarin de markies en zijn vrouw het ongeluk hadden hun oudste dochter te verhezen zonder zich te kunnen verzetten tegen de vreemde heerschappij, uitgeoefend door haar onbekenden roover was als een waarschuwing, die het hun gaf. Het failliet vaneen wisselagent ruïneerde den markies. Hij zette de goederen van zijn vrouw op hypotheek om een speculatie te beproeven waarvan de winsten aan zijn gezin zijn geheelê vroegere fortuin zouden teruggeven; maar die onderneming ruïneerde hem volkomen. Door zijn



	wanhoop ertoe gedreven om alles te beP §'I"S de generaal het land uit en bleef zes jaar lang weg. Hoewel zijn familie zelden bericht van hem ontvangt had, meldde hij zijn terugkeer eenige dagen voor de erkenning der onafhankelijkheid van de Amerikaansche republieken door Spanje. _ Op zekeren ochtend van dat jaar bevonden zich eenige Fransche kooplieden, verlangend naar hun vaderland terug te keeren, en b^laden ™J ;i’L dommen die door langen arbeid en door gevaarlijke reizen in Mexico en Columbia verworven waren, op eenige mijlen afstands van Bordeaux op een Spaansche brik. Een man, door vermoeienissen of verdriet meer verouderd dan zijn jaren meebrachten, stond tegen de verschansing geleund en scheen ongevoe Jig voor het schouwspel, dat zich voor de blikken der passagiers, die op het dek gegroepeerd stonden aanbood Aan de gevaren der reis ontsnapt en door de schoonheid van den dag aangetrokken, waren allen op de brug geklommen als om den geboortegrond tebegroeten. De meesten van hen wilden vanuit de verteß absoluut de vuurbakens zien evenals de g bouwen van la Gascogne, en dm toren van Co douan, die versmolten waren met de fantastische scheppingen van enkele witte wolken die zich aan de kim vertoonden. Zonder de verzilverde franje, dk voor de brik stoeide, zonder het ange snel uitgewïschte spoor, dat zij achter zich liet hadden de reizigers zich onbewegelijk midden op den kunnen wanen, zoo kalm was de zee. De hemel was verrukkelijk helder. De donkere tint van zijn gewelf smolt met onmerkbare overgangen samen met de kleur der blauwachtige wateren en gaf liet punt van vereeniging aan dooreen zilveren lj • zon deed millioenen facetten fonkelen over de eindelooze uitgestrektheid der zee, zoodat deruime watervlakten misschien lichtender waren dan het fir-



	inament zelf. De brik had al haar zeilen bijgezet voor een wonderlijk zoelen wind, en die sneeuwwitte kegel vlakken, die wapperende gele vlaggen, die warreling van touwen teekenden zich met strenge nauwkeurigheid af op den schitterenden achtergrond van de lucht, den hemel en den Oceaan, die met anders genuanceerd werd dan door de schaduwen van de vluchtige zeilen. Een mooie dag, een fnssche wind, het gezicht van het vaderland, een kalme zee, een melancholisch gedruisoh, een aardige, eenzame brik, die het blauwe water doorklieft, dit alleswas genoeg om een tooneel te vormen,' dat iedere ziel vredig moest stemmen. Er heerschte een wonderlijke tegenstelling van eenzaamheid en leven, van zwijgen en geraas, zonder dat men weten kon, waar het geluid en het leven ophield, en het niet en de stilte begon; er was dan ook geen menschelijke stem, welke die hemelsche bekoring verbrak. De Spaansche kapitein, zijn matrozen, de Franschen bleven zitten of staan, allen verloren ineen godsdienstige extase vol herinnering. Er was loomheid m de lucht. De opgevroolijkte gezichten drukten een volledige vergetelheid van de vroegere rampen uit en die menschen lieten zich op dat schommelende vaartuig wiegen als ineen gouden droom. Toch staarde de oude passagier, op de verschansing geleun-d, van tijd tot tijd met een soort bezorgdheid naar den horizon. Er stond een onrust over het lot in al zijn trekken geschreven en hij scheen bevreesd niet gauw genoeg den Franschen bodem te kunnen betreden. Die man was de markies. De fortuin was met doof geweest voor de kreten en de pogingen van zijn wanhoop. Na vijf jaar van probeeren en zwaar werken, vond hij zich de bezitter vaneen aanzienlijk fortuin. In zijn ongeduld zijn land terug te zien en aan zijn gezin het geluk te brengen, had hij het voorbeeld van eenige Fransche handelslie-



	pitein Gomez. Hij zag den Franschman aan om hem te ondervragen. .. _ Hij heeft ons aldoor nagezeten, zei hij daarop den generaal in ’t oor. _ En ik weet niet, waarom hij ons nooit ïngehaald heeft, hernam de oude militair, want hij is beter zeiler dan jouw verdomde Saint-Ferdinand. Hij zal averij gehad hebben, een lek Hij haalt ons in! riep de Franschman plotse-
	ling-. . , Het is een Columbiaansche zeeroover, zei cle kapitein zacht. Wij zijn nog op zes mijl van den wal en de wind neemt af. .... Hij loopt niet, hij vliegt, alsof hij wist, dat zijn prooi hem in twee uur ontgaan zou. Wat een durf! Die! riep de kapitein. O die noemt zich met
	den van Havana gevolgd door zich met hen in te schepen op een Spaansch schip, dat voor Bordeaux bestemd was. Niettemin schetste zijn verbeelding, er moe van geworden het kwade te voorzien, hem de heerlijkste beelden van zijn vroeger geluk. Van verre de donkere lijn ziende, beschreven door het vasteland, meende hij zijn vrouw en kinderen te aanschouwen. Hij was op zijn plaats aan den haar en voelde er zich omringd, geliefkoosd. Hij stelde zich zijn Moïna voor, mooi, groot geworden, een voornaam, elegant jong meisje. Toen dat fantastisch tafereel tot een soort werkelijkheid geworden was, welden er tranen in zijn oogen op; toen, om zijn ontroering te verbergen, staarde hij naar den vochtigen horizon tegengesteld aan de nevelige lijn, die het land aankondigde. Hij is het. .. . zei hij, hij volgt ons! Wat is het? riep de Spaansche kapitein. . Een schip, hernam de generaal zacht. lk heb het gisteren al gezien, antwoordde ka-



	zonder reden de Othello. Hij heeft onlangs een Spaansch fregat gekelderd en hij heeft toch niet meer dan dertig kanonnen. Ik was alleen bang voor hem want het was mij niet onbekend, dat hij inde Antillen kruiste.... Ah, ah! hernam hij, na een pauze gedurende welke hij de zeilen van zijn schip bekeek, de wind neemt toe, wij zullen aankomen tiet moet, de Parijzenaar zou onverbiddelijk wezen. Hij komt ook aan! antwoordde de markies. De Othello was niet meer dan drie mijlen ver Hoewel de bemanning het gesprek van den markies en kapitein Gomez niet gehoord had, bracht de verschijning van dat zeil het meerendeel der matrozen en passagiers naar de plaats, waar de twee sprekenden zich bevonden; maar bijna allen, daar zij de rik voor een koopvaarder hielden, zagen haar met belangstelling naderen, toen opeens een matroos ontsteld uitriep: Bij Saint Jacques! Wij zijn er geweest, daar is de Parijsche kapitein.... Bij dien vreeselijken naam verbreidde zich de ontsteltems over de brik en er heerschte een onuitsprekelijke verwarring. De Spaansche kapitein boezemde door zijn optreden zijn matrozen korten tijd een zekere kalmte in; en in dat gevaar er op uit tot iederen prijs den wal te bereiken, poogde hij snel alle hooge en lage zeilen te hijschen om aan den wind de geheele oppervlakte van doek te bieden, die zijn raas bezaten. Maarde bewegingen gingen niet zonder groote moeilijkheden gepaard; daaraan ontbrak die' bewonderenswaardige eenheid natuurlijk, die op een oorlogsschip altijd heerscht. Hoewel de Othello als een zwaluw over het water vloog, dank zij het richten van zijn zeilen, kwam mj toch schijnbaar zoo weinig nader, dat de ongelukkige Franschen zich een zoete illusie maakten. Opeens, op een oogenblik, dat de Saint-Ferdi-



	gehuurd. Die zeeroover is een Parijzenaar, zegt u? Welnu, hijsch de witte vlag, en En hij zal ons kelderen, antwoordde de kapitein. Is hij niet naar omstandigheden al wat hij we-m°et, wanneer hij een goede prooi bemachtigen
	O, als het een zeeroover is. . . . Zeeroover! zei de matroos somber. O hij voldoet altijd aan de wet of weet er zich naar te richten. Welnu, zei de generaal, de oogen ten hemel heffend, laten wij erin berusten. En hij had nog kracht genoeg om zijn tranen te weerhouden. Toen hij die woorden had gesproken, zond een tweede, beter gericht kanonschot een kogel inden romp van de Saint-Ferdinand, die er doorging.
	Opbrassen, zei de kapitein treurig. En de matroos, die de wettigheid van den Parijzenaar verdedigd had, hielp zeer verstandig bij die wanhopige manoeuvre. De bemanning wachtte gedurende een moordend half uur, aan de diepste verslagenheid ten prooi. De Saint-Ferdinand voerde vier millioen in piasters mee, die het fortuin der vijf passagiers vormden, terwijl dat van den generaal elfhonderdduizend francs bedroeg. Eindelijk toonde de O t heil o, die zich toen op tien geweerschoten afstands bevond, duidelijk de dreigende monden van twaalf kanonnen die gereed waren tot vuren. Hij scheen voortgestuwd dooreen wind, dien de duivel hem opzettelijk toeblies; maar het oog vaneen ervaren zeeman raadde gemakkelijk het geheim van die snelheid. Het was voldoende gedurende een oogenbhk den ver vooruitstekenden steven van de brik te bezien, haar langwerpigen vorm, haar smalheid, de hoogte van haar masten, de snit van haar zeilen, de bewonderenswaardige lichtheid van haar want en het gemak, waarmee haar matrozen-wereld,



	vereenigd als een enkel man, met de zeilen omging en van den wind partij trok. Alles toonde een ongeloofelijke zekerheid van macht in dat slanke schepsel, even vlug, even schrander als een renpaard of een roofvogel. De bemanning van het roofschip hield zich stil en gereed om in geval van weerstand, den armen koopvaarder te vernielen, die, gelukkig voor hem, zich koest hield, als een schooljongen, die de straf van zijn meester vreest. Wij hebben kanonnen! riep de generaal, de hand van den Spaansohen kapitein drukkend. Deze laatste keek den ouden soldaat vol moed en wanhoop aan met de woorden: – En mannen? De markies beschouwde de equipage van de Saint-Ferdinand en huiverde. De vier kooplieden beefden, terwijl de matrozen het eens schenen te worden om zich naar de Othello te schikken. Zij zagen naar den zeeroover met begeerige nieuwsgierigheid. De bootsman, de kapitein en de markies alleen schenen nog moed te bezitten en er niet aan te denken zich over te geven.
	O kapitein Gomez, ik heb vroeger van mijn land en mijn familie afscheid genomen met een hart vol bitterheid; moet ik -nu weer van alles afstand doen op het oogenblik, dat ik aan mijn kinderen de vreugde breng en het geluk? De generaal keerde zich om teneinde een traan van woede en wanhoop te storten en bemerkte in zee den roerganger, die naar het roofschip zwom. Ditmaal, antwoordde de kapitein, zult u het
	wel voor altijd vaarwel zeggen. . De Franschman verschrikte den Spanjaard door den verslagen blik, dien hij op hem richtte. Op dat oogenblik lagen de twee schepen bijna boord aan boord; en bij den aanblik van de vijandige bemanning, geloofde de generaal aan Gomez’ noodlottige



	voorspelling. Drie man stonden om elk stuk. Te oordeelen naar hun athletische houding, hun hoekige trekken, hun naakte en gespierde armen, had men ze voor bronzen standbeelden kunnen houden. De dood zou ze vernietigd hebben zonder ze om te werpen. De goedgewapende, werkzame, lenige en krachtige matrozen bleven roerloos staan. Al die energieke figuren waren sterk gebruind door de zon, gehard door het werken. Hun oogen schitterden als even zoovele vuurspitsen en kenteekenden een slim verstand en een helsche vreugde. De diepe stilte, die op het dek heerschte, dat zwart zag van mannen en hoeden, deed de onverbiddelijke tucht uitkomen, die onder die menschelijke duivels heerschte. De commandant stond aan den voet van den grooten mast, rechtop, met gekruiste armen, zonder wapens; alleen lag er een bijl aan zijn voeten. Om zich tegen de zon te beschermen had hij een breedgeranden vilthoed op het hoofd, waarvan de schaduw zijn gelaat verborg. Als honden liggend voor hun meester richtten kanonniers, soldaten en matrozen beurtelings de oogen naar hun kapitein en naar den koopvaarder.
	Toen de twee brikken elkaar raakten, wekte de schok den zeeroover uit zijn droomerij en hij zei twee woorden tot een jong officier die op twee pas afstands van hem stond.
	De enterhaken! riep de luitenant. En de Saint-Ferdinand werd door de Othello met
	een wonderlijke vlugheid vastgehaakt. Volgens de orders, met gedempte stem door den zeeroover gegeven en door den luitenant herhaald, stapten de mannen, voor eiken dienst aangewezen, met een onbewogen uiterlijk op het dek van de overwonnen brik, om de handen te binden van de matrozen en de passagiers en zich meester te maken van de schatten. Ineen oogenblik waren de tonnen vol piasters,



	waren. , ... Wij zijn verloren, zei de Spaansche kapitein koel tot den markies, die aandachtig de daden der drie hoofden gedurende het overleg en de gen der matrozen, die stelselmatig zijn brik plunderden, bespied had. Wat? vroeg de generaal koud. Wat denk je, dat ze met ons zullen doen? antwoordde de Spanjaard. Zij hebben zeker pas begreuen dat ze de Saint-Ferdinand moeilijk zouden kunnen’ verknopen inde havens van Frankrijk of Spanje en zij zullen haar laten zinken om er geen last van te hebben. Wat ons betreft, gelooft gij, dat ze zich met ons onderhoud kunnen belasten, als zij niet weten in welke haven zij kunnen binnenvallen. Nauwelijks had de kapitein dit gezegd, of de maikies hoorde een vreeselijk geschreeuw, gevolgd door het doffe gedruisch door den val van verscheidene lichamen, die in zee tuimelden. Hij kee£d* en zag de vier kooplieden met meer. Acht kanonniers met woeste gezichten hielden de armen nog m
	de levensmiddelen en de equipage van de Saint-Ferdinand op de brug van de Othello overgebracht. De o-eneraal waande zich inde macht vaneen droom, toen hij zich de handen gebonden zag en op een baal geworpen, of hij zelf koopwaar was. Er had een onderhoud plaats tusschen den zeeroover, zijn nant en eender zeelieden, die de rol van bootsman scheen te vervullen. Toen het overleg, dat kort duurde geëindigd was, floot de zeeman zijn mannen; op een bevel, dat hij hun gaf, sprongen allen op de Saint-Ferdinand, klommen dn het want en begonnen haar te ontdoen van haax raas, haar zeilen, haar takelwerk, met evenveel haast als een soldaat op een slagveld een dooden kameraad ontkleedt, wiens schoenen en kapotjas het voorwerp van zijn begeerte



	de lucht, op het oogenblik, dat de militair hen met schrik aanzag. Wat ik je zei, antwoordde de Spaansche kapitein koud.
	De markies, stond snel op; de zee was weer effen geworden; hij kon zelfs de plaats niet zien, waar zijn ongelukkige metgezellen pas verzwolgen waren ; zij tuimelden thans, aan handen en voeten °ebonden, onder de golven, als de visschen ze niet reeds verscheurd hadden. Op eenige passen van hen verbroederden zich de verraderlijke roerganger en de matroos van de Saint-Ferdinand, die pas de macht van den Parijschen kapitein had geroemd met de zeeroovers en wezen hun met den vinger die matrozen van de brik aan, welke zij waardig keurden om ingelijfd te worden bij de equipage van de Ut heil o; wat de anderen betreft: twee scheepsjongens bonden hun voeten vast ondanks vreeselijk gevloek. Toen de keus bepaald was, maakten de acht kanonniers zich van de veroordeelden meester en wierpen ze zonder commentaar d-n het water. De zeeroovers keken met een boosaardige nieuwsgierigheid naar de verschillende manieren, waarop die mannen vielen, -naar hun gelaats-vertrekkingen, hun laatste marteling; maar hun gezichten toonden noch spot, noch verwondering, noch medelijden. Het was voor hen een heel eenvoudige gebeurtenis, waaraan ze gewoon schenen te zijn. De oudsten beschouwden bij voorkeur met een somberen en ingehouden glimlach de tonnen vol piasters die aan den voet van den. grooten mast waren geplaatst. De generaal en kapitein Gomez, op een baal gezeten, raadpleegden elkaar an stilte met een bijna doffen blik. Zij waren weldra de eenigen, die de bemanning van de Saintrer dm and overleefden. De zeven matrozen, onder de Spaansche zeelui uitgekozen door de twee spionnen, hadden zich vroolijk in Peruanen veranderd.



	Wat een beestachtige schurken! riep de generaal oneens uit, bij wien een open en edelmoedige verontwaardiging de smart en de voorztchttghetd aan de noodzakelijkheid antwoordde Gomez koel. Als je een van diekerelsdaar zou terugvinden, zoudt u hem met uw degen dwars door tap^^al^ei de .luitenant, zich tot den Spanjaard wendend, de Parijzenaar heeft van u hooren spreken U is, zegt hij, de eemge, die goed de engten tusschen de Antillen en de kusten van Brazilië kent. WDe kapitein viel den jongen luitenant met een uitroep van minachting inde rede en antwoordde. lk zal als zeeman sterven, als trouw Span jaard, als Christen versta je? De zee in! riep de jonge man. . . Op dat bevel maakten twee kanonniers zich va ('ï0—fulSezlJ" lafaards! riep de generaal, terwijl hij de twee zeeroovers trachtte tegen te houden. Maak je niet al te boos, ouwe, zei de,lui^nf* tot hem Als je rood lint eemg mdruk maakt op den kapS, ik lach er mee. ... Wij zullen meteen ook eens eventjes samen praten. . , Op dat oogenblik deed een dof geraas, niet g paard met eenige klacht, den generaal begrijpen, dat de brave Gomez als zeeman gestorven was. Mijn fortuin of de dood! riep hij unt meen vreeselijken aanval van woede. Ou is verstandig, antwoordde de zeeroover, hem hoónend. Nu is u er zeker van wat van ons ge-
	opmeen teeken van den luitenant, haastten twee matsen zich de voeten van den Franschman te binden; maar deze laatste, die nog overeen on-



	voorziene stoutmoedigheid beschikte, trok met een greep, waar men in ’t geheel niet op verdatfit was den sabel, dien de luitenant opzij droeg, en begon er vlug mee te spelen als oud cavalerie-generaal die zijn vak kende.
	O bandieten, jullie zult een oud soldaat van Napoleon met als een oester in het water smijten! i ïstoolschoten, bijna vlak voor het gezicht van den vveerspanmgen Franschman gevuurd, trokken de aandacht van den Parijzenaar, toen bezig met het bewaken van het overbrengen der takels, die hij be-' ~ van ,'de Samt-Ferdincmd af te nemen. Zonder zich drukte maken, greep hij den moedigen generaal van achteren beet, tilde hem snel op, slapte hem naar den rand en maakte zich gereed om hem m het water te gooien als een hoopje vuil. Op dat oogenbhk ontmoette de generaal den wilden blik van den roover zijner dochter. Vader en schoonzoon herkenden elkaar plotseling. De kapitein, die aan zijn snelle beweging een richting gaf tegengesteld aan die, waartoe hij het voornemen had gehad, zette den markies, alsof hij niets woog, inplaats van hem m zee te werpen, overeind tegen den grooten mast. Een gemompel steeg op van het dek; maarde zeeroover wierp zijn mannen een blik toe en opeens heerschte er de diepste stilte. 1 . ~ lsde, vad^r van Helène, zei de kapitein duidelijk en beslist. Wee, wie hem niet zou respecteeren! 1
	Een hoera als bijval klonk over het dek en steef: ten hemel als een kerkelijk gebed, als een eerste toon van het Te Deum. De scheepsjongens wiegelden in de touwen, de matrozen wierpen hun mutsen inde lucht, de kanonniers stampten met de voeten, ieder wond zich op, huilde, floot en vloekte. De dweepzieke uiting van die vroolijkheid maakte den generaal ongerust en somber. Daar hij dat gevoel aan



	een of ander vreeselijk mysterie toeschreef, was ziin eerste 'kreet, toen hij het woord kon hernemen: Mijn dochter! Waar is ze?” De zeeroover richtte een van die diepe blikken op den generaal, welke, zonder dat men er de reden van kon vermoeden, de stoutmoedigste zielen inde war 'brachten; hij legde hem het zwijgen op, leidde hem naar de trap, het hem die afdalen en bracht hem voor de deur vaneen hut, die hij met kracht openduwde met de woorden: Dci3.r is zc. Toen verdween hij en liet den ouden militair verstomd achter bij den aanblik van het tooneel dat zich voor zijn oog ontrolde. Toen Hélène zoo haastig de deur zag openen, was-zij van den divan waarop zij rustte, opgerezen, maar viel weer neer toen zij den markies ontwaarde, en slaakte een kreet van verrassing. Zij was zóó veranderd, dat men vaderoogen moest hebben om haar te herkennen. De tropische zon had haar blank gelaat verfraaid met een bruine tint vaneen wonderlijken gloed, die haar een uitdrukking gaf van oostersche poëzie, terwijl haar geheele voorkomen iets majestueus, vastberadens en tegelijkertijd iets liefelijks had. Haar lang en weelderig haar, dat in krullen over haar echt edel gevormden hals viel, verhoogde de schoonheid van dat fiere gelaat. In haar houding en beweging liet Hélène het besef van haar macht doorstralen. Hen triomfantelijke voldoening deed haar rosé neusvleugels eenigszins zwellen, terwijl haar stil geluk m alle deelen van haar schoonheid uitkwam. Er was in haar een zekere maagdelijke zachtheid en die soort trots aan minnaressen eigen. Als slavin en gebiedster wilde zij gehoorzamen, omdat zij kon regeeren. Zij was elegant doch eenvoudig gekleed. Indisch mousseline vormde haar geheele toilet, maar haar divan en de kussens waren van cachemir, een Perzisch tapijt bedekte den vloer van de groote hut



	en haar vier kinderen speelden aan haar voeten terwijl ze hun zonderlinge kasfeelen bouwden met parelsnoeren, kostbare juweelen en zeldzame voorwerpen. Eenige vazen van Sèvres-porcelein, geschilderd door mevrouw Jaquotot, bevatten zeldzame, heerlijk geurende bloemen: het waren jasmijnen van Mexico camelia s waartusschen kleine tamme vogels uit Amerika fladderden en die op 'bezielde robijnen saffieren en goud leken. Een piano was in dat salon geplaatst en tegen haar houten wanden, die met roode zijde behangen waren, zag men hier en daar schildenjen van kleine afmetingen maar van dé beste scmtders: een Zonsondergang van Hypolyte Schin- RanhaT Terburg: een Madonna van Raphael wedijverde m dichterlijkheid met een schets noriGterikaia t; Cen Gerard D?u overschaduwde de portretschilders van het Keizerrijk. Op een Chineesch verlakte tafel bevond zich een gouden bord vol heerlijke vruchten. Kortom: Hélène scheen de konmgin vaneen groot land, in welks midden haar gekroonde minnaar de mooiste dingen van de wereld verzameld had De kinderen keken hun grootvader doordringend aan; en gewend als zij waren te leven te midden van gevechten, stormen en tumult schenen zij kleine Romeinen, belust op oorlog en’ derijflrtL “f‘ "“rß'*CT'n OP tij» schil-
	~ Hoe is 'dat mogelijk? riep Hélène, die haar \ aders arm greep om zich van de werkelijkheid zijner tegenwoordigheid te overtuigen Hélène! s '
	Vader!
	Zij Vielen elkaar inde armen en de omhelzing- van hjkstenJSaar<d W3S 'nodl de sterkste nooh de harte- Was u op dat schip? Ja, antwoordde hij met een droef gezicht, zich



	op den divan plaatsend en naar de kinderen ziende, die, om hem heen staande, hem met naïeve aandacht beschouwden. Ik zou verloren zijn zonder. ... Zonder mijn man, zei ze, hem inde rede vallend, ik raad het. v . O, riep de generaal uit, waarom moet ik je zoo terugvinden, Hélène, jou, om wie ik zooveel verdriet heb gehad! Zal ik dan moeten jammeren over Waarom'? vroeg zij glimlachend. Zult u er dan niet tevreden mee zijn te vernemen, dat ik de gelukkigste ben van alle vrouwen? . . Gelukkig! riep hij uit en sprong overeind van verrassing. .. .... Ta, vaderlief, hernam zij, nam zijn handen m de hare, drukte ze op haar bonzend hart en deed die liefkoozing gepaard gaan met een uitdrukking van haar gezicht, waaraan haar oogen, tintelend van genoegen, nog grootere beteekenis gaven. En hoe dat? vroeg hij, nieuwsgierig om het leven van zijn dochter te kennen en alles vergetend tegenover dat stralend gelaat. . Luister, vader, antwoordde zij, ik heb tot minnaar, tot echtgenoot, tot dienaar, tot meester een man, wiens ziel zoo groot is als zee, zoo rein en zacht als de hemel, in één woord, een god! Sinds zeven jaar is hem nooit een woord ontsnapt, een uiting, een gebaar, die een dissonant konden veroorzaken inde heilige harmonie van zijn ge sprekken, zijn liefkoozingen en zijn liefde. Hij heelt mij altijd aangezien met den glimlach vaneen vriend en met een straal van vreugde inde oogen Daarboven beheerscht zijn donderende stem vaak het huilen van den storm of het rumoer der gevechten; maar hier is die zacht en welluidend als de muziek van Rossini, wiens werken mij worden toegezonden. Al wat de grilligheid vaneen vrouw kan beden-



	– Abel, zei ze, mijn engel, ik schrei van vreugde hem °P de knieen’ terwijl het kind vertrouwelijk zijn armen om haar hals sloeg verveel je je nooit? riep de generaal, verbijsterd door het opgewonden antwoord van zijn doch, ' Ja’ ze\ ze’ ,fan wal, als we er heen gaan- en dan nog verlaat ik mijn man nooit. ’ Maar je hield van feesten, bais, muziek? Ue muziek is zijn stem; mijn feesten, dat zijn
	ken krijg ik. Mijn wenschen worden dikwijls overtroffen. Kortom, ik regeer op de zee en ik word Gehoorzaamd gelijk een vorstin. O gelukkige 'hernam zij, zichzelf m de rede vallend, gelukkige is het woord met, dat mijn geluk kan heb wat a le vrouwen bij elkaar te beurt valt' Een liefde SShS grT“'°02e men lief heeft en die in zijn hart vinden van hem m'fmid'0!? f waarin «en vrouw zich verliest' maal ueieeM «"‘'‘tf" Seluk? lk h<* * duizend maal geleefd. Hier berr ik alleen, hier beveel ik onGt'f hetft, een, schepsel van mijn sekse den voet op dit nobele schip gezet, of Victor is altijd op een paar schreden afstand van mij. Hij kanGiefverder van mij weg dan van den achter- naar den voorsteven ze. ze met een fijne, ondeugende uitdrukking Zeven jaar! Een liefde, die zeven raar stand oudt onder die eeuwige vreugde, onder die beproe vaa flle ogenblikken, is dat de Me?Neen' o neen, dat is beter dan al, wat ik ken in het leven ’ geIu?„?,tedJ™k“n. S°hie' * k°r' °m waarop de kindera^l^ nnrlifr tf^iepen als kuikens op hun moeder De gend aan ” ffeneraal een duw en keek hem drei-



	de versierselen, die ik voor hem verzin. Als een toilet hem bevalt, is het dan niet, alsof de heele aarde mij bewonderde! Daarom alleen werp ik die diamanten, die snoeren, die diademen van edelsteenen, die rijkdommen,, die bloemen, die meesterwerken van de kunsten, die hij aan mij verspilt, niet m zee, terwijl ik tot mezelf zeg: „Hélène omdat je niet. m de wereld komt, wil ik, dat de wereld naar jou gaat.” . Maar op dit schip zijn mannen, stoutmoedige, vreeselijke kerels en hun hartstochten .... gerust. Nooit is een keizerin omringd, geweest door meer oplettendheden dan men aan mij in overvloed bewijst. Die lieden zijn bijgeloovig; zij denken, dat ik de beschermende geest ben van dit schip, van hun ondernemingen, hun welslagen. Maar hij is hun god. Op een dag, een' enkelen keer schoot een matroos jegens mij aan eerbied tekort. ... in woorden, voegde zij er lachend bij. Vóór Victor het had kunnen hooren, wierp de bemanning hem in zee, ondanks de vergiffenis, die ik hem schonk. Zij hebben mij lief als hun goede engel, ik verzorg ze in hun ziekten en ik heb het geluk gehad er een paar van den dood te redden door ze met de volharding vaneen vrouw op te passen. Die arme menschen zijn tegelijk reuzen en kinderen. En als er gevochten wordt? lk ben er aan gewend, antwoordde zij. Ik heb alleen den eersten keer gebeefd. ... Nu ben ik aan dat gevaar gewend, en zelfs. ... ik ben uw dochter, zei ze, ik houd van hem. ■-*- En als hij omkwam? Dan kom ik ook om.
	En je kinderen? Het zijn kinderen van* de zee en van het gevaar, zij deelen het leven van -hun ouders. . . . Ons
	De Vrouw van dertig jaar 7



	liestaan is één en laat zich niet scheiden. Wij leven allen hetzelfde leven, allen ingeschreven op dezelfde bladzijde, gedragen door hetzelfde schip, en wij weten dit. J
	Je houdt dus zooveel van hem, dat je hem boven alles stelt?
	Boven alles, herhaalde zij. Maar laat ons dat geheim met peilen. Kijk, dat lieve kind, wel dat is hy weer! Toen terwijl zij Abel in haar armen sloot, gaf ze hem gulzige kussen op de wangen, op het haar.... – Maar, riep de generaal, ik zou niet kunnen vergeten, dat hij pas negen menschen over boord heeft gegooid. ~ TT Pat was zeker noodig, antwoordde zij, want nj is humaan en edelmoedig. Hij vergiet zoo min mogelijk bloed voor het behoud en de belangen van de kleine wereld, die hij beschermt en de heilige zaak, die hij verdedigt. Spreek hem over wat u kwaad schijnt en u zult zien, dat hij u van meening zal doen veranderen. En zijn misdaad? zei de generaal, alsof hij tot zichzelf sprak. , TT aar> herhaalde zij met een koude waardigheid, als dat een deugd was? Als de justitie van de wereld hem met had kunnen wreken? Zelf wraak nemen! riep de generaal. En wat is de hel, vroeg zij, als dat geen eeuwige wraak is voor enkele misstappen vaneen dag! O je bent verloren. Hij heeft je behekst, bedorven. Je weet niet wat je zegt. Blijf hier één dag, vader, en als u hem wilt hooren, hem zien, zult u van hem houden. ~ Héjène, zei de generaal ernstig, wij zijn op een paar mijl afstand van Frankrijk.. Zij sidderde, keek door het luik van de hut, wees



	lichaam Daar is !hij, sprak ze, zelfs ineen gevecht herken ik onder al die stappen zijn loop op het dek. En opeens kleurde een blos haar wangen, deed haar gezicht glanzen en haar oogen schitteren. Die aandoening van sensitieve vrouw roerde den generaal. Inderdaad trad de kaper een oogenblik daarna, binnen, ging ineen fauteuil zitten, trok zijn oudsten zoon naar zich toe en begon met hem te spelen. Even heerschte er stilte; want de generaal, verdiept ineen gepeins dat veel weg had vaneen droom, be schouwde die sierlijke hut als een nest van ijsvogels, waarmee dat gezin reeds zeven jaar op den Oceaan voer tusschen de hemelen en de wateren op de trouw vaneen man, geleid door de oorlogsgevaren en de stormen als een huishouden geleid wordt dooreen hoofd te midden der maatschappelijke rampen... Hij zag met bewondering naar zijn dochter, het fantastische beeld vaneen zeegodin, zacht van schoonheid,
	naar de zee, die haar onmetelijke velden van groen water voor hun oog ontrolde. Zie, mijn land, antwoordde zij met haar voet op het tapijt stampend. _ . Maar ga je je moeder, je zuster, je broers niet bezoeken O ja, zei ze met tranen inde stem, als hij het wil en als hij mij kan vergezellen. Heb je dan niets meer, Hélène, hernam de militair streng, vaderland noch familie?. ... . lk ben zijn vrouw, antwoordde zij fier, op vasten toon. Dit is sinds zeven jaar het eei ste ge luk, dat niet van hem zou komen, voegde zij erbij, de hand van haar vader grijpend en hem omhelzend en dat is het eerste verwijt, dat ik gehoord heb. En je geweten? Mijn geweten! Maar dat is hij! Op dat oogenblik beefde zij over haar geheele



	rijk aan geluk en die alle schatten, welke haar omringden, deed verbleeken door de schatten van haar ziel, den glans van haar oogen en de onbeschrijfelijke poezie in en om haar persoonlijkheid. Die toestand bood iets vreemds aan, dat hem ver-faste’ e,en verhevenheid van hartstocht en van logica, die de alledaagsche gedachten verwarde De koude en enge begrippen van de maatschappij verdwenen voor dit tooneel. De oude soldaat voelde al een ï”®6”- begreep ook- dat ziJn dochter nooit een zoo ruim leven, zoo vruchtbaar aan contrasten zoo vol echte liefde zou opgeven; dan, als zij eens’ het gevaar had gekend zonder er door verschrikt te zijn, zou zij nooit meer terugkeeren tof de kleine scenes vaneen nietige en bekrompen wereld. , dinder rk je? vroeg de zeeroover, de stilte verbrekend en zijn vrouw aanziende. h~7. Neen> antwoordde hem de generaal. Hélène loren iVJ 3 eS geZegd‘ Ik zie’ dat ze voor ons ver-
	Neen, protesteerde de kaper levendig. Nonaa/Fr^pV11* verja.nnS zal mij veroorloven naar Frankrijk terug te keeren. Als het geweten rem is en as een man door het schenden van uw maatschappelijke wetten gehoorzaamd heeft verwaardigde zich «iet zich te'rechtv7, hoe kunt u- zei de generaal, hem inde rede molrdl fen '7°egmg gevoelen de nieuwe moorden, die onder mijn oogen gepleegd zijn? Wij hadden geen levensmiddelen, antwoordde de kaper rustig. "" pe~ Maar door uw mannen op de kust te ontsche- A ~ ten zij ons den terugtocht dooreen of an-Chi„ afgesnedm “ wij Zouden niet in



	Voor ze uit Frankrijk, viel de generaal hem in de rede, de Spaansche admiraliteit hadden onder* richt Maar Frankrijk kon het afkeuren, dat een man, nog beklaagde voor zijn rechtbanken, zich had meester gemaakt vaneen brik, afgehuurd aoor ewoners van Bordeaux. Overigens, hebt u met op het slagveld wel eens een paar kanonschoten te veel & De generaal, verlegen door den blik van den kaper, zweeg, en zijn dochter keek hem aan met een gezicht, dat evenveel triomf als zwaarmoedighei uitdrukte.... , .. , , •• __ Generaal, zei de kaper dringend, ik heb mij er een wet van gemaakt nooit mijn buit weer at te staan. Maar het is buiten kijf, dat mijn eigen aandeel aanzienlijker zal zijn dan uw fortuin bedroeg. Sta mij toe het u in ander geld terug te geven. Hij greep uit de lade van de piano een massa bankbiljetten, telde de pakjes niet en bood den markies een millioen aan. . t U begrijpt, hernam hij, dat ik me er met mee zal amuseeren de voorbijgaande schepen op den weg naar Bordeaux te bekijken Nu, tenzij u verleid wordt door de emoties van ons zigeunerbestaan, door de tooneelen van Zuid-Amerika, door onze tropische nachten, onze gevechten en door het genoegende vlag vaneen jonge natie te doen triomfeeren, of den naam van Simon Bohvar, moet u ons verlaten... Een sloep en vertrouwde mannen wachten u. Laat ons hopen op een derde, meer volmaakt
	gelukkige ontmoeting. ... o Victor, ik zou mijn vader nog een ©ogenblik willen zien, zei Hélène treurig. Tien minuten meer of minder kunnen ons te genover een fregat stellen. Goed, wij. zullen ons wat amuseeren. Onze mannen vervelen zich.



	bende volk door de straten vaneen stad vliegt. De rhum veroorzaakte blauwe vlammen, maarde zon machtiger van licht, jaloersch op dien brutaien glans, deed nauwelijks in haar stralen de kleuren van dien brand onderscheiden. Het was als een net ais een sjerp, die heen en weer vloog midden in dien stroom van vuren. De Othello vatte om te vluchten het beetje wind, dat zij in die nieuwe richting kon opvangen. De fraaie brik laveerde naar het Zuidenen nu eens onttrok zij zich aan de oogen van den generaal, verdwijnend achter de rechtsche kolom welker schaduw fantastisch op de wateren werd geworpen, dan weer vertoonde zij zich terwijl zij zich I™t.|;’atie verhief en door het water sneed. Telkens als He ene haar vader zien kon, wuifde zij met haar zakdoek om hem nog te groeten. Weldra zonk de o mnt t ermnand en veroorzaakte een borreling die spoedig door den Oceaan werd uitgewischt. Er bleef toen mets meer van dit tooneel over dan een wolk gewiegd door de bries. De Othello was ver; de sloep naderde land; de wolk legerde zich tusschen dat lichte vaartuig en de brik. De laatste maal, dat de generaal zijn dochter zag, was dooreen spleet van dien golvenden rook. Een profetisch visioen' De witte zakdoek, het kleed alleen, teekenden zich af op dien roetbruinen achtergrond. De brik zelf was tusschen het groene water en den blauwen hemel niet meer te zien. Hélène werd niets meer dan een onmerkbare stip, een losse, sierlijke lijn, een gedachte een herinnering. Na zijn fortuin weer in orde te hebben gebracht stierf de markies van uitputting. Eemige maanden na zijn dood, m 1833, werd de markiezin gedwongen Moina naar de baden inde Pyreneeën te brengen. Het grillige kind wilde de schoonheid van die tergen zien. Zij kwam van de baden terug en toen had het volgende vreeselijke tooneel plaats:



	dooreen vandï d g P“‘ °°r kng nadenken, LT\ d droomenjen, te midden waarvan het heele leven verrijst, en zich ontrolt voor de oo~en van hen, die den dood voorgevoelen. ö „ Vie ,Xr°uw> °ud voor haar tijd, had voor een of ander dichter, die op den boulevard voorbijging een merkwaardig schouwspel geboden. Als fee/haï zoo zag zitten ,n de schaduw vaneen ranke acacia had iedereen een van die duizend gedachten on het deeke en koude gelaat kunnen iezen, zelfs van de warme zonnestralen. Haar gelaat dat vol leve" dan een even, dat ten val neigt of iets diepers dan een ziel verslapt door de ervaring. Zij was van dtV?yW dien°nfit, du'zend gewone gezichten u een oogenblik oen stilhouden, u doen nadenken; gelijk gij onder duizend schilderijen vaneen museum ie/ iterken indruk krijgt hetzij vaneen verheven hoofd waarin S van Beatnerlrke uitbeeldde’ of d™r het geiaat van Beatrix Cmci, waarop Guido de roerend ste onschuW wist te malen in het diepst van de vree vafphiC TT'’ hCtZij dG SOmbe- treSTn _ nips 11, waarin Velasquez voor altijd de ajestueuse schrikwekkendheid heeft uitgedrukt die het koningschap moet inboezemen. Zekere mensche lijke gezjchten z,jn despotische beelden, die tot u spreken, u ondervragen, die op uw geheime o-edach §Viï“V"" ”'ts gediSVorm» hoorde MertV 31 ïan meVr°“W I "ViW" kor j sei2oen’ waarin de vrouw in



	trekken, van zooveel vermenigvuldigde lijnen, gebogen of recht, maar zuiver en volmaakt gevormd, kunnen al haar aandoeningen verborgen blijven: de blos openbaart dan niets, wanneer die de al zoo levendige kleuren versterkt; alle innerlijke brandpunten mengen dan zoo goed hun glans met het licht der oogen, dat van leven fonkelt, dat de vluchtige vlam vaneen lijden niets meer schijnt dan een be koorlijkheid temeer. Er is dan ook niets meer ingetogen dan een jong gezicht, omdat mets onbewegelüker is Het gelaat vaneen jonge vrouw heeft de kalmte, de effenheid, de frischheid vaneen meeroppervlak. De physionomie der vrouwen begint pas op haar dertigste jaar. Tot dien leeftijd vindt de schilder in haar gezichten alleen rozenrood en wit, glimlachjes en uitdrukkingen, die eenzelfde gedach te herhalen, een gedachte van jeugd en liefde, een eenvormige gedachte en zonder diepte; maar m den ouderdom heeft alles bij de vrouw gesproken de hartstochten hebben zich vastgelegd op haar gelaat zij is minnares, vrouw, moeder geweest, de heftigste uitdrukkingen van vreugde en smart hebben eindelijk haar trekken geteekend, verminkt door er zich met duizend rimpels in af te drukken, die elk een taal spreken; en dan wordt een vrouwengezicht verheven van schrikwekkendheid, schoon van melan cholie of prachtig van kalmte: als het geoorloofd is die vreemde vergelijking door te voeren, laat het verdroogde meer dan al de sporen zien van de stroomen, die het hebben gevormd: een bejaard vrouwenhoofd behoort dan niet meer aan de wereld, die lichtzinnig verschrikt is de vernietiging te zien van alle ideeën van schoonheid, waaraan zij gewend is, noch aan de gewone, artisten, die er mets in ontdekken, maar aan de echte dichters, aan die jie gevoel hebben voor een schoonheid, onafhankelijk



	van de conventies, waarop zooveel vooroordeelen in zake kunst en schoonheid berusten. rJt!OÊT! mevrouw d’Aiglemont een modieusen kapothoed droeg, was het gemakkelijk te zien, dat het haar, vroeger zwart, wit was geworden door lijden • maarde manier waarop zij het in twee breede, gladde gedeelten scheidde, verried haar goeden smaak openbaarde haar ijdele gewoonten van voorname vrouw en teekende haar verwelkt, gerimpeld voorsnnfa v? maal^t af’ in welks vorm zich nog eenïge sporen bevonden van zijn vroegere volmaaktheid rrekl^nm Van haar gezicht’ de regelmatigheid harer trekken gaven een weliswaar zwak idee van de schoonheid, waarop zij trotsch moest geweest zijnmaar die aanduidingen deden nog beter de smarten uitkomen, die fel genoeg geweest waren om dat ge!iat *e n.mPe,en' 'de slapen te verdrogen, de wang n te doen. mzinken, de wenkbrauwen te vergriizen en de vyimpers, die schoonheid van den blik te verarmen: haar gang en haar bewegingen hadden <L ernstige en ingetogen langzaamheid, die eerbied inboezemt. Haar in verlegenheid veianderd, scheen het gevolg van'de gewoonte, die J sinds eemge jaren had aangenomen om zich voor haar dochter op den achtergrond te houden; ook sprak ze weinig en zacht als alle menschen, die gewongen zijn na te denken, zich in te spannen op van’ rln Zl°hz?f !e leven- Die houding en die manier van doen schonken een niet te bepalen gevoel, dat noch vrees noch medelijden was, maar waarin zich geheimzinnig alle ideeën versmolten, welke die twee neigmgen verwekken. Eindelijk getuigde de aard van haar rimpels, de manier, waarop haar gelaat was geplooid, de matheid van haar bedroefden blik, alles welsprekend van de tranen, die in het hart verkropt, nooit zichtbaar worden. De ongelukkigen die er aan gewoon zijn naar den hemel te staren’ om



	sporen van die geheime kwetsuren, die er mee eindigen de bloemen van de ziel en zelfs het gevoel van moederschap te verwoesten. De schilders hebben kleuren voor die portretten, maarde gedachten en de woorden zijn machteloos om ze getrouw weer te geven; men ontmoet inden aard van de tint, mde uitdrukking van het gezicht, onverklaarbare verschijnselen, die de ziel door het oog begrijpt: maar het verhaal der gebeurtenissen, waaruit die zoo vreeselijke verstoringen van de gelaatstrekken. voortkomen, is het eenige hulpmiddel, dat den. dichter overblijft om ze te doen begrijpen. Dat gezicht deed een kalm en koel onweer zien, een heimelijken strijd tusschen den heldenmoed der moederlijke smart en de oebrekkigheid van onze gevoelens. Dat telkens teruggedrongen lijden had op den duur een zekere ziekelijkheid in die vrouw veroorzaakt. Zeker hadden eenige al te geweldige aandoeningen dat moederhart physiek veranderd en een of andere ziekte, misschien een hartverwijdmg bedreigde Tulia’s leven langzaam, onbewust. De echte kwellin- zijn op ’t oog zoo stil inde diepe bedding, die zij zich gemaakt hebben, waarin zij schijnen te slapen, maar waarin zij voortgaan aan de ziel te knagen, as dat vreeselijke zuur, dat door kristal heenbijt! Up dat oogenblik lieten twee tranen sporen na op de wangen der markiezin en zij stond op, alsof een ot andere overdenking, pijnlijker dan de andere haar hevig had gewond. Zij had zeker over de toekomst van Moïna gedacht. Nu, de smarten vóórziende, die haar dochter wachtten, wogen al de ongelukken van haar eigen leven haar weer zwaar op het hart. De toestand van die moeder zal begrepen worden,
	daarop een beroep te doen voor de rampen van hun leven, hadden gemakkelijk inde oogen van die moeder de gewoonte kunnen ontdekken vaneen gebed, elk oogenblik van den dag opgezonden, en de lichte



	als wij dien van de dochter verklaard hebben. De graaf de Saint-Héreen was sinds zes maanden ver-
	trokken om een diplomatieke zending te vervullen. Gedurende die afwezigheid had Moïna, die al de ijdelheden van modegekkin in zich vereenigde met de grillige wenschen vaneen bedorven kind, zich er mee vermaakt uit lichtzinnigheid of om aan de duizend coquetterieën der vrouw te gehoorzamen en misschien om er de macht van te beproeven, te spelen met een geslepen, harteloozen man, die vertelde, dat hij dronken van liefdewas, van die liefde, waarmee alle kleine maatschappelijke en ijdele eerzuehtigheden van den fat samen gaan. Mevrouw d'Aiglemont, die dooreen 'langdurige ervaring geleerd had het leven te kennen, de menschen te beoordeelen, de wereld te duchten, had het verloop van die intrige waargenomen en wist dat ondergang het gevolg moest zijn, toen zij haar in handen gevallen zag van een man, voor wien niets heilig was. Was er voor haar niet iets vreeselijks in, ineen losbol den man te vinden, naar wien Moïna met genoegen luisterde? Haar geliefd kind stond dus op den rand vaneen afgrond. Zij had daaromtrent een vreeselijke zekerheid en durfde haar niet weerhouden, want zij beefde voor haar dochter. Zij wist bij voorbaat, dat Moïna naar geen van haar wijze waarschuwingen zou luisteren; zij had geen enkele macht over die ziel, voor haar van ijzer en geheel murw voor anderen. Haar teerhartigheid zou er haar toe gevoerd hebben belang te stellen inde ongelukken vaneen hartstocht, gerechtvaardigd door de edele hoedanigheden van den verleider, maar haar dochter gaf alleen gevolg aan een gevoel van coquetterie, en de markiezin verachtte den graaf Alfred de Vandenesse, wetend, dat hij een man was, die zijn strijd met Moïna als een schaakspel beschouwde. Hoewel Alfred de Vandenesse die ongelukkige moeder af-



	keer inboezemde, was zij gedwongen inden diepsten grond van haar hart de voornaamste redenen harei antipathie te begraven. Zij was intiem verbonden met den markies de Vandenesse, vader van Alfied, en die vriendschap, eerbiedwaardig inde oogen der menschen, gaf den jonkman het recht om familiaar bij mevrouwde Saint-Hereen aan huis te komen, voor wie hij een hartstodht veinsde, die al sinds de jeugd bestond. Overigens zou mevrouw d’Aiglemont vergeefs besloten hebben haar dochtei en Alfred de Vandenesse een vreeselijk woord in het gezicht te slingeren, dat ze zou hebben gescheiden; zij was er zeker van er niet in te zullen slagen ondanks de macht van dat woord, dat haar geschandvlekt zou hebben inde oogen van haar dochtei. Alfred waste bedorven, Moïna te slim om aan die openbaring te gelooven en de jonge gravin zou haar ontweken hebben door die te beschouwen als een moederlijke list. Mevrouw d’Aiglemont had haar cachot met haar eigen handen gebouwd en had er zich zelf in gemetseld om er in te sterven, terwijl zij het mooie leven van Moïna verloren zag gaan, dat leven, dat haar glorie was geworden, haar geluk en haar troost, een bestaan dat voor haar duizendmaal dierbaarder was dan dat van haar eigen. Vreeselijke, ongeloofelijke kwellingen, zonder woorden! Afgrond zonder bodem! Zij wachtte geduldig, dat haar doohter opstond en niettemin vreesde zij dit, gelijk de ongelukkige ter dood veroordeelde, die wenschte het leven te hebben verlaten en die toch koud wordt als hij aan den beul denkt. De markiezin had besloten een laatste poging te doen; maar zij vreesde misschien minder in haar poging te blijven steken dan nog een van die wonden te ontvangen, zoo smartelijk voor haar hart, dat die al haar moed hadden uitgeput. Haar moederliefde was tot dit punt gekomen: haar dochter



	liefhebben, haar vreezen, een dolksteek duchten en langs omwegen tot haar doel geraken. Het moederlijk hart is zóó rijk aan gevoel, dat een moeder moet sterven, eer zij tot onverschilligheid komt of steunen moet op een of andere groote macht, den godsdienst of de liefde. Sinds zij was opgestaan, had het noodlottig geheugen der markiezin haar weer meerdere van die feiten geschetst, klein voor het oog, maar die in het zedelijk leven groote gebeurtenissen vormen. Werkelijk ontwikkelt één gebaar soms een geheel drama, de klank vaneen woord vernietigt een geheel leven, de onverschilligheid van één blik doodt den gelukkigsten hartstocht. De markiezin d Aiglemont had ongelukkig te veel van die gebaren gezien, te veel van die woorden gehoord, te veel van die blikken ontvangen, afschuwelijk voor de ziel, dan dat haar herinneringen haar hoop konden schenken. Alles bewees haar, dat Alfred haar verloren had doen gaan in het hart van haar dochter, waarin zij bleef, zij, de moeder, minder tot een genoegen dan tot een plicht. Duizend dingen, zelfs nietigheden getuigden haar van het verachtelijk gedrag der dochter jegens haar, een ondankbaarheid, die de gravin misschien als een straf beschouwde. Zij zoeiht verontschuldigingen voor haar dochter inde plannen der Voorzienigheid om nog de hand te kunnen aanbidden, die haar sloeg. Gedurende dien morgen herinnerde zij zich alles en haar hart werd opnieuw zoo fel gekwetst, dat haar beker, vol leed, moest overloopen, als er de minste kwelling bij kwam. Een koude blik kon de markiezin dooden. Het is moeilijk die huiselijke feiten te schilderen, maar eenige ervan zullen misschien voldoen om ze alle duidelijk te maken. Zoo had de markiezin, die wat doof gev orden was, nooit van Moïna gedaan kunnen krijgen, dat zij haar stem voor haar verhief; en op den dag, dat zij in haar naïveteit van lijdend wezen haar



	moeder, heusch. ... Moïna, riep mevrouw d’Aiglemont, een buitengewone poging aanwendend, je moet aandachtig luisteren naar wat ik je zeggen moet.... lk luister, zei de gravin, de armen kruisend en een brutale onderworpenheid veinzend. Laat me, moeder, zei ze met een ongeloofelijke koelbloedigheid, Pauline schellen om haar weg te sturen
	Zij schelde. Kindlief, Paüline kan niet hooren Mama, hernam de gravin met een ernstig gezicht, en wat de moeder buitengewoon moest schij-
	nen, ik moet.... Zij hield op, want de kamenier kwam binnen. Pauline, ga zelf naar Baudran toe om te hooren, waarom ik mijn hoed nog niet heb. Zij ging weer zitten en keek haar moeder opmerk-
	in ons vrouwenleven en waarin jij je misschien on bewust bevindt, maar waarover ik je minder kom spreken als moeder dan als vriendin. Door te trouwen ben je vrij geworden in je daden, je bent alleen rekenschap verschuldigd aan je man; maar ik heb je zoo weinig het moederlijk gezag doen gevoelen (en dat was misschien verkeerd), dat ik het recht meen te hebben je naar mij te laten luisteren, althans eens inden ernstigen toestand, waarin jij behoefte, moet hebben aan raad. Denk er aan, Moïna, dat ik je uitgehuwd heb aan een man van groote bekwaamheid, waarop je trotsch kunt zijn, dat. . . . Moeder, riep Moïna met een weerbarstig gezicht en haar inde rede vallend, ik weet, wat u me gaat zeggen.... U zult mij gaan preeken over Alfred.... .. Je zou het niet zoo goed raden, Moïna, hernam de markiezin ernstig, die poogde haar tranen in te houden, als je niet voelde. ... Wat? zei deze, haast uit de hoogte. Maar,



	zaam aan. De markiezin, wier hart vol was, en die een van die aandoeningen gevoelde, waarvan de pijn alleen door de moeders kan worden begrepen, nam het woord om Moïna in te lichten omtrent het gevaar , dat zij liep. Maar hetzij dat de gravin zich gekwetst voelde over de vermoedens, die haar moeder jegens den zoon van den markies de Vandenesse koesterde, hetzij dat zij ten prooi was aan een van die onbegrijpelijke dwaasheden, waarvan het geheim schuilt in het gebrek aan ervaring van alle jeugd, zij maakte van de gelegenheid vaneen pauze harer moeder gebruik, om haar met een gedwongen lach toe te voegen: Mama, ik dacht, dat u alleen op vader jaloersch waart. . . . Bij dat woord sloot mevrouw d’Aiglemont de oogen, boog het hoofd en stiet een lichten zucht uit. Daarop richtte zij haar blik naar omhoog als om te gehoorzamen aan het onoverwinnelijk gevoel, dat ons God doet aanroepen inde groote crisissen van het leven, toen keek zij haar dochter aan met een gekwetsten en tevens diep bedroefden blik. Kind, zei ze met een ernstig ontroerde stem, je bent harder voor je moeder geweest dan de man, die door haar beleedigd werd, meer dan God het misschien zal wezen. Mevrouw d’Aiglemont stond op; maar aan de deur gekomen keerde zij zidh om, zag alleen verbazing inde oogen van haar dochter, ging heen en kon nog juist den tuin bereiken, waar haar krachten haar verlieten. Daar, door hevige pijnen aan het hart aangetast, viel ze op een bank neer. Haar oogen, die over het zand dwaalden, bemerkten er toen den verschen indruk vaneen mannenvoetstap, wiens laarzen duidelijk herkenbare sporen hadden achtergelaten. Zonder twijfel was haar dochter verloren; zij meende toen de reden te begrijpen van de bood-



	moeder zeide. Moïna zag haar moeder vervoeren, bleek, bewusteloos, met moeite ademhalend, maarde armen bewegend, alsof zij nog wilde strijden of spreken. Vastgenageld doordat schouwspel volgde Moma haar moeder, hielp haar stil te bed brengen en uitkleeden. Haar misslag overweldigde haar. Up dat laatste oogenblik kende zij haar moeder en kon zij niets meer herstellen. Zij wilde met haar alleen zijn, en toen er niemand meer inde kamer was, toen zij de koude voelde van die hand, die haar altijd had geliefkoosd, barstte zij in tranen uit. Daardoor gewekt, kon de markiezin haar lieve Moma nog aankijken; toen, bij die snikken, die haar hart schenen te willen breken, zag zij haar dochter glimlachend aan. Die glimlach bewees de jonge vrouw, dat men nooit tevergeefs aan het hart vaneen moeder om vergiffenis aanklopt. . . , . , Zoodra de toestand der markiezin bekend was, waren bedienden te paard uitgezonden om den dokter den chirurg en de kleinkinderen van mevrouw
	schap, aan Pauline opgegeven. Die wreede gedachte ging samen met een nog afschuwelijker openbaring dan al het overige. Zij onderstelde, dat de zoon van den markies de Vandenesse dien eerbied in het hart van Moïna had vernietigd, welken een dochter aan haar moeder verschuldigd is. Haar leed werd grooter- zij verloor gaandeweg het bewustzijn en bleet als ’ ingeslapen liggen. De jonge gravin vond, dat haar moeder zich veroorloofd had haar een vervelende terechtwijzing te geven en dacht, dat s avonds een liefkoozing of eenige attenties de kosten van het herstel zouden zijn. Toen zij een kreet inden tuin hoorde, boog zij zich achteloos voorover op het oogenblik, dat Pauline, die nog niet was uitgegaan, om hulp riep en de markiezin in haar armen hield. Schrik niet, kind, was het laatste, wat haar



	



	'dom. Dat soort koninklijk huis op kleine sohaal «,*«♦ door zijn verbintenissen, zonde/datTemanS er££ twyfelt. de Navarreins, de Grandlieus na raakt de h”af!t Cn IS,ver,wan,t met de Blamont-Chauvry’s iaSrh AD d?orlucht.i& ras altijd een aarts-1 ger. Als man zonder manieren overweldigt hii de heele wereld door zijn meerderheid in naam duldf den onder-prefekt gelijk de belasting, erkent niet t van nieuwe machten, in het leven geroenen ooi de Negentiende Eeuw, en doet als een tioli tiet-p monstruositeit opmerken, dat de eerste minister geen edelman is. Zijn vrouw houdt er een beslisten toon op na, spreekt uit de hoogte, heeft aanbidders gehad, maar gaat met Paschen Eregeld naar de 'kerk, zij voedt haar dochters slecht op en denkt dï zij altijd rijk genoeg zullen zijn door haar naam’ De vrouw en de echtgenoot hebben geen enkel Wrin van de tegenwoordige weelde: zij behoudm de toter.lwreien hechten aan de oude vormen voor ÏSen STefaaf nmeUbÜS' * en en de taal. Die ouderwetsche statie vereenint om het if°de adH pr°Tinciale zuinigheid. Kortom. nee is de adel van weleer minus de remrmif-». en rantsoenpenningen, minus de jachthondentm de gega'onneerde jassen; alten voI SeSover elkaar, allen den vorsten toegtwijd, die zii slechts tartte e"d Zie"a D? hislorisi bewaart de eigenaardigheid vaneen antiek wande, SondWaarb'iJ de scherin§ kodrecht op het getouw teert indi?ftSuVan h°rizontaal- Onfeilbaar^vege ert in die familie een oom of een broeder die lui Tegenover die fossiele familie staat een rijkere,



	maar van minder ouden adel. De man en de vrouw plegen twee wintermaanden te Parijs door te brengen- zij voeren er den vluchtigen toon van mee terug’en de oppervlakkige hartstochten. Mevrouw is hupsch maar een beetje stijf en altijd ten achter met de modes. Toch spot zij met de voorgewende onwetendheid van haar buren; haar zilver is modern, zij heeft grooms, negers, een kamerdienaar. Haar oudste zoon houdt er een tilbury op na, voert niets uit, hij heeft een majoraat; de jongste is auditeur bij den Raad van State. De vader, goed op de hoogte van de kuiperijen van het ministerie, vertelt anecdotes van Lodewijk XVIII en van mevrouw Du Cayla; hij plaatst inde vijf per cents, vermijdt het gesprek over cidersoorten, maar vervalt soms tot de manie om het bedrag der fortuinen in het departement óp te maken; hij is lid van den Algemeenen Raad, laat zich te Parijs kleeden en draagt het kruis van het Legioen van Eer. Die edelman heeft dan ook de Restauratie begrepen en slaat geld inde Kamer, maar zijn royalisme is minder zuiver dan dat van de familie, waarmee hij concurreert. Hij krijgt de Gazette thuis en de Débats. De andere familie leest alleen de Quotidienne. . Monseigneur de bisschop, oud-vicaris-generaal, weifelt tusschen die twee machten, die hem de eerbewijzen betuigen aan den godsdienst verschuldigd, maar terwijl zij hem soms de les doen gevoelen, die de goede La Fontaine heeft besloten in het einde van de Ezel, met relieken beladen. De goede man is
	van burger-afkomst. Dan komen de sterren van de tweede grootte, de edellieden, die tien a twaalf duizend livres rente genieten en die kapitein op een scihip of kapitein bij de cavalerie geweest zijn of heelemaal niets, ie paard op de wegen blijven zij tusschen den pastoor in, die de sacrementen draagt en den controleur der belas-



	tingen op een rondreis. Bijna allen hebben bij de pages gediend of bij de adellijke garde-cavalerie van den komng en slijten vreedzaam hun dagen ineen winstgevend beheer van hun landgoed, meer beziggehouden dooreen veld met hakhout of hun cider dan door de monarchie. Zij spreken echter van de Grondwet en van de liberalen tusschen twee robbers van Ihet whistspel of onder een partij triktrak, na de bruidschatten berekend en huwelijken geschikt te hebben m verband met geslachts-registers, die zij mt het hoofd kennen. Hun vrouwen doen trotsch en nemen airs van het Hof aan in hun mandenwagentjes, zij gelooven zich elegant, als zij toegetakeld zijn met een sjaal en een muts; zij koopen jaarlijks twee hoeden, maar na rijp beraad, en laten zich die ij gelegenheid uit Parijs brengen; zij zijn over het algemeen deugdzaam en babbelziek. Rondom die voornaamste elementen van het aristocratische ras groepeeren zich twee of drie aanzienlijke oude vrijsters, die het vraagstuk der onveranderlijkheid van het menschehjk wezen hebben opgelost. Zij schijnen onafscheidelijk te zijn van de huizen, waarin gij ze ziet: haar gezichten, haar toiletten maken deel uit van de onroerende goederen van de stad, van de provincie; zij zijn daarvan de traditie, de heugenis, de geest. Zij hebben allen iets stijfs en monumen,ta7s’ ZIJ weten te glimlachen of te rechter tijd met het hoofd te knikken en van tijd tot tijd zeggen zii dingen, die voor geestig doorgaan. Eenige rijke burgers zijn dank zij hun aristocratische meeningen of hun fortuin in dien kleinen faubourg bamt-Germam binnengedrongen. Maar ondanks hun veertig jaar zegt elk daar van hen: „Die kleine zoo-en-zoo denkt juist!” en men maakt er kamerleden van. Over het algemeen worden zij door de oude vrijsters in bescherming genomen, maar men spreekt er van.



	ten trachtten te peilen; maar het was haast onmogelijk te raden, of hij een concessie deed aari luk of aan den adel van mevrouwde Beauseant ol hii er mee gevleid was haar te ontvangen of dat hj Sor t”(s S edellieden van de streek en hun vrouwen wilde dwingen om haar te bezoeken Al de dames schenen elkaar te raadplegen dooi elkaar op dezelfde manier een blik toe te werpen; en toen er opeens de diepste stilte in het salon heerschte, werd hun houding opgenomen als een teeken van.afl Beauséant dezelfde, waarvan het avontuur met mijnheer d Ajuda-Pinto zooveel gewag heeft gemaakt, vroeg aa" dj„ttmde”Sdehewerd hem geantwoord. Zij is nok niemand trachten te zien. Mijnneer ae Chamoignelles en enkele andere heeren hebben zich bii taai aangediend, maar rij heeft alleen mijnheer de Orampignenes ontvangen wegens .- SeSt'ng: g v“e"r v'an den markies de Beauséant heeft eene Champignelles van den oud Sen tak -ehuwd. Hoewel de vicomtesse de Beauséant doorgaat voor een afstammeling mt het huis SndenSSn, ,ki“id“n die oude idee». «aara*.wij nog«o■£* „•L hechten. De vicomtesse heeft temeer ong lijk géhad "bij haar buitensporigheden, omdat mijnheer de Beauséant een galant man is, een hoveling, tTaou wel rede verstaln hebben. Maar z.jn vrouw is een malle



	Niieil den volgenden morgen zijn schreden naar het paviljoen van Courcelles en deed verscheidene wandelingen om de heining, die er een deel van uitmaakte. Door. zijn illusies bedrogen, waaraan (het zoo natuurlijk is op zijn leeftijd te gelooven, keek hij door de gaten of over de muren, bleef staren naar de gesloten jaloezieën of onderzocht die, welke opgetrokken waren. Hij hoopte op een romanesk toevab hij verbond er de resultaten van zonder hun onmogelijkheid in te zien om bij de onbekende binnengevoerd te worden. Hij wandelde verscheidene ochtenden geheel voor niets; maar bij elke wandeling werd die vrouw, buiten de wereld geplaatst, slachtoffer van de liefde, die, begraven inde eenzaamheid, grooter werd in zijn gedachte en zich in zijn ziel’ huisvestte. Het hart van Gaston klopte dan ook van hoop en vreugde als hij bij toeval, wanneer hij langs de muren van Courcelles ging, den zwaren stap hoorde vaneen of anderen tuinman. Hij dacht er wel aan mevrouwde Beauséant te schrijven; maar wat te zeggen aan een vrouw, die men met gezien heeft en die ons niet kent? Overigens wantrouwde Gaston zichzelf; dan, evenals de jongelui die nog vol illusies zijn, vreesde hij de minachting door zwijgen meer dan den dood en huiverde hij, als hij dacht aan al de kansen, die zijn eerste hefde-proza kon loopen van in het vuur te worden gegooid. Hij was ten prooi aan duizend tegenstrijdige ideeën. Maar dank zij het uitbroeden van hersenschimmen, het samenstellen van romans en het aftobben van zijn hersens, vond hij een van die gelukkige krijgslisten, die men ten slotte ontmoet onder het groote aantal, dat men droomt en die aan de onschuldigste vrouw den omvang openbaren van den hartstocht, waarmee een man zich met haar heeft beziggehouden. Dikwijls scheppen de maatschappelijke grilligheden evenveel werkelijke moei-



	li ikheden tusschen een vrouw en haar minnaar als de Oostersche dichters inde heerlijke verbeelding hunner verhalen hebben neergelegd, en hun meest fantastische beelden zijn zelden overdreven. De vrouw moet dan ook zoowel inde werkehjkheid ak mevrouwde Beauséant bestond. De vicomtesse leef d in volslagen onwetendheid door de vesting om haai de Nueil, wiens liefde toenam door den omvang van al de te overwinnen moeilijkheden, en die aan zijn onverwachte maitresse de aantrekkelijkheid schonken van al wat ver at is. ... Eens vertrouwend op zijn bezieling, oope . alles van de liefde die uit zijn oogen moest stralen. Daar hij 'het woord welsprekender achtte dan de hartstochtelijksten brief en hij ook op de natuurlijke nieuwsgierigheid van de vrouw speculeerde, gmg hij naar de Champignelles met het v°ornemen hem tnt het slagen van zijn onderneming te gebruiken. Hij. ai tot den edelman, dat hij zich bij mevrouw de Beauséant vaneen gewichtige en teere opdracht moest kwijten; maar met wetend of zij de oneven vaneen onbekende hand las of dat zij een vree de haar vertrouwen zou schenken, verzocht hij hem aan de vicomtesse te vragen bij zijn eerste bezoek, of zii zich zou verwaardigen hem te ontvangen. Te wij hij den markies verzocht het geheim te houden n geval van weigering, liet hij hem zeer schrander beloven niet de redenen te verzwijgen voor mevrouwde Beauséant, die hem tot haar toegang kon den verschaffen. Was hij geen man van eer, loyaal en niet in staat om zich tot een zaak van slecln



	seant vormde een te sterke tegenstelling met de automaten, waartusschen hij sinds twee maanden ballingschap in het hart van Nor mandie leefde om voor hem niet de poëzie van zijn droomen te belichamen, hij kon er dus ook de volmaaktheden niet van vergelijken met een van degenen, die hij vroeger bewonderd had. Bij die vrouw en in dat salon, gemeubileerd als die inde voorstad Saint-Germainï vol _ van die zoo rijke nietigheden, die het vertrek zooiets luxueus geven, bij het opmerken van die boeken en die bloemen, bevond hij zich in gedachten weer te Parijs. Hij zette den voet op een echt Parijsch tapijt neer, zag weer het fijne type, de teere vormen van de Parisienne, haar buitengewone gratie en haar verwaarloozing van de gezochte effecten, die de vrouwen uit de provincie zooveel afbreuk doen. Mevrouwde vicomtesse de Beauséant was blond, blank van huid en had bruine oogen. Haar weelderige haardos, hoog opgemaakt boven twee banden, die over dat voorhoofd breede bogen beschreven, vermeerderden nog de majesteit van het hoofd. De verbeelding vond inde wendingen van dat gulden haar de hertogelijke kroon terug van Bourgogne; terwijl inde oogen van die groote dame al de moed van haar huis schitterde, de moed vaneen vrouw alleen sterk om de minachting of de vermetelheid te-lug te stooten, maar daarbij zeer ontvankelijk voor zachte gevoelens. De omtrekken van haar klein hoofd, dat op bewonderenswaardige wijze dooreen langen blanken hals gedragen werd, de lijnen van haar fijn gelaat, haar mooi gevormde lippen en haar bewegelijke trekken bewaarden een uitdrukking van keurige voorzichtigheid, een zweem van aangename ironie, die op slimheid en brutaliteit geleek. Het was moeilijk die twee vrouwelijke zonden niet te vergeven, als men aan haar ongelukken dacht, aan den



	hartstocht, die haar het leven had kunnen kosten en waarvan hetzij de rimpels, die bij de minste beweging haar voorhoofd plooiden, hetzij de smartelijke welsprekendheid van haar mooie oogen, getuigenis aflegden. Was dat geen indrukwekkende aanbhk en nog versterkt door de gedachte ineen zeei ruim, stil salon die vrouw gescheiden te zien van de gansche wereld en die sinds drie jaar diep in die kleme vallei woonde, ver van de stad, alleen met de herinnering aan een schitterende, gelukkige, hartstochtelijke jeugd, vroeger vol feesten en voortdurende eerbewijzen, maar nu over geleverd aan de verschrikkingen van de afzondering! De glimlach van die vrouw verkondigde een hoog besef van haar waarde. Noch echtgenoote, noch moeder, teruggestooten door de wereld, het eenige hart missend, dat met het hare zou meegevoelen, terwijl ze in geen enkel gevoel den noodigen steun voor haar wankelende ziel kon vinden, moest zij haar kracht putten uit zichzelf, haar eigen leven leven en geen andere hoop koesteren dan die van de verlaten vrouw: den dood af wachten, er de traagheid van verhaasten ondanks de schoone dagen, die haar nog wachtten. Zich tot geluk bestemd te gevoelen en te gronde te gaan zonder het te ontvangen, zonder het te geven een vrouw! Welke smarten! Die overpeinzingen schoten bliksemsnel door de Nueil’s gedachten en hij was erg verlegen met zijn persoon in tegenwoordigheid van de grootste poëzie, waarvan een vrouw zich weet te omringen. Verleid door den drievoudigen glans van schoonheid, ongeluk en adeldom bleef hij bijna verstomd en peinzend zitten en bewonderde de gravin zonder een woord te kunnen vinden om het haar te zeggen. Mevrouwde Beauséant, wie de verrassing zonder twijfel niet mishaagde, stak hem de hand toe met een zacht maar gebiedend gebaar; daarna een glimlach terugroepend op haar verbleek-



	te lippen als om aan de bekoorlijkheden van haar sekse te gehoorzamen, zei ze tot hem: . Mijnheer de Champignelles heeft mij onderricht, mijnheer, van de boodschap, waarmede u zoo welwillend is geweest u voor mij te belasten. Zou het zijn van. ... ! Bij het hooren van dien zin begreep Gaston nog beter het belachelijke van zijn toestand, het minderwaardige van zijn voorwendsel, het oneerlijke van zijn handelwijze jegens een vrouw èn zoo edel, èn zoo ongelukkig. Hij kleurde. Zijn blik, met duizend gedachten erin, werd verward; maar opeens, met die kracht, welke jonge harten weten te putten uit het besef van hun fouten, werd hij kalm; toen antwoordde hij met ontroerde stem, mevrouwde Beauseant inde rede vallend, niet zonder een gebaar vol onderwerping: . ~ Mevrouw, ik verdien het geluk niet u te zien; ik heb u onwaardig misleid. Het gevoel, waaraan ik gehoorzaamd heb, hoe groot het mag zijn, zou het ellendig voorwendsel niet kunnen verontschuldigen dat mij diende om tot u door te dringen. Maar, mevrouw, als u de goedheid had mij te veroorloven dat ik u zeg.... De vicomtesse wierp een blik vol hoogheid en minachting op de Nueil, hief de hand om het schelkoord te grijpen en belde; de kamerdienaar kwam en zij zei tot hem terwijl zij den jonkman waardig aanzag: Jacques, licht mijnheer voor. Zij stond trotsch op, groette Gaston en bukte zich om het gevallen boek op te rapen. Haar bewegingen waren even hard, even koud als de andere sierlijk en vol gratie waren, waarmee zij hem ontving. De Nueil was opgestaan, maar hield stand. Mevrouw de Beauseant wierp hem opnieuw een blik toe als om hem te zeggen: „Wat, vertrekt u niet?”



	Die blik was zoo doordringend en spottend, dat Gaston voelde dat hij bleek werd. Een paar tranen welden in zijn oogen op, maar hij hield ze terug, droogde ze inden gloed van zijn schaamte en wanhoop en zag mevrouwde Beauséant aan met een soort trots, die volkomen èn onderwerping èn een zeker besef van haar waarde uitdrukte: de vicomtesse had het recht hem te straffen, maar moest zij het doen? Toen ging hij heen. Maar terwijl hij door de wachtkamer ging, deden het doorzicht van zijn geest en zijn verstand, gescherpt door den hartstocht, hem het geheele gevaar van zijn toestand begrijpen. Als ik dit huis verlaat, zei hij tot zichzelf, zal ik er nooit meer kunnen binnen komen; ik zal altijd bij de vicomtesse voor een gek doorgaan. Het is voor een vrouw onmogelijk en zij is vrouw! _ niet de liefde te raden, die zij inboezemt; misschien heeft zij een vage en onwillekeurige spijt mij zoo onverhoeds te hebben weggezonden, maar zij mag, zij kan haar vonnis niet herroepen: het ligt aan mij dit te begrijpen. Bij die overdenking houdt Gaston op de stoep stil, laat een uitroep hooren, keert zich snel om en zegt:
	Ik heb iets vergeten! En hij gaat naar het salon terug, gevolgd door den kamerdienaar, die vol eerbied voor een baron en voor de heilige rechten van het eigendom, geheel misleid werd door den naïeven toon, waarop dit gezegd werd. Gaston trad zachtjes binnen zonder aangediend te zijn. Toen de vicomtesse, misschien denkend, dat de indringer haar kamerdienaar was, het hoofd ophief, vond zij de Nueil voor zich. Jacques heeft mij voorgelicht, zei hij glimlachend.



	Zijn glimlach, gemengd met een half treurige minzaamheid, ontnam aan dat woord alles, wat het aan scherts inhield en de nadruk, waarmee het was uitgesproken, moest tot inde ziel doordringen. Mevrouwde Beauséant was ontwapend. Welnu, ga zitten, zei ze. Gaston maakte zich van den stoel meester met een gretige beweging. Zijn oogen, verlevendigd door het geluk, schoten zulke lichtende stralen uit, dat de gravin dien jeugdigen blik niet kon verdragen, de oogen op haar boek neersloeg en het altijd nieuwe genoegen smaakte, voor een mande bron van zijn geluk te zijn, voor de vrouw een onvergankelijk gevoel. Bovendien was mevrouwde Beauséant doorgrond. De vrouw is zoo dankbaar een man te ontmoeten op de hoogte van de zoo verklaarbare grillen van haar hart, die de schijnbaar tegenstrijdige houdingen van haar geest begrijpt, de vluchtige terughouding van haar dan verlegen, dan gedurfde gevoelens, een wonderlijk mengsel van coquetterie en naïveteit!
	— Mevrouw, riep Gaston zachtjes uit, u kent mijn fout, maar u is onbekend met mijn misdaden. Als u wist met welk geluk ik.. . . O pas op, zei ze, op een geheimzinnige wijze een van haar vingers opheffend tot de hoogte van haar neus, dien zij aanraakte; toen maakte zij met de andere hand een gebaar om het schelkoord te grijpen. Die lieve beweging, dat bekoorlijke dreigen, riepen zonder twijfel een treurige gedachte op, een herinnering aan haar gelukkig leven, uit den tijd, toen zij een en al bekoring en liefelijkheid kon zijn, waarin het geluk de nukken van haar geest rechtvaardigde, gelijk dit een aantrekkelijkheid temeer schonk aan de minste bewegingen van haar persoon. Zij trok haar voorhoofd tusschen haar wenkbrauwen in



	rimpels samen; haar gelaat, door de waskaarsen zacht verlicht, nam een sombere uitdrukking aan; zij zag de Nueil aan met een ernst ontdaan van koelheid, en sprak tot hem als vrouw, diep doordrongen van den zin harer woorden. _ Dit alles is erg belachelijk! Er is een tijd geweest, mijnheer, waarin ik het recht had op gekke manier vroolijk te zijn, waarin ik met u had kunnen lachen en u ontvangen zonder vrees; maar nu is mijn leven erg veranderd, ik ben geen meesteres meer van mijn daden en ik ben genoodzaakt er over na te denken. Aan wat voor gevoel ben ik uw bezoek verschuldigd? Is het nieuwsgierigheid? Dan betaal ik een broos oogenblik van geluk heel duur. Zoudt u al hartstochtelijk een vrouw liefhebben, die zeker belasterd is en die u nooit heeft gezien? Uw gevoelens zouden dus gegrond zijn op de minachting, op een misstap, waaraan het toeval ruchtbaarheid gaf. Zij wierp haar boek met ergernis op de tafel. Welnu, hernam zij na een vreeselijken blik op Gaston te hebben geworpen, omdat ik eens zwak ben geweest, wil de wereld, dat ik het altijd ben: Dat is afschuwe'lijk, verlagend.'Komt u bij mij om mij te beklagen? U is wel jong, dat u met hartzeer sympathiseert. Weet wel, mijnheer, ik verkies de minachting boven het medelijden; ik wil memands meewarigheid dulden. Er heerschte een oogenblik stilte. Welnu, u ziet, mijnheer, hernam ze, het hoorn naar hem opheffend met een treurige en zachte uitdrukking, wat het gevoel ook wezen mag, dat u er toe gebracht heeft u roekeloos in mijn toevluchtsoord te begeven, u kwetst mij. U is te jong om geheel van goedheid ontbloot te zijn, u zult dus het onvoegzame van uw stap gevoelen: ik vergeef u dien en spreek er u nu over zonder bitterheid. U zult hier niet meer terugkomen, nietwaar! Ik ver-



	zoek u, waar ik u zou kunnen bevelen. Als u mij een tweede bezoek zoudt brengen, zou het noch in uw noch in mijn macht zijnde heele stad te beletten te gelooven, dat u mijn minnaar wordt, en u zoudt aan myn ver riet een heel groot leed toevoegen. Dat wilt u toch met, geloof ik. Zij zweeg en zag hem aan met een waardigheid, die hem verlegen maakte roerden toon, maarde vurigheid, de onbezonnenheid, een levendige behoefte aan geluk zijn op mijn leeftijd deugden en gebreken. Nu, hernam hij, begi ïjp ik, dat ik met had moeten trachten u te zien en toch was mijn verlangen heel natuurlijk . 1J Poogde met meer gevoel dan geest het lijden te verhalen, waartoe zijn noodzakelijke ballingschap hem veroordeeld had. Hij schilderde den toestand vaneen jonkman, wiens vlammen zonder voedsel randden terwijl hij deed denken, dat hij waard was teer bemind te worden en niettemin nooit de zaligheden, had gekend vaneen liefde, ingeboezemd dooreen jonge, schoone, smaakvolle, zeer kiesche vrouw. Hij verklaarde zijn gebrek aan welvoegelijkheid zonder het te willen rechtvaardigen Hij vleide mevrouwde Beauséant, terwijl hij haar toonde, dat zij voor hem het type verwezenlijkte van de minnares, onophoudelijk maar vergeefs aangeroepen door de meeste jongelieden. Toen, terwijl hij sprak van zijn ochtend-wandehngen rondom Courcelles en van de onbestemde ideeën, die hem overvielen bij den aanbhk van het paviljoen, waar hij eindelijk was binnengekomen, deed hij onwillekeurig een beroep op haar toegevendheid, die de vrouw in haar hart vmdt voor de dwaasheden, waartoe zij leidt. Hij liet een hartstochtelijke stem in die kille eenzaamheid hooren, waar hij de warme bezieling bracht van den jeugdigen leeftijd en de bekoring van geest, die uit een verzorgde opvoeding voortkomen. Mevrouwde



	Beauséant was sinds te langen tijd verstoken van de aandoeningen, die de echte gevoelens inboezemen op fijne wijze uitgedrukt, om er met levendig het genot van gewaar te worden. Zij kon zich met weerhouden het gelaat vol uitdrukking van de Nueil aan te zien en in hem dat schoone vertrouwen te bewonderen van de ziel, die noch door de wreede lessen van het wereldsche leven verscheurd is, noch veislonden door de eeuwige berekeningen van de eerzucht of van de ijdelheid. Gaston was de jonkman in zijn bloei en vertoonde zich als de man van karakter, die zijn hoogste bestemming nog miskent Zoo hadden beiden jegens elkaar de voor hun rust gevaarlijkste overdenkingen en trachtten ze te verbergen. De Nueil herkende inde vicomtesse een va die zoo zeldzame vrouwen, altijd slachtoffer van haar eigen volmaaktheid en van haar onbluschbare teederheid, waarvan de sierlijke schoonheid nog de minste bekoring is, wanneer zij eenmaal den toegang tot haar ziel hebben vrijgegeven, waar de gevoelens eindeloos zijn, waar alles goed is, waar het instinct van het schoone zich verbindt met de mees veranderlijke uitdrukkingen van de liefde om den wellust te verreinen en hem bijna heilig te maken, een bewonderenswaardig geheim van de vrouw, een uitnemende gave, zoo zelden door de natuur verleend Van haar kant vermoedde de vicomtesse, luisterend naar den waren toon, waarop Gaston haar sprak van de ongelukken van zijn jeugd, het lijden, door de beschroomdheid opgelegd aan de groote kinderen van vijf-en-twintig jaar, wanneer de studie ze beschermd heeft tegen het bederf en de aanraking met de menschen van de wereld, wier aanmatigend sprekende ervaring de schoone hoedanigheden van den jeugdigen leeftijd verteert. Zij vond m hem den droom van alle vrouwen, een man, bij wien nog niet de zelfzucht van familie en fortuin heston-



	nm^n°Ch at .Persoonlijk gevoel, die in hun eerste opwelling eindigen met de zelfopoffering, de eerde onthouding, de achting voor zichzelf te dooden bloemen van de ziel zoo snel verwelkt, die eerst het leven met fijne, hoewel sterke gevoelens verrijken , inden mande oprechtheid van het hart doen herleven. Eenmaal geworpen inde wijde ruimten van het gevoel kwamen zij in theorie zeer ver, peilden de een en de ander de diepte van hun zielen en onderzochten de waarheid van hun uitingen Dit onderzoek, onwillekeurig bij Gaston, dacht door mevrouwde Beauséant. Van haar natuurlijke of aangeleerde schranderheid gebruik makend, sprak zij zonder zichzelf te benadeelen mee- NueiMe'k tegen^steld aan d« hare, om die van de Nueil te kennen. Zij was zoo geestig, zoo bevall-iowas 200 &oed zichzelf met een jongmenschdat riet tempte™™ n‘f f°PW€kte- daar zij meende hem riep. g zien’ dat Gaston plotseling naïef uit-
	verlaten"?1' meVr°UW’ hoe heeft man u kunnen De vicomtesse zweeg. Gastori bloosde, hij dacht haar gekwetst te hebben. Maar die vrouw was ver rast door het eerste diepe en ware genoegen dat z» ondervond sinds den dag van hafr ™|duk Dat ordeel, ontlokt aan de argeloosheid vaneen jongmensch maakte hem onschuldig in haar oogenJ ver- Senehadet bejch“ldiSde hem, die haa; verten had en rechtvaardigde de eenzaamheid, waarwereldWdi k°men ,Wegkw,Jnen- De vergiffenis der wereld, de roerende sympathieën, de achting- der maatschappy, zoozeer verlangd, zoo wreed géweigvJï°rtT haa.r "eheim-ste wenschen waren vervan hïT f* TTP’ Welke de z<*tste vleierijen van het hart en de bewondering, altijd gretig dooide vrouwen genoten, nog schooner maakfen. Zij was



	Zij glimlachte om het compliment. Maar, zei ze, daar wij elkaar niet meer mogen weerzien, wat doet een oogenblik meer of minder er toe? Als ik u bevallen zou, zou dat een ongeluk be-
	teekenen. Een heerlijk ongeluk, antwoordde hij treurig. Vertel mij dat niet, hernam zij ernstig. In elke andere positie zou ik u met genoegen ontvangen. Ik zal zonder omwegen met u spreken. U zult begrijpen, waarom ik niet wil, waarom ik u niet mag terugzien. Ik geloof u te groot van ziel om niet te gevoelen, dat ik, als ik maar verdacht werd vaneen tweeden misstap, voor de heele wereld een verachtelijke en gemeene vrouw zou worden; ik zou op de andere vrouwen gelijken. Een rein en vlekkeloos bestaan zal dus mijn karakter doen uitkomen. Ik ben te trotsch om niet te beproeven midden inde maatschappij te blijven als een apart wezen, een slachtoffer van de wetten door mijn huwelijk, een slachtoffer van de mannen door mijn liefde. Als ik niet trouw bleef aan mijn positie, zou 'ik al den blaam verdienen, die mij overstelpt en daarbij mijn eigen achting verliezen. Ik heb niet de hooge maatschappelijke deugd gehad toe te behooren aan een man, dien ik niet liefhad. Ik heb bndanks de wetten de huwelijksbanden verbroken: het was een onrecht, een misdaad, het mag alles zijn, wat u wilt; maar voor mij stond die toestand gelijk met den dood Ik heb willen leven. Als ik moeder geweest was, had ik wellicht de krachten gevonden om de foltering te
	dus gehoord en begrepen, de Nueil gaf haar heel natuurlijk de gelegenheid zich uit haar val te verheffen. Zij keek naar de pendule. O, mevrouw, riep Gaston uit, straf mij niet voor mijn onbesuisdheid. Als u mij maar één avond toestaat, wees dan zoo goed dien niet nog te bekorten.



	met den dood; welnu, mijnlieer, dat was een doodsstrijd zonder het graf als uitkomst. O, ik heb veel geleden ! , De vicomtesse hief haar mooie oogen naar de kroonlijst op, waaraan zij zonder twijfel alles toevertromvde, wat een onbekende niet mocht hooren. Een kroonlijst is wel de zachtste, de lijdelijkste, de welwillendste vertrouwelinge, die de vrouwen kunnen vinden bij gelegenheden, wanneer zij hun ondervrager niet durven aanzien. De kroonlijst vaneen boudoir is een instelling. Is het niet een biechtstoel minus de priester? Op dat oogenblik was mevrouw de Beauséant ■welsprekend en schoon; men zou moeten zeggen coquet, als dat woord niet te sterk was. Door zichzelf recht te laten wedervaren, door tusschen haar en de liefde de hoogste slagboomen te stellen, prikkelde zij al de gevoelens van den man en hoe hooger zij het doel verhief, des temeer zij het voor de blikken aanbood. Eindelijk sloeg zij haar oogen op Gaston neer, na hun de al te innemende uitdrukking te hebben ontnomen, welke de herinnering aan haar smarten hun had meegedeeld Beken, dat ik koud en eenzaam moet blijven! zei ze hem op kalmen toon. De Nueil voelde een hevige begeerte, voor die vrouw op de knieën te vallen, toen verheven van verstand en dwaasheid, hij vreesde haar belachelijk te schijnen; hij onderdrukte dus èn zijn opwinding èn zijn gedachten: hij werd tegelijk de vrees gewaar er niet in te slagen ze goed uitte drukken en den angst, vaneen of andere weigering of vaneen spotternij, waarvoor de vrees de vurigste zielen afkoelt. De terugwerking van de gevoelens, die hij onderdrukte op het oogenblik, dat zij uit zijn hart kwamen, veroorzaakte hem die diepe smart, welke de verlegen menschen kennen evenals de eerzuchtigen, die vaak gedwongen. zijn hun veilangen te verkroppen. Toch kon hij zich niet weer-



	hart, mijn ziel en mijn persoonlijkheid, dat mijn lot thans geheel van u afhangt. Werp mijn brief met m het vuur. Wees zoo welwillend om dien te lezen. Misschien zult u mij dien eersten zin vergeven, als u merkt, dat dit geen gewone of zelfzuchtige verklaring is, maarde uitdrukking vaneen natuurlijk feit. Misschien zult u getroffen worden door de bescheidenheid van mijn beden, door de &el^tenh®ld’ die mij het gevoel van minderheid schenkt, door den invloed van uw beslissing over mijn leven. Op mijn leeftijd, mevrouw, kan ik slechts liefhebben, ik ben totaal onbekend èn met hetgeen een vrouw kan behagen èn met wat haar verleidt; maar ik voel m mijn hart voor haar een bedwelmende aanbidding. Ik word onweerstaanbaar tot u aangetrokken door het eindeloos genoegen, dat u mij doet gewaar worden en ik denk aan u met al de zelfzucht, die ons leidt daarheen, waar zich voor ons de «levenswarmte bevindt. Ik geloof mij uwer met waardig. Neen het schijnt ongeloofelijk voor mij, jong, °™.etenJ en verlegen, u het duizendste deel van «het geluk te brengen dat ik verlangde, terwijl ik u hoorde, terwijl ik u zag. U is voor mij de eenige vrouw, die er op de wereld bestaat. Daar ik me het leven zonder u niet kan indenken, heb ik besloten Frankrijk te verlaten en met mijn leven te gaan spelen, tot ik he veris ineen of andere onmogelijke onderneming m Indie, in Afrika, ik weet niet waar. Moet ik een grenzenlooze liefde niet met iets oneindigs bekampen? Maar als u mij de hoop wilt laten, niet u toe te behooren, maar uw vriendschap te verwerven, blijf ik. bta mij toe bij u, zelfs zelden, als u dat verlangt, eenige uren door te brengen gelijk aan die ik door toeval verkreeg. Dat broze geluk, waarvan de hooge genietingen mij verboden «kunnen worden bij het minste, al te vurige woord, zal voldoende zijn om mij «hei koken van mijn'bloed te laten doorstaan. Heb ik te veel



	Men moet kennis hebben van alle prachtige ongelukken van de jeugd, men moet op alle draken met vier blanke vleugels gestegen zijn, die haar vrouwehjken rug voor brandende fantasieën aanbieden, om de kwelling te begrijpen, waaraan Gaston 'de JNiueil ten prooi was, toen hij zijn eerste ultimatum m handen dacht van mevrouwde Beauséant Hij zag de yicomtesse koud, lachend en schertsend over de liefde als de wezens, die er niet meer aan gelooven. Hij had zijn brief willen terugnemen, hij vond dien absurd, er vielen hem duizend en één betere gedachten in of die treffender zouden geweest zijn dan die stijve zinnen, zijn vervloekte uitgeplozen pmrases, sofistisch, aanmatigend, maar gelukkig slecnt van leesteekens voorzien en heel goed scheef
	van uw edelmoedigheid verwacht, als ik u smeek een handel te dulden, waarbij alle profijt voor mij alleen IS' U zult wel aan de wereld, voor wie u zooveel opofferde, weten te toonen, dat ik niets wor u ben u die over zooveel geest en trots beschikt! Wat hebt u te vree^en! Nu zou ik voor u mijn hart willen openen om u ervan te overtuigen, dat mijn nederige vraag geen enkele bijgedachte verbergt. Ik zou u met verteld hebben, dat mijn liefde zonder grenzen is, als ik u verzoek mij vriendschap toe te staan, als ik de hoop had u het diep gevoel te doen deelen, dat m nujn ziel begraven is. Neen, ik zhl bij u zijn, wat u wilt, dat ik zal wezen, mits ik er maar ben. Als u mij dat weigert en u kunt het, zal ik mij niet beklagen, i zal vertrekken. Als later een andere vrouw dan u voor een of ander mijn ziel binnendringt, zult u gehjk gehad hebben; maar als ik trouw blijf aan mijn ïefde, zult u misschien wat spijt gevoelen. De hoop u spijt te veroorzaken zal eenigszins tegen mijn angsten opwegen en dat zal de heele wraak zijn van mijn miskend hart.”



	geschreven. Hij trachtte niet te denken, niet te gevoelen; maar hij dacht, hij voelde en leed. Eindelijk ontving de Nueil uit Londen van Jacques een brief met een zegel van geparfumeerde was met de wapens van Bourgogne, geschreven op fijn gesatineerd papier, en dat het parfum uitstraalde van
	een lieve dame. , , • c Hij ging zich dadelijk opsluiten om haar brief te lezen en te herlezen.
	, u straft mij heel streng, mijnheer, en voor de goedwilligheid, waarmee ik u de 'hardheid vaneen weigering heb bespaard èn voor de bekoring, die „eest altijd op mij uitoefent. Ik heb vertrouwen ge-Sd inden adel van uw jeugd en u hebt mij bedrogen Toch, ik heb met u, zoo met geheel open, wat' volstrekt belachelijk geweest zou zijn dan toch vrijmoedig gesproken en ik heb u mijn toestand meegedeeld om een jonge ziel mijn koelheid te doen begrijpen. Hoe meer ik belang m u stelde, hoe grooter het leed is geweest, dat u mij oorzaakt. Ik ben van nature teerhartig en goed, maarde omstandigheden maken mij slecht.Een a dere vrouw zou uw brief verbrand hebben zonder hem te lezen; ik, ik heb dien gelezen en ik antwoord er op. Mijn redeneeringen zullen u bewijzen dat, als ik niet ongevoelig ben geweest voor die uiting vaneen gevoel, dat ik deed. ontstaan, zelfs onwillekeurig, ik er verre van ben het te deelen, en mijn gedrag zal u nog beter de oprechtheid van mijn ziel bewijzen. Verder heb ik tot uw welzijn het soort gezag willen uitoefenen, dat u mij over uw leven geeft e/ik wensch het nog eens uitte oefenen om den sluier te doen vallen, die uw oogen bedekt. Ik ben weldra dertig jaar, mijnheer, enu.s nauwelijks twee-en-twintig U kent zelf uw ideeen met als u mijn leeftijd zult bereiken. De eeden, die u nu



	zoo licht zweert zullen u dan heel zwaar schijnen, -thans, dat wil ik wel gelooven, zoudt u zonder berouw uw geheele leven geven, u zoudt zelfs voor een kortstondig genoegen kunnen sterven; maar op uw dertigste jaar zou de ervaring u de kracht ontnemen mij eiken dag offers te brengen en ik, ik zou diep vernederd worden door ze aan te nemen. Eenmaal zal alles u gelasten, de natuur zelf zal u bevelen mij te verlaten; ik heb het u gezegd, ik sterf liever dan verlaten te worden. U ziet het, het ongeluk heeft mij geleerd te berekenen. Ik redeneer, ik heb geen hartstocht U dwingt me u te zeggen, dat ik niet van u houd dat ik u met mag, met kan noch wil liefhebben. Ik ben het punt in het leven voorbij, waarop de vrouAven zwichten voor onbezonnen aandriften van net hart en ik zou niét meerde minnares kunnen zijn, die u zoekt. Mijn vertroostingen, mijnheer, komen van God, niet van de mensdien. Overigens lees ik te duidelijk inde harten bij het treurige licht der bedrogen liefde om de vriendschap aan te nemen die u vraagt, die u aanbiedt, U is het slachtoffer van uw hart en u hoopt meer op mijn zwakheid dan op mijn kracht. Dat alles is een gevolg van instinct Ik vergeef u die hinderlist, u is er nog niet met bewustzijn medeplichtig aan. Ik gelast u in naam van die vluchtige liefde, in naam van uw leven, in naam van mijn rust, in uw land te blijven, er geen eerbaar SkShk 'tC °ntrgaan VO°r een nTdzakehjk zal sterven. Later, als u bij het vervullen van kOdTerhhbeSmmi?ng al UW *evodens z»!t ontwikkeld hebben, die den man wachten, zult u mijn antwoordl waardeeren, waaraan u misschien op dit heïienbehonUChterhejd ZUk Wljten' Vaarwel. mijneer, gehoorzaam mij en denk er aan, dat uw welslagen mij in mijn verlatenheid wat genoegen zal



	Na dien brief te hebben gelezen, schreef Gaston de Nueil de volgende woorden: „Mevrouw, als ik er mee zou eindigen u lief te hebben door de kansen te aanvaarden die u mij bied om een gewoon mensch te zijn, zou ik mijn lot wel verdienen- niet? Neen, ik zal u niet gehoorzamen en ïk iw«r U«n trouw, waaraan de dood slechts een einde aal kunnen maken. O neem mijn leven, Man U toch vreesde in het uwe wroeging te veroorza
	ken.
	II.
	Toen de knecht van de Nueil van Courcelles terugkwam, zei zijn meester hem. Aan wie heb je den brief overhandigd/ Aan mevrouwde vicomtesse zelf; zij zat in een rijtuig en vertrok. ... Om naar de stad te gaan? Mijnheer, ik geloof het niet. De reiswagen van mevrouwde vicomtesse was met postpaarden be spannen. . Ah, zij gaat weg, zei de baron Ta mijnheer, antwoordde de kamerdienaar. Dadelijk maakte Gaston zijn toebereidselen om mevrouwde Beauséant te volgen en zij voerde hem tot Genève zonder te weten, dat zij door hem vergezeld was. Tusschen de duizend die hem gedurende die reis overvielen, hield d® ten meer bepaald bezig: „Waarom is zij Dat woord was de tekst vaneen menigte onderstel lingen waaronder hij natuurlijk de vleiendste uitkoS en ziehier deze: „Als de vicomtesse mij wil liefhebben, is er geen twijfel aan, dat zij als versta dige vrouw aan Zwitserland de voorkeur geeft, waar



	niemand haar kent, boven Frankrijk, waar zij zedemeesters zou ontmoeten.” Zeker soort hartstochtelijke mannen zouden niet ouden vaneen vrouw die slim genoeg is om haar terrein te kiezen; -dat zijn geraffineerden. Overigens, niets bewijst, dat de onderstelling van Gaston juist was.
	De vicomtesse betrok een klein huis aan het meer 1 oen -zij er zich -had ingericht, vertoonde Gaston zich daar laat op een mooien avond. Jacques, een -oor en door aristocratisch kamerdienaar, verwonderde er zich niet over de Niteil te zien en diénde em aan als knecht, die er aan gewoon is alles te begrijpen. Bij het hooren van dien naam, bij het gezacht van den jonkman liet mevrouwde Beauséant het boek vallen, dat zij inde hand -hield; haar verrassing schonk Gaston den tijd haar te naderen en haar te zeggen met een stem, die haar heerlijk inde ooren klonk: J Met welk een genoegen nam ik de paarden, die u vervoerd hadden! Zoo goed gehoorzaamd te worden in haar °-e-heime wenschen! Waar is de vrouw, -die niet voor een dergelijk geluk bezweken zou zijn? Een Italiaansche, een van die goddelijke schepsels, wier ziel de egenvoetster is van die der Parisiennes en die men aan -deze zijde van de Alpen verregaand onzedelijk zou vinden, zei eens bij het lezen van Fransche romans. Ik zie niet in, waarom -die arme geliefden zooveel tijd zoek brengen met dingen te regelen, die niet meer dan een morgen moeten kosten.” Waarom vonrWM ni6t ™et fie S°ede Italiaansche als l noch.,^n, hoorders noch zijn onderwerp e lan-g doen reikhalzen! Er zouden wel eenige tooneeien yatt tekoorlijke coquetterie te SrijVeo zijn zoete vertragingen, die mevrouwde Beauséant wilde toevoegen aan het geluk van Gaston om met



	oratie te bezwijken als de maagden van de Oudheid, misschien ook om te genieten van de kuische zalig Sn van «n eerste liefde en om tot haar hoogste uitdrukking van kracht en macht te komen De Knel was nog op een leeftijd, waarop de man het slacht offer is van die grillen, van die spelen waarmee de vrouwen zich ophouden en die zij verlengen, hetzij om goed haar voorwaarden te stellen, hetzij om langer van haar macht te genieten, waarvan het naderende verval bij instinct door haar wordt ver moed- Maar die kleine boudoir-protocollen, minder talrijk dan die van de Conferentie te Londen, beslaat te weinig plaats inde geschiedenis vaneen echten hartstocht om vermeld te worden. Mevrouwde Beauséant en de Nueil woonden gedurende drie jaar samen inde villa, gelegen bij he meer van Genève, die de vicomtesse gehuurd had. Zij bleven er alleen zonder iemand te zien, zonder van zich te doen spreken, maakten watertochtjes en stonden' laat op, kortom gelukkig, zooals wij allen droomen dit te zijn. Dat kleine huisje zag er voudig uit met groene jaloezieën, omringd van bree de balkons met zonneschermen, een echt hms va minnenden, een huis met witte canapé s, geru schlooze tapijten, frissche behangsels, waar alles glansde van vreugde. Bij ieder raam verscheen het meer onder verschillende gezichtspunten; m de verte de bergen en hun nevelige, kleurige vluchtige fantasieën, boven hen een fraaie hemel; dan voor hen e lange vlakte van grillig, veranderlijk water De gen schenen voor hen te droomen en alles lachte
	belangen riepen de Nueil naar Frankrijk teruo-• zijn broer en zijn vader waren dood; hij moest lenfve ierlatem De Wee gelieven kochten dat hms, zij hadden de bergen willen afbreken en het water van het meer laten ontsnappen dooreen klep te ope



	Die kleine biographische aanteekening betreffengel kheM te'St 6 Beauséa,nt heeft tot doel de onmogelijkheid te laten inzien, die voor de markiezin bestond om de Nueil te 'huwen. cJ%!afie ne^en iaar yan'geluk, de zoetste huwceel die een vrouw ooit heeft kunnen teekenen be vonden de Nueil en mevrouwde Beauséant zich in eeni even natuurlijken en valschen toestand als die aarm zij sinds het begin van dit avontuur geblegehik isreeeneX SF™,??**0**1’ Waarvan het on™> ffnX s een denkbeeld te geven, maar waarvan het nauwk«,righeiSeSK'd W°rC,en me' wisk™<%'
	jtns: aanzrenlijke bezitting die kan de gronden van FF “'talZtP Heeen, „IcïïTme„theötndt van de beschrijving onnoodig is; de SnoonW bfu, JC ®esckkdenis za! er zonder twijfel de heer hjtheden va» doen vermoeden bij hen, w er zielTn Sgsïs&gz**™** *** « htgenoot van mevrouwde Beauséant een vold^zekerhddït6^'!^^3 helpt °nS beter ’leven dan ae zekerheid het geluk van anderen te veroorzaken door onzen dood. De Beauséant was een dier iron" sche en koppige lieden, welke als zij, die van hd andeven^mFdT'1 g6n°egen .te m€er in vinden dan op te staan m°rgen ,n blakenden welstand



	Mevrouwde gravin de Nueil, moeder van Gaston had nooit mevrouwde Beauseant willen zie. . Het was een stijve en deugdzame vrouw, die zeei wettig het geluk van papa de Nueil had «dgeimakt Mevrouwde Beauséant begreep dat die eerzame douairière haar vijandin moest zijn en zou trachten Gaston aan dit onzedelijk en ongodsdienstig leven te ontrukken. De markiezin had wel haar landgoe willen verkoopen en naar Genève terugkeeren. Maar dat was geweest: de Nueil wantrouwen, en daartoe was 5 niet in staat. Was het niet hem aan een lort mechanisdh geluk ontrukken, dat de vrouwen ama ™or hun echtgemalen en zelfs voer hun mmnaars wenschen? Er was een zekere juffrouw de la Rodière in het land gekomen, twee-en-twintig jaar oud en veertig duizend livres rente rijk. Gaston ontmoette die erfgename te Manerville telkens, als zijn Xh hem er heen voerde. Die menschen waren zoo plaatst aki de cijfers vaneen rekenkundige verhouding; de volgende brief, op een ven en aan Gaston overhandigd, zal nu het afschu welijk vraagstuk ophelderen, dat mevrouwde Beauséant sinds een maand trachtte op te lossen. „Mijn lieve engel, je schrijven, wanneer wij har aan hartleven, wanneer niets ons scheidt, als onz liefkoozingen zoo vaak onze -taal zijn en de woorden ook liefkoozingen, is dat geen onzin? Welnu, neen, mijn lieveling. Er zijn zekere dingen, die een vrouw niet kan zeggen in tegenwoordigheid van haar mmn£r £ «,§ï gedachte aan die dingen dnet haar stem stokken, doet haar het bloed naar het hart te ruestroomen; zij is zonder kracht en zonder geest. Zoo bij ie te zijn doet mij lijden; en vaak ben ik zoo bij ie. Ik voel, dat mijn hart louter waarheid voor je moet zijn geen enkele van zijn gedachten mag verzwijgen zelfs de vluchtigste met; en ik houd te veel van dat zoet mij laten gaan, dat mij zoo wel doet, om



	Sr t? echr je elke herinnering heb. uilgtiTli''JK ten onder welker gewicht mijn leven eertijds zou bezwijken. Ik heb de liefde slechts gSend door van jeenr°rooteh2elld J'C m jeugd’ de reinhe’<i den ia/de eLt, W3re” n°odlg om te beantwooraen aan de eischen van het hart eener veeleischende vrouw Vriend, ik heb heel dikwijls gepopeld van vreugde, als ik dacht, dat gedurende negen Sr 100 S a“dfbkï”g' ”°oil ”,ijn jaloezie is SwS. ïk rf ai de bloem«n van je ziel genoten, als je gedachten. Er is met de minste wolk aan onzen hemel Ie weest, wij hebben niet geweten,, wat een offer wïs ij hebben altijd gehoorzaamd aan de ingevingen van onze harten. Ik heb genoten vaneen ISnzfnloos geluk voor een vrouw. De tranen, die "dit blad zeggeS IkhadV611 ï 'T! 3? mijn erfelijkheid dmSi.r hu Z.ekmdd wd!en schrijven. Welnu vreesdijker daSd'S Wellin« doen meemaken vreesenjker dan die van verlaten te worden Lief hei heb toDhederOT heeft heel diepe schmlhoeken; ik kend mhï dn °mVang Van het miJne niet ge-Kencl, &elijk dien van mijn eigen liefde De o-rnnicf-» rampen die ons kunnen overvallen, zijn te dragen m vergelijking met het eenige X v7n het ongeluk van hem, dien wij liefhebben. En als wij het te sterven . . Dit is de gedachte, die mij drukt dL verlaadde T ?°g ZWfrdere «ch mede;' me verbuigt de glorie van de liefde, zij doodt die “aak‘ f ,eenf vernedering van, die het' leS vo£ ltijd verduistert Jij bent dertig jaar en ik veertig Hoeveel verschrikkingen geeft dat verschil van leef' tijd niet aan een liefhebbende vrouw! jf kunt Sst onwillekeurig daarna ernstig de offers gevoeld heb ben, die j,j mij hebt gebracht door van de hSle we-'



	rVI-d afstand te doen voor mij. Jij hebt misschien aan je maatschappelijke bestemming gedacht, aan dat huwelijk, dat noodzakehjk je fortuin moet ver grooten! je veroorloven van je geluk zijn waarde fe erkennin, van je kinderen, je goederen over te dragen weer inde wereld te verschijnen en er je plaats met eere in te nemen. Maar je zult die ge ac ten onderdrukt hebben, gelukkig voor mij een erfgename op te offeren, zonder dat ik het weet: een fortuin enPeen mooie toekomst! In je edelmoedigheid van jonkman, zul je trouw hebben willen blijven aan de eeden, die ons slechts verbinden voor het aanschijn van God. Mijn vroegere smarten zullen voor iou opgedaagd zijn en ik zal door het ongeluk beschermd zijn, waaraan jij mij °^n*^Myn liefde danken aan Die gedachte voor mij nog vreeselfPr dan de vrees jou je be Snïï «« doen .nissen. Gisteren, toen J n», zoo zacht hebt gevraagd. „Wat heb je. hee j stem mij doen trillen. Ik heb geloofd, dat je als ge woLük in mijn ziel las, en ik wacht e je vertrouwelijkheden af en verbeeldde mij, dat ik juiste voor gevoelens had, terwijl ik de berekening van je verstand vermoedde. Ik heb mij toen eemge attenties herinnerd, waaraan je gewend bent Jk heW soort gekunsteldheid meenen op te merken waar door de mannen een trouw, waaraan het moeilijk s zich te houden, verraden. Op dat moment heb i mijn geluk heel duur betaald, ik heb gevoeld, dat de 3ufoos «.tijd de schatten v- de ■eUe Werkelijk: heeft het lot ons met altijd gescheiden Tij zultJ tot jezelf gezegd hebben: „Vroeg of laat moet ik de arme Claire verlaten, waarom mij er met bijtijds van te scheiden?” Die zin stond m het diepst van'je blik te lezen. Ik heb je verlaten om ver jan je tp Man weenen. Je tranen ontnemen! Dat waren de eerste, die het verdriet mij sinds tien jaar het storten



	bedrieg mij niet, het zou een misdaad zijn iegf -IdaihP HebledeeHeb j® je kven als ,nan nal gedacht. Heb je een gevoel van spijt? Als ik ie een rtS •SP‘Jt ““ >»“»*'». *>u ik ervan stsv» k heb het je gezegd: ik heb liefde genoeg om ie ce mhne7a"ïe'rnl'e J'°™ leve,? Z£ S mijne. Haat, als je kunt, de rijke 'herinnerino- varen te zirnSiie!ee!enrjaren Van gduk °m niet blnvloS te zijn in je beslissing; maar spreek! Ik ben aan ie onderworpen als aan God, aan dien eenigen trooï ter die mij overblijft, als jij mij verlaat.” i oen mevrouwde Beauséant haar brief in handen wist van de Nueil, verviel ze tot een zoo diei neerslachtigheid en een zoo verdoovende overpelm dachten00daten-al T gr°°ten °Vervloed van haar gedachten. dat zij als ingeslapen bleef zitten Zeker alth/’J Van !r6 smarten’ waarvan de hevigheid niet altijd evenredig is geweest aan de krachten van de vrouw en d,e de vrouwen alleen kennen TerwiS de NiieilU bi'fh ™^rkiezm haar }ot afwachtte, was de by het iezen van haar brief, zeer verleren volgens de uitdrukking door de jongelui gebSd in die soort crisissen. Hij was toin bijna b!zwïfn oor den aandrang van zijn moeder en voor de be koorhjkheden van mejuffrouw de la Rodière 'een Her witee Uldende j°n^e dai™’ recht als een Populier, wit en rosé, weinig sprekend, volgens het nro SSSa maoa°rgh SChreVen ■ aan aIIe “are jonge meisjes mMr haar veertig duizend livres rente in ndgoederen spraken voldoende voor 'haar Me vrouw de Nueil geholpen door haar oprechte mol" af 77 g“ellbeid’ zocht haar zoon voor de deugd af te troggelen. Z,j deed hem opmerken, hoe vleield het voor hem was, als mejuffrouw dé la RoS hem de voorkeur zou geven, wanneer haar zooveel rijke partijen waren aangeboden; het was wel tiid aan z,j„ toekomst te denken; zoó'n moofe jéfcgéï



	eniC Meemoet in het leven man zijn, sprak hij tot Z1 vermoedde hij de smarten die ziji besiuit ziin maitresse zou veroorzaken. Zijn ijdelheid 1 man zoowel als zijn geweten van minnaar vergrootten die nog voor hem; hij werd bevangen dooreen onrecht medelijden. Hij gevoelde opeens dat onmeteliike ongeluk' en achtte het noodig barmhartig de pi n van dte doodelijke wonde te verzachten. Hij hoopte mevrouwde Beauséant tot een toestand van kalmte te kunnen brengen en zich door haar dat wreede huwelijk te laten gelasten, door haarlangzamerhand aai de gedachte van scheiding te gewennen, terwijl hij altijd mejut de la Rodière tusschen hen liet als een spook en oor eerst deze voor haar op te offeren om haar Hter te doen opdringen. Hij ging, om dat Jammerlijk voornemen uitte voeren, zoover, te rekenen op den adel de trots van de markiezin en op de schoon hoedanigheden van haar ziel. Hij schreef haar toen om eindelijk haar argwaan te doenpinsl“l?e^tln Schrijven! Voor een vrouw, die met de intuïtie va
	heid zou niet weer te vinden zijn; er fOueens tachduizend livres rente zijn in grondbezit, het to uin bood een vergoeding voor alles; als mevrouw de Beauséant om hem zelf van hem hield, moest zij de eerste zijn hem uitte noodigen te trouwen; kortom die goede moeder vergat geen der middelen van actie waardoor een vrouw invloed kan hebben op van een man. Zij had dan ook haar zoon aan ’t wankelen gebracht. De brief: van me vrouw de Beauséant kwam op een oogenblik, toe de liefde van Gaston worstelde tegen alle verleidi gL vaneen behoorlijk geordend leven en overeenkomstig de ideeën van de wereld; maar die bnef be sliste den strijd. Hij besloot de markiezin te verlaten



	en wikkelde haar als ineen doodskleed van ijs Ms hU % tS zij hebbin W MSSdS
	, mevrouw iets noodig? vroea- Tacnnes met zachte stem, terwijl hij zich terugtrok J ’ -Neen, zei ze. r/.|^ breidde zich een dichte sluier over de ooeen v-m d^ Se HHitecftm TimC Sttem.v™ haar hart riep haar eerste li! – ' loen’ terwiJ* haar gezicht de heele erste bladzij overzag met die begeerigheid welke de hartstocht schenkt, merkte zij aan het slot die woorden op: Niets is vastgesteld.. .. Het blad om duider l V Cen ontroering, zag 3ï mdelijk den geest, die de verdraaide zinnen’had ngegeven, waarin zij met meer die onstuimige on wellingen van de liefde terugvond; zij verfrommelde hem verscheurde hem, rolde hem in elkaar beet erop, wierp hem in het vuur en riep- ’ 1 niet meer liefhad f * H" mij hij mjrlïïem '”j "iCh 3,5 TO’d°°« »P "aar canapé



	glorie, het geluk en het bewijs van de ware liefde is Mevrouwde Beauséant keerde haar gezicht lang zaam naar de deur en merkte haar vroegeren minnaar op De Nueil deed daarop eenige schreden. Als u verder gaat, mijnheer, riep de markiezin verbleekend, spring ik uit het raam! markiezm m#TJ sprong op de spanjolet, opende die en hield met een voet op het buitenste steunpunt van het kruisraam, de hand aan het balcon en het hoofd naar Gaston gewend. M den eg’ Weg' lgeP ze> ik gooi me naar bene-
	eenLdsd?digereSelij-en VlUChtte de Nueil'als Thuis gekomen, schreef Gaston een zeer korten brief en belastte er zijn kamerdienaar meediennaar mevrouwde Beauséant te brengen terwiil hii n aanbeval, de markiezin te doen ieten, dat het voS tro? ieven of dood. De boodschapper vertrok, de Nueil kwam weer in het salon en vond er zijn vrouw, die voortging de caprice te vermooruur' later T™’ °P antwoord Een zich d?be Dn/nCaPrlCe geëindiSd was- bevonden gend , gen°?ten 'tegenover elkaar, zwijgend, toen de kamerdienaar van Valleroy terug kwam en aan zijn meester den brief teruggaf niet geopend was geweest. De Nueil ging in’een n«™zetntó 2? “T- Waar hii zijn ïï dfzS terugkomst van de jacht, en dood-
	Die snelle en noodlottige ontknooping zoo tenen fs Surlijk* Se'ÏOOn,en va" het w Frankrijk, menlj ï Ve,r.f hiJnse]en hebben waargenomen of er de heerlijke ondervinding van hebben waartoe de volkomen eenheid van twee wezens aanleiding geeft, zullen gemakkelijk dien zelfmoord