De Indische courant

(Van een Nederlandschen medewerker)

Van Zurig over Wieringen naar Andijk. — Het dorp in de Zuiderzee, waar een nieuw eiland geschapen werd. —In 1932 zal de afsluiting een feit zijn.

De vreemdeling, die ons land bezoekt en zich tevoren de moeite heeft gegeven kennis te nemen van wat hem in een bundel boekjes, folders en brochures als het meest bezienswaardige wordt afgeschilderd, zal daarbij zeker de Zuiderzeewerken hebben aangetroffen.

Dat behoort ook zoo. Als wij Nederlanders den dam van de Sylt kennen en alles weten omtrent de stuw in den Nijl bij Khartoem, mogen we toch omgekeerd den vreemdelingen met minstens evenveel trots ons groote nationale werk, de afsluiting en droogmaking der Zuiderzee, toonen.

Het verschijnt met meer recht in de reeks bezienswaardigheden, dan bijvoorbeeld de Alkmaarder kaasmarkt, het Volendamsche binnenhuisje of de Marker visschersvrouwen.

Op dat bezit, hoe merkwaardig en pittoresk het ook moge zijn, behooren wij ons nu toch niet meer zóó sterk te laten voorstaan. Wij hebben wat beters te laten zien, iets oneindig grootscher, iets dat niet grappig en aardig is om er 'n prentbriefkaart van mee te nemen, maar indrukwekkend door zijn enorme afmetingen, zijn demonstratie van nationale energie en ongeëvenaarde waterbouwkundige techniek.

De Zuiderzeewerken. Ze zijn ons parade-paardje geworden. Bijna hebben ze het stadium der populariteit bereikt, en wie de aankondigingen op de keurige salonbooten ziet, met aanbieding tot een rondvaart langs de in aanbouw zijnde dijken, sluizen en bruggen, krijgt even den indruk, dat het om een tentoonstelling gaat met speciale attracties.

Deze beteekenis aan de zaak te geven, zij het dan niet zoo bedoeld, is natuurlijk onjuist, maar er zit de goede zijde aan, dat algemeene belangstelling wordt gewekt voor wat er gebeurt tusschen de Friesche en Noord-Hollandsche kust.

Die belangstelling is noodig. Het gaat hier om een werk van zóó kolossale afmetingen, als een generatie slechts éénmaal ziet aanvangen en voltooien.

Na de vestiging van ons koloniale rijk, is de droogmaking der Zuiderzee zonder twiïfel het machtigste Nederlandsche werk. Wij mogen er hier daarom opnieuw de aandacht voor vragen om te vertellen, hoever thans de arbeid gevorderd is.

Het resultaat van drie en eenhalfjaar.

De groep journalisten, die een dezer dagen op uitnoodiging der Maatschappij tot Uitvoering der Zuiderzeewerken (M.U.Z.) een tocht maakte van Zurig tot Andijk, had het niet beter kunnen treffen. De directeur-generaal, ir. V.J.P. de Block van Kuffeler, en de eerstaanwezend ingenieur, ir. J. F. R. v.d. Wall, leidden hen rond, nadat de eerste aan den vooravond een duidelijke uiteenzetting had gegeven, van wat den volgenden dag zou worden gezien.

Hoewel jaren tevoren de voorbereidende werken reeds waren aangevangen, begon het toch eigenlijk eerst in 1927 ernst te worden met de uitvoering, die in eersten aanleg het project omvatte van den Uouw van den afsluitdijk en de droogmaking van den N.W.-polder, de Wieringermeer.

Drie en een half jaar zijn sindsdien voorbijgegaan en ziet: de afsluitdijk is over belangrijke afstanden al voltooid en de Wieringermeer toont, binnen haar hooge begrenzing van stevige dijken, reeds onafzienbare stukken drogen grond.

In den sluitdam zijn de geweldige brugcomplexen bijna voltooid, en de sluisgroepen in het stadium van afbouw gekomen. Het tempo is bevredigend. Zoo doorgaande is in 1932 het laatste gat gedicht en is de Zuiderzee, inplaats van open water, een krachtig besloten* binnenmeer geworden, waaruit alleen nog maar het overtollige water behoeft te worden weggepompt om na eenige jaren den vruchtbaarsten bouwgrond te leveren. Dit zij in alle simpelheid opgemerkt, want de werkelijkheid zal leeren, dat, al zijn Friesland en Noord-Holland voor altijd verbonden, het te voorschijn brengen van den vasten bodem nog minstens een kwart eeuw vordert. De bouw van den grooten afsluitdijk. Over den bouw van den grooten afsluitdijk vertelde de heer Blocq van Kuffeler ons nog de volgende bijzonderheden : Hij bestaat, behalve uit 't reeds voltooide 2 '/2 K. M. lange gedeelte, dat het Amsteldiep blokkeert, uit den 30 K.M. langen dam van Den Oever (op Wieringens Oostpunt) naar Zurig op de Friesche kust.

Dit vak, dat de eigenlijke afsluiting zal bewerken, wordt in verschillende gedeelten gebouwd. Men houdt namelijk om practische redenen zooveel mogelijk rekening met de bodemgesteldheid van de zee ter plaatse.

De diepe doorvaartgeulen blijven tot het laatst open, eerstens om de reeds voltooide gedeelten niet aan overmatigen druk bloot te stellen, in de tweede plaats, omdat de arbeid hier het moeilijkst is wegens de diepte, waarop gewerkt moet worden.

Door op de hoogstgelegen bodemgedeelten, het Kornwerderzand bij de Friesche kust, het Breezand in het midden der zee, en een strook langs de Wieringerkust den dijk op te werpen, werd de waterbeweging nagenoeg niet beïnvloed. Ging men daarentegen van kust tot kust werken in rechte lijn naar elkaar toe, dan zou men al spoedig de geulen ontmoeten en met de watersnelheid te kampen krijgen.

Behalve dan, dat op de bovengenoemde zandplaten, het dijklichaam reeds volledig wordt gebouwd, is men er tevens toe overgegaan, reeds de basis te leggen voor de sluitstukken in de geulen door zoogenaamde beteugelingsdammen, uit keileem bestaande, en afgedekt door teenen zinkstukken met basaltblokken bedekt.

Zonder dat het doorstroomende water bij eb en vloed hinder ondervindt, wordt op deze wijze de diepte belangrijk verminderd tot 3è 4 meters en tevens wordt groot grondverlies bij het storten in den stroom voorkomen.

Het lichaam van den dijk wordt gemaakt van aan den bodem der Zuiderzee ontleenden grond; aan de buitenzijde komt een dam van keileem, aan de binnenzijde daarvan zand, afgedekt door een laag keileem of klei. Keileem is een taaie bodemsoort (leem met kleine en grootere keien), die op verschillende punten in den bodem der Zuiderzee, alsook op Wieringen en aan de Zuidkust van Friesland, wordt aangetroffen en die getoond heeft uitstekend weerstand te kunnen bieden aan stroomend water.

Bij den aanleg van den dijk wordt daarom eerst onder water de keileemdam zoo hoog mogelijk opgestort en daarachter het zand.

Dit geschiedt met zoogenaamde onderlossers, welke 'n beun hebben met kleppen in den bodem, welke kleppen geopend worden ter plaatse van den te maken dijk, waarna de inhoud dus op die plaats in zee wordt gestort.

De keileemdam wordt dan verder op de vereischte hoogte gebracht met behulp van drijvende grijpkranen, welke het in vaartuigen aangevoerde keileem verder op den dam uitstorten.

Het bovendeel van het zandlichaam wordt daarna achter den keileemdam gespoten, waartoe het in vaartuigen aangevoerde zand zoodanig met water wordt vermengd, dat het opgepompt en in den dijk kan worden geperst; gezorgd wordt, dat het water in zee kan wegstroomen, zoodat het zand, hetwelk bezinkt, blijft liggen.

De bekleedingsgrond van het zandlichaam wordt in den regel met transporteurs of drijvende grijpkranen met langen arm om den dijk gebracht en daarna verwerkt. Het benoodigde keileem wordt in zee gebaggerd, het zand in den regel gezogen, maar ook wel gebaggerd.

Het grondlichaam van den dijk wordt vervolgens tegen afslag beschermd : onder water door zoogenaamde kraagstukken van rijshout, bezwaard met steenen, en boven water ter plaatse, waar de golfaanval zich doet gelden, door steenglooiïngen van basalt of Belgischen bloksteen en daarboven door een grasmat.

Voor de loozing van het IJsselmeer, het 100.000 H. A. groote waterreservoir, dat binnen de bedijking zal overblijven, werden in den afsluitdijk 25 uitwateringssluizen gebouwd, elk wijd 12 meters. Hiervan komen er 15, met een gezamenlijke wijdte dus van 180 meters, bij den Oever, onmiddellijk beoosten Wieringen en 10, met een gezamenlijke wijdte van 120 meters, op het Kornwerderzand, ongeveer 4 kilometers uit de Friesche kust. Ten behoeve van de scheepvaart is bij het sluizencomplex bij den Oever voorts één groote schutsluis gebouwd, geschikt voor schepen tot 2000 tons laadvermogen, en bij het complex op het Kornwerderzand, naast een dergelijke sluis, nog een kleinere voor schepen tot 600 tons.

AI deze kunstwerken zijn klaar of naderen hun voltooiing.

De gemiddelde hoogte van de dijkskruin zal ongeveer 7.25 M. plus N.A.P. bedragen, dat is ongeveer 3

Tot slot gaf de directeur-generaal 'n overzicht van wat dit jaar en in 1931 en '32 zal moeten geschieden om den dijk te voltooien, namelijk van den aanleg van 8V2 kilometers dijk van het Breezand uit in beide richtingen, vervolgens 8 kilometers dijk in de diepere zeegedeelten en daarna de 4'.2 kilometers in de beide stroomgaten. Tezamen zullen dan 12 millioen M 3 grond verzet zijn en 32 H.A. steenglooiïng gelegd.

Behalve eenige honderden vaartuigen, sleepbooten en bakken omvat het materieel niet minder dan 12 baggermolens, 13 zandzuigers, waaronder de grootste in Europa, en 10 kranen.

Een tocht langs de werken.

Hoe indrukwekkend de cijfers en getallen ook mogen zijn, die in de theorie ter sprake komen, een zuiver beeld van wat het werk omvat, krijgt men toch eerst door eigen aanschouwing.

Op den wijden plas tusschen Friesland en Noord-Holland, waarboven de lucht zwJrt kleurt door de zware rookslierten van tientallen puffende sleepbooten en stoomwerktuigen, arbeiden 7000 menschen aan den bouw van de aarden rib, die er in afmetingen van het aangrenzende watervlak zoo angstig smal en zwak uitziet.

Maar dat is slechts verbeelding, want als de autobus, die ons van Leeuwarden naar de kust heeft gebracht, bij Zurig den dijk afrijdt, krijgt deze heel andere proporties. Dan groeit de breedte tot die van een behoorlijk eiland, imponeeren de forsche afmetingen in de uiterst soliede bescherming. Hier heeft de zee heel weinig kans meer, haar domein terug te winnen. Zij is buitengesloten en de ontzaglijke leem- en zandmassa, gepantserd door puinlagen en een basaltharnas, staat er borg voor, dat die toestand blijvend zal zijn.

Van het Kornwerderzand, waar op den ouden Zuiderzeebodem de grootste bedrijvigheid heerscht, is in de verte het Breezand te zien, het centrum van den dijkbouwin het midden der zee. De snelle stoomboot der directie brengt er ons in drie kwartier naar toe, en als we de werkhaven binnenvaren, krijgen we een scheepvaartverkeer te zien, dat menige kleine havenplaats den Breezand-bewoners zou kunnen benijden.

Het is een merkwaardige sensatie hier aan land te stappen en in een drukbevolkt dorp te staan, opeen plaats, waar een paar jaar geleden nog de golven klotsten en de visschers hun netten uitwierpen op ue vangsi van haring en ansjovis.

Van dit punt uit groeit links en rechts de dijk aan, gevoed door kranen en grijpers, die met ettelijke kubieke meters' per dag het aarden iichaam hooger opwerken en breeder maken.

Werkelijke straten zijn hier aangelegd, al ontbreekt een klinkerdek. De houten huizen, keten en barakken slaan er keurig geverfd naast elkaar.

Hier leeft en werkt een bevolking van honderden zielen. Er worden kinderen geboren, die met de meest fantastische namen, aan de Ziiiderzeewerken ontleend, het leven ingaan.

Er is een klein ziekenhuis, een groot ontspanningslokaal en een kerkje. Het Breezand vormt een tijdelijke gemeenschap, geïsoleerd van het overige land, maar goed geordend en met een eigen niet-officieël bestuur.

Rondom het dorp klopt de polsslag van den arbeid, krachtig en intensief. Het sluizencomplex, die voor de uitwatering, zoowel als voor de scheepvaart, ondergaan de slot-bewerkingen. De laatste zullen namelijk nog vóór de definitieve afsluiting der zee worden opengesteld. Die ten Oosten van Wieringen komen waarschijnlijk nog dit jaar in werking, om te voorkomen, dat de vaartuigen een grooten omweg moeten maken naar de eenige, dan nog open zijnde doorvaart. De Kornwerderzand-sluizen komen waarschijnlijk enkele maanden later gereed, in het begin van het volgend jaar.

Een rit per autobus bracht ons naar Wieringen en langs de Noord-Hollandsche kust naar Medemblik, waarbij onderweg een kijkje werd gegund op de reeds drooggevallen gronden der Wieringermeer.

Zoo men weet, is op 10 Februari j.l. met hef droogmalen van dezen eersten Zuiderzeepolder begonnen door de „Lely" en de „Leemans", de beide gemalen te Medemblik en Den Oever. Het water is sindsdien met 2.70 meters gezakt in de hoogst gelegen gedeelten, samen ongeveer een kwart der totale oppervlakt e is droog gekomen. Waar de vette, vochtige gronden voor den dag kwamen, kan men reeds het beloop der toekomstige polderkanalen volgen, die tevoren onder water werden uitgebaggerd.

Voorloopig is de bodem nog onbegaanbaar, al probeerde de bekende Wieringsche smid Luit reeds met een auto een rondrit te maken. Maar over een paar jaar zal er de landbouw beslag op leggen en in October a.s. mag reeds worden verwacht, dat ons land 20.000 H.A rijker zal zijn, dat dan 't eerste gedeelte der 10 pet. van den vruchtbaren grond zal zijn, welke door de geheele drooglegging aan ons land wordt toegevoegd.

Tenslotte bezocht het gezelschap den proefpolder te Andijk, waar sinds 1928 de Zuiderzeebodem in cultuur is. Verschillende gewassen staan er uitstekend bij, en het verloop der cultures is geheel volgens Verwachting van den Landbouwkundigen dienst, die hier een proefstation met laboratorium oprichtte. Met de grootste zorgvuldigheid wordt de nog zilte klei ontzout door diepe verkaveling en uitgebreide drainage.

De kosten

Tenslotte nog een enkel woord over de kosten, waaromtrent de heer De Blocq van Kuffeler ons de volgende bijzonderheden vertelde:

Aanvankelijk vroegen de werken belangrijk grootere kosten, dan de raming aangaf.

Dit vond zijn oorzaak : in de eerste plaats omdat de marktprijzen van baggermateriaal door de plotseling sterk verhoogde aanvraag snel stegen, zelfs met 50 pet., en in de tweede plaats, wijl de werken niet zóó economisch konden worden uitgevoerd, als vooraf was berekend.

Verscheidene onderdeelen moesten namelijk tegelijk in uitvoering komen, waardoor de hoeveelheid benoodigd materieel en het aantal werklieden uiteraard moest toenemen. Waren de kosten voor den afsluitdijk aanvankelijk geraamd op 90 millioen gulden, in 1928 dreigden zij te stijgen tot f 128.000.000.—De Wieringermeerdijk bleek in plaats van f 37.000.000 — ongeveer 60 millioen gulden te kosten.

Deze tegenvallers zijn thans achter den rug. De grootere ervaring heeft het mogelijk gemaakt, in 1929 ;B'/2 pet. goedkooper te kunnen arbeiden dan in het voorafgaande jaar, en zeer waarschijnlijk zullen de kosten van den afsluitdijk dichter bij de 110 millioen dan de 130 millioen komen te liggen.

In 1932 dus de definitieve sluiting en dan zal weldra, als de spoorwegen 't tracee door Friesland en Noord-Holland nebben vastgesteld en de verbindingen naar het achterland zijn geopend, de sneltrein den Zuiderzeeboottrein vervangen. Tevens zal dan ook de groote verbindingsweg door den Wieringermeerpolder gereed zijn en neemt eveneens het wegverkeer bezit van onze oude binnenzee.

In den proefpolder Andijk, waar men uitgebreide proeven neemt met gewassen, als voorbereiding der in cultuurbrenging van den Wieringermeerpolder, is de hooi-oogst in vollen gang.

Aage Krarup Nielsen. In het land van kannibalen en paradijsvogels. N. V. Ent. Querido's Uitg. Mpij.

Ik houd eigenlijk heelemaal niet van boeken-met-kaartjes, waar je de lectuur telkens moet verbreken om de route te zien, welke door den schrijver ïs genomen. Maar daar het hier een streek betreft» die we, in Indië althans, eenigszins kennen en het kaartje zich eigenlijk bepaalt tot het weergeven van de onderlinge ligging van onze Oost-Indische eilanden, heeft in dit geval het kaartje mij weinig gehinderd.

De heer Nielsen is een Deen, geboren wereldreiziger, die, in het vaderland teruggekomen en denkend daar nu vooreerst weer te blijven, na niet langen tijd opnieuw door reislust wordt bevangen en er spoedig wederom op uit trekt.

Hij zegt het aardig: „maar op de een of andere plek in het verre land is, zonder dat je er iets van merkte, opnieuw een druppel van het gif van den reislust in je bloed gekomen. Een oud karavanen- Pad, waarvan het spoor zich verloor achter blauwe bergen aan den horizon, een keten van door de zon beschenen eilanden, wier kusten je in de verte, van het dek van het schip af zag liggen, lieten cc.n herinnering na, zonder dat je het wist, diep in je ziel En op een dag, als je boek klaar is en je vindt, dat ie alles verteld hebt wat je op het hart hebt van je laatste lange reis en je nu wel eens siësta mag houden, dan komt de herinnering aan je deur kloppen. Den eersten keer zacht en als bij toeval.... En steeds vaker sluipt zij in je gedachten en op een goeden dag ben je inderdaad bezig met nieuwe plannen en overleggingen de koorts, die slechts 10 je bloed gesluimerd heeft, is weer gewekt. De stille kamers, welke je zoo prettig vond om terug te zien, vind je k'ein en benauwd; elke straat, die je betreedt, elk gezicht, dat je tegen komt, 1S je te bekend. Maar ver, ver weg lokt en roept het pad, dat je nog niet hebt kunnen volgen, de kust, die je voorbij m°est gaan."

lemand, die dat zoo ervaart, is wel de geboren wereldreiziger en wanneer nij van zijn reizen nu ook nog op prettige onderhoudende manier weet te schrijven, zooals Nielsen dat kan, dan lezen we zoon boek met genoegen.

»Het Land van Kannibalen en Paradijsvogels" is natuurlijk Nieuw-Guinea, tegenwoordig dubbel bekend door Tanah- Merah, of Boven Digoel.

Op weg daarheen weet hij ons nog te interesseeren voor Marseille, dat hij wel een weinig anders ziet dan wij dat vermogen, die daar meestal komen, öf vol verlangen naar de familie in Holland öf onder den indruk van wie wij daar achterlieten.

Ook over Weltevreden vertelt hij aardige dingen, die echter voor ons nu juist niet de bekoring van het nieuwe hebben. Hoewel, dat men in Hotel des Indes bij de rijsttafel 87 verschillende schotels krijgt,—ik moet u eerlijk bekennen, dat ik het niet wist en ... het ook niet geloof. En wat hij van de Hollandsche vrouw in Indië vertelt, was me ook nieuw en ... ben ik ook geneigd, als algemeenheid althans, in twijfel te trekken.

„Dezelfde welvarendheid, die het uiterlijk en het wezen van de Hollanders kenmerkt, vindt men hier terug bij de Hollandsche vrouwen. De meesten liggen bijna den geheelen dag lui in haar ligstoelen op de overdekte galerijen en eerst als het tegen zonsondergang wat koeler wordt, besluiten zij tot een kleine wandeling, een autotochtje of een bezoek aan de bioscoop."

En dat hier, waar naar verhouding veel meer getrouwde vrouwen (dan in Holland) buitenshuis werken 1

Van de „Harmonie" schrijft hij: „In het stijlvolle, voorname clubgebouw, waar zij bij elkaar komen om wat te drinken en de laatste nieuwtjes te bepraten, schijnen dc communistische opstootjes (de schrijver was hier in 1927) evenmin als de moeilijke economische tijden niet veel indruk te maken. Hun opgewektheid wordt er niet door geschaad; er wordt luid gepraat en zóó schaterend en hartelijk gelachen als men alleen van Hollanders hoort, wanneer een paar bittertjes kleur aan het bestaan hebben gegeven."

Even willen we nog stil staan bij wat hij vertelt over het „monument" van Pieter Erberfeld. Nadat hij verhaald heeft van de onfraaie rol, welke, blijkens latere geschiedvorschingen, de G. G. Zwaardecroon in het geval heeft gehad (waarbij hij nog had kunnen vermelden de raadselachtige verdwijning van de betrekkelijke processtukken, welke eenige tientallen jaren geleden knog aanwezig waren. Fr.) schrijft hij: „Een paar honderd jaren heeft hun stof nu gerust in Java 's rooden grond, maar nog heeft het historisch onderzoek, dat in deze zaak geweifeld heeft tusschen schuld en onschuld, niet gemaakt, dat Pieter Erberfeld van zijn schande ontheven is."

Wij, die er altijd zóo op gesteld zijn, dat de buitenlander een goed oordeel over ons beheer hier hebben — elke vleiende uitlating daarover uit vreemden mond wordt steeds naarstig vermeld—mochten ook wel eens aandacht schenken aan wat niet-Hollanders over de zwarte bladzijden uit onze koloniale geschiedenis — die er toch ook wel zijn-schrijven. En Nielsen is niet de eerste, die zich erover „verwondert", dat de „kop van Erberfeld", niettegenstaande de latere onderzoekingen, nog maar steeds als waarschuwing op den muur in Oud-Batavia troont. Niemand minder dan den beroemden Franschen tooneelschrijver Bneux gaf de „kop" aanleiding tot een verontwaardigd artikel over deze barbaarsche demonstratie en bij een bezoek, dat een onzer schrijvers hem een vijftien jaren geleden bracht, bezwoer hij dezen er toch werk van te maken, dat de zijns inziens ons compromitteerende kop werd weggenomen. Een daartoestrekkend rekest aan den toenmaligen minister van Koloniën had natuurlijk geen succes. Een dergelijk iets zou uiteraard van menschen hier moeten uitgaan. Als waarschuwing" is het intusschen wel gebleken feilbaar te zijn! Een typeerend beeld geeft hij van den kankerenden Hollander - niet- ambtenaar, die alles, wat de regeering doet, afkeurt, maar toch in woede ontsteekt, als bijvoorbeeld een Inlander die regeering gaat critiseeren.

Zijn zegsman bekleedde vroeger een voorname plaats in dienst d<*r regeering „maar zijn onverschrokken eerlijkheid en zijn groote koppigheid maakten het hem onmogelijk om te gaan langs kronkelwegen en zijn weg te vinden in de modder, waar geen enkele regeeringmachine van een koloniaal rijk van vrij blijft." Daarom ging hij over in het particuliere, waar hij vrijuit spreken kan en dat blijkbaar ook doet. Of het getuigt van een goed vaderlanderschap om dat op die wijze te doen tegen een vreemdeling, staat niet aan mij om "te beoordeelen.

Het was juist in den eersten tijd na de relletjes, en de zegsman van den schrijver wist natuurlijk precies, waaraan het lag en wat men wel, en wat men niet moest doen. Gij kent allen dat type. „En als zij op een mooien dag tegen ons opstaan, zijn we ontzettend verontwaardigd en onthutst, dat het communisme in het land is gekomen, en men staat weer met de handen in het haar, welke politiek men nu zal volgen. Men zet een heel ernstig gezicht, alsof heel Indië in gevaar is. Maar tegelijkertijd stelt men een gouverneur-generaal aan, die genade schenkt aan een aantal echte moordenaars onder de communistische oproerlingen, omdat hij om particuliere redenen tegen de doodstraf is, ofschoon elke Inlander begrijpt, dat men het met zijn leven moet bekoopen, als er een moord met voorbedachten rade gepleegd is."

En evenals er ruimte was voor de vraag, of deze Hollander zijn land een dienst bewijst door een vreemdeling aldus te beleeren, zoo kunnen we_ons afvragen, of het kiesch is van iemand, die met een introductie van dienzelfden gouverneur-generaal hier reisde, die geheel subjectieve beschouwingen wereldkundig te maken. Vooral waar ze soms kant noch wal raken I

Reeds in een vorig boek van dezen schrijver signaleerde ik de enormiteit, dat de Ïndo-Europeesche studie-kringen en debatingclubs zich opvallend bezig houden met de vrijheidsbewegingen in China en Britsch-Indië! Ik dacht toen eerst, dat bedoeld werden de Inlanders, maar uit een omschrijving bleek duidelijk, dat de schrijver werkelijk de Indo's op het oog had. Ik verwonderde er mij toen over, uit welke bron hij" deze wijsheid had en thans blijkt, dat deze ook kwam uit den koker van bedoelden particulier, die voor de „modder van de regeeringsmachine te goed was. Want in dit boek laat de schrijver hem dezelfde absurditeit vertellen. Mogelijk krijgt de verteller dit te lezen, en hij doe er dan zijn voordeel mee.

Langs Bali „dit mooiste van alle eilanden, die Onze Lieve Heer in Zijn goedertierenheid uit den blauwen Oceaan heeft laten verrijzen" vaart hij naar Makasser. Daar mist hij de verbinding met Nieuw-Guinea, maar met behulp van hem zeer toegewijde bestuursambtenaren krijgt hij op Ambon plaats met de eerste bezending communisten aan boord van de Fomalhout, naar Digoel. Voor een schrijvend wereldreiziger inderdaad een buitenkansje. Wij krijgen daardoor een levendige beschrijving van die eerste „oproerhngen", hun aankomst en eerste verblijf daar, die, wanneer zij geheel juist is, een aardige aanvulling zal kunnen zijn van het door den heer Hillen uit te brengen rapport. Wel merkwaardig is het, waar hij schrijft: „De onderneming, die geweldige sommen vergt om haar gaande te houden, begint met andere woorden de Hollanders over het hoofd te groeien, omdat zij niet de gewenschte uitkomst brengt, hoeveel communisten men ook naar Tanah-Merah overbrengt. Aan den anderen kant is het ook moeilijk voor de regeering om dat toe te geven en van koers te veranderen.

Maar niettemin voelen de geïnterneerden zich vast overtuigd, dat de dag niet ver meer is, dat de kruiser Java, die de meesten van hen naar Nieuw-Guinea bracht (! Red. I.C) genoodzaakt zal zijn, hen weer terug te komen halen. Onmogelijk is het niet dat zij gelijk krijgen." Het persgesprek met den heer Hillen doet zien, dat dit inderdaad wel eens bewaarheid kon worden. Dan gaat de reis verder, naar Merauke. Nielsen vertelt, hoe een Engelschman op het Londensche bureau van Cook kwam, die wegens huwelijksmisère naar de meest afgelegen plek van de wereld wilde reizen. „Cook tobde zijn hoofd af en vond de plek: Merauke !' Over de Kaja-Kaja's, van wie wij door Pater Geurtjes reeds zooveel weten, vertelt Nielsen ook allerlei aardige dingen, welke vooral in Denemarken wel defrischheid van den primeur zullen hebben. Zoo vindt hij bijvoorbeeld een treffende, zij het ook niet te verklaren, gelijkenis tusschen hen en de Semieten. „De vorm van het hoofd, de kromme breede neus en de groote mond met de dikke lippen, hun mimiek en hun handbewegingen doen vooral de ouderen volmaakt lijken op oude Joden van het donkerkleurige type, dat men vooral aantreft in Marokko."

Veel heil voor het volk ziet de schrijver van zijn aanrakingen met onze „beschaving" niet. „Het is nog pas vijf en twintig jaar geleden, dat de blanken zich aan deze kusten gevestigd hebben. Maar in dat korte tijdsverloop is de Inlandsche bevolking met reuzenschreden achteruitgegaan. Ten eerste hebben de geslachtsziekten, die voor dien tijd onder hen zoo goed als onbekend waren, zich met een ontzettende snelheid uitgebreid, vooral na 1912, toen de jacht op de paradijsvogels de bevolking in aanraking bracht met vele slechte elementen onder de vreemde vogeljagers. Onder bepaalde stammen zijn er tegen de 80 pet aangetast en in dorpen, waar het vroeger wemelde van kinderen, is een kind nu een zeldzaamheid. Wel hebben de Katholieke zendelingen goed werk gedaan en de regeering heeft hospitalen opgericht, maar door het primitieve stadium der bevolking en haar gebrek aan begrijpen, is de bestrijding van de ziekte bijna ondoenlijk gebleken".

Bovendien rukte de Spaansche griep in 1919 bijna 1/4 gedeelte van de Kaja-Kaja's weg. „Het is alsof de bevolking in de streken, waar de blanke zijn hand over uitstrekt, zoowel het vermogen als den lust mist om verder te leven en het geslacht voort te zetten".

„Vol bitterheid verwijten zij den blanken de rampen, die zij over hun volk hebben gebracht. Nog vleien de oude sprookjesvertellers zich met de ijdele hoop, dat de blanke eenmaal zal wegtrekken en de goede tijden zullen terugkeeren ; zij weten niet, dat de blanke nooit vrijwillig een land verlaat, waar hij eenmaal de hand op gelegd heeft en zij kennen niet de onverbiddelijke onbarmhartige wet, dat hoe primitiever een natuurvolk is, dat met het blanke ras in aanraking komt, boe sneller het zijn ondergang tegemoetgaat."

Ik heb wat lang bij dit interessante boek stilgestaan, omdat het mij van belang voorkomt, te weten hoe een vreemdeling de dingen bij ons—en onszelf—ziet en daarover oordeelt.

j. H. Francois

De belangstelling in Duitschland.

In de Haagsche Post komt een interview voor met Carl Schuricht. Daarin vertelde de dirigent, dat de belangstelling in goede muziek in Duitschland sterk toeneemt. „Schrijft u dit onder meer toe aan de radio ?" — „Het kan niet ontkend worden, dat de radio de verspreiding van goede muziek sterk heeft bevorderd. In Duitschland treden de bekende dirigenten regelmatig voor den microfoon op. Technische verbeteringen, die verwacht kunnen worden, zullen den invloed der radio nog versterken. Men zal ook veel meer speciale composities voor radio-doeleinden moeten schrijven.

Het is een erkend feit, dat tal van perfect weergegeven partituren niet al te best overkomen ; de uitzendingen uit concertzalen toonen dit vaak genoeg aan. Er zullen zeer zeker in de toekomst werken ontstaan, door jongere componisten speciaal voor den radio-microfoon geschreven.

Te Berlijn voor den Rundfunk dirigeerend, heb ik de gelegenheid gehad het werk van uwen landgenoot Bronsgeest van nabij te kunnen volgen en te waardeeren" —

„Acht gij, in puur muzikaal opzicht, de klankfilm van groot belang ?"— ik heb reeds enkele klankfilms gezien en gehoord die muzikaal op een hoog peil Itonden. Wie weet welke geheimen de klankfilmtechniek nog verbergt! Men kan er bijna niet aan twijfelen, dat de toekomst ook op dit gebied nog menige verrassing zal brengen."—„Wij kwamen uw naam reeds enkele malen tegen in gramofoon-catalogi. Kent gij de gramofoon tevens een instructieve waarde toe?"

„Zonder twijfel. Ik heb te Berlijn voor Ultrafoon het 90 man groote Philharmonisch Orkest gedirigeerd, en was ook in artistiek opzicht met de resultaten zeer ingenomen. Daar ik veel belang stel in de gramofoon, heb ik mij verschillende opnamen, door Toscanini en Stokowski geleid, laten voorspelen. Het is duidelijk, dat daarvan een invloed ten goede móét uitgaan. De muziekminnaar maakt per gramofoonplaat niet alleen kennis met vele uitnemende orkesten, die in de diverse groote steden werkzaam zijn, maar, wat trouwens meer waard is, hij leert de opvattingen van de groote dirigenten onzer dagen kennen. En is in staat tevens zijn repertoirekennis te verrijken. Juist daardoor is mijn vertrouwen in de paedagogische waarde van de gramofoon zeer groot. „Ein grosses Erziehungsmittel."

Het is u natuurlijk bekend, dat, om bij de Duitsche groote dirigenten te blijven, Kleiber door Toscanini uitgenoodigd werd zes weken te New-York te dirigeeren, waaraan hij gevolg heeft gegeven, Furtwangler's concertreizen.